دكتر غلامرضا فدايي با بيان اين مطلب به خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) گفت: نام كتابداري به دليل مقايسه آن با مترادف‌هايي چون چوبداري، كفش‌داري و يا خانه‌داري گاه بي‌محتوا جلوه مي‌كند و مايه پوچ‌انگاري حاملان اين رشته مي‌شود. پيشنهاد مي‌شود نام واقعي اين رشته «دانش‌شناسي و اطلاع‌رساني» باشد كه هم بيانگر محتواي آن به لحاظ توجه به نگاه دانشمندان به علوم و نحوه دسته‌بندي دانش‌ها در نزد آنان است و هم رابطه بيشتري با اطلاع‌رساني دارد كه امروز محور توسعه است.
رييس دانشكده كتابداري دانشگاه تهران افزود: كتابداري نه به لحاظ نام، شايسته اين رشته است و نه از نظر محتوا مطابقتي با مفهوم آن دارد. نام بايد به‌گونه‌اي تداعي‌كننده موجوديت، خاصيت ذاتي و يا كاربرد هر رشته و حوزه باشد.
وي خاطرنشان كرد: ناميدن حوزه‌اي از دانش به نام كتابداري در زبان فارسي خالي از اشكال نيست. از آنجا كه رشته كتابداري، رشته‌اي جديد و ورودش به كشور ما از آن هم جديدتر است صاحبنظران به ناگزير اين نام را انتخاب كرده‌اند.
فدايي گفت: يكي از مشكلات اين نام‌گذاري مي‌تواند در القاي مفهوم ايستاي كتابداري باشد. از آنجا كه اغلب وقتي نام كتابداري برده مي‌شود كتاب به معناي فيزيكي آن و يا كتابخانه و كتابفروشي كه درون قفسه‌هاي آن كتاب‌هايي جاگرفته است به ذهن خطور مي‌كند و در نظر مجسم مي‌شود؛ اين حالت ركود، سكون و سكوت كتاب‌ها و كتابخانه‌ها بر مفهوم كتابداري نيز سايه مي‌افكند.
وي نبودن جايگاه مشخص و معتبر براي كتابداري را از مشكلات نام‌گذاري رشته به اين نام عنوان كرد و افزود: شان و منزلت اجتماعي براي مشاغل و حرفه‌هاي مختلف نقش تعيين كننده در ارزش‌گذاري آن حوزه توسط جامعه دارد. اينكه در زمان فعلي به دليل توسعه دانش و فناوري، كتابخانه‌ها رونق گرفته‌اند و به ضرورت و به تبع آن، كتابدار نيز شان و منزلت تبعي پيدا كرده و به عبارت روشن‌تر بازار كار مناسبي يافته، به معناي داشتن شان اجتماعي و هويت ذاتي آن نيست.
فدايي خاطرنشان كرد: درست است كه اگر كتابخانه نبود شايد علم كتابداري فعلي يا به وجود نمي‌آمد و يا شكل ديگري داشت، ولي درست نيست كتابداري را صرفا علم كتابخانه‌ها بدانيم و در واقع حوزه‌اي را مولود و نتيجه آن تعريف كنيم. اگرچه درست نيست كه كتابداري را زاييده كتابخانه‌ها و مترادف و همزاد آن بدانيم اما بايد پذيرفت كه بسياري از محققان اين حوزه انتظاري كه از اين رشته داشته‌‌اند جز اين نبوده كه بتواند خود را در قالب محصولش بنماياند.
رييس دانشكده كتابداري دانشگاه تهران به فقر مباني نظري اين حوزه اشاره كرد و افزود: هر حوزه علمي زماني مي‌تواند به خود ببالد كه بتواند در مسير تاريخ به تلاش و تكاپو براي بارور كردن موضع خود بپردازد و از راه پاسخ به مسايل، خود را مطرح كند. به نظر مي‌رسد رشته كتابداري، فاقد مباني نظري است.
وي گفت: اگر از جايگزيني تعريف و يا عملكرد كتابخانه به جاي كتابداري بگذريم، واژه كتابداري در معرفي حوزه ابهام دارد و صريح نيست. همچنين اصطلاح كتابداري نمي‌تواند بيانگر انتظاراتي باشد كه از نظر سنتي بايد به آن پاسخ گويد تا چه رسد كه بار اطلاع‌رساني را هم بر دوش بكشد.
فدايي افزود: از سوي ديگر نام‌گذاري كتابداري براي اين رشته در زبان فارسي با نام‌گذاري در ساير زبان‌ها نيز قابل مقايسه نيست. به عنوان نمونه در زبان انگليسي كلمه librarianship يعني كتابداري كه ترجمه واقعي آن چيزي معادل كتابدار بودن است و اين با تعريفي كه بايد به جاي گسترش مفهوم كتابخانه به گسترش مفهوم كتابدار توجه مي‌شد، بيشتر همخواني دارد.
وي به ابهام در رابطه ميان كتابداري و اطلاع‌رساني اشاره كرد و گفت: بسياري اصرار دارند كه اطلاع‌رساني را زاييده كتابداري بدانند و يا دست كم آنها را در دو سر يك طيف قرار دهند. در عين حال با وجود قداست و اهميت كتاب نمي‌توان به سادگي گفت كه اطلاع‌رساني از متن كتابداري برمي‌خيزد.
فدايي تصريح كرد: كتابداران واقعي دانش‌شناس‌اند و اطلاع‌رساني بيشتر از آنكه به كتابداري ربط داشته باشد به دانش‌شناسي مربوط است. بنابراين شايسته است كه نام كلي اين رشته دانش‌شناسي و اطلاع‌رساني باشد.
شنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۰ - ۱۴:۰۵
نظر شما