به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر، معجم معنايي معارف و مفاهيم قرآن كريم است كه به شيوه‌هاي نو و بي‌نظير و به صورت الفبايي‌ ـ موضوعي سامان يافته است.

فرهنگ قرآن، دربردارنده هزاران موضوع قرآني است كه علاوه بر نقش اطلاع‌رساني در زمينه معارف قرآن، خود نوعي تفسير موضوعي است.

اثر پربرگ «فرهنگ قرآن» كليد راهيابي آسان قرآن‌پژوهان به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم است. سنگ نخست اين بناي رفيع به همت آيت‌الله هاشمي رفسنجاني نهاده شد. وي در پس اين انديشه و باور كه چينش آيات، در ذيل واژگان قرآني، ما را به همه معارف قرآن رهنمون نمي‌سازد، طرحي نو در افكندند. در اين طرح، كاخي سر بر آورد كه بسي بلندتر از معجم‌هاي لفظي قرآن است، زيرا با نگاهي فراگير، آيات به صورت روشمند در ذيل موضوعات طبقه‌بندي شده است.
فراهم آوردن چنين معجمي كه بسيار فراتر از معجم‌هاي لفظي است و به صورت جامع و آسان، اطلاعات و آموزه‌هاي قرآني در هر موضوع را در اختيار مخاطب قرار مي‌دهد، كاري بس دشوار، ظريف و نيازمند تبيين قواعد و اصولي است تا انتخاب مدخل، (موضوع) برداشت‌ها، و طبقه‌بندي به صورت هماهنگ انجام شود.

بخشي از اصولي كه در شكل‌گيري اين اثر مورد توجه بوده، بدين شرح است:
يك) اصول و ضوابط مدخل‌گزيني:
1ـ ملاك انتخاب در مدخل‌ها، قرآني بودن و داشتن اطلاعات ـ‌هرچند اندك‌ـ است، به طوري كه ذيل برخي از مدخل‌ها، يك آيه و يا حتي بخشي كوتاه از يك آيه ذكر شده است.
2ـ در فارسي و يا عربي بودن، بيشتر به شناخته بودن آنها براي مخاطبان فارسي‌زبان توجه شده است.
3ـ اعلام مصرح در قرآن، و اعلام غير مصرح كه بر اساس روايات و كتاب‌هاي تفسير و اسباب نزول، مراد اشاره‌هاي قرآن‌اند،مدخل قرار گرفته‌اند.
4ـ موضوعات علوم قرآن كه در قرآن كريم به آنها اشاره شده باشد و از معارف قرآني قلمداد شود، مدخل قرار گرفته است؛ مانند محكم و متشابه و نسخ.

دو) اصول و ضوابط برداشت از آيات:
1ـ در برداشت از آيات، چينش و نظم كنوني آيات مورد توجه بوده است، چنانكه برخي روايات، نظم فعلي آيات را توقيفي مي‌دانند.
2ـ در برداشت‌ها از روايات شان نزول و روايات تفسيري نيز استفاده شده است، البته مشروط به آنكه با مباني شناخته شده ديني سازگاري داشته باشد.
3ـ در برداشت‌ها مبنا بر اين بوده كه ظاهر كلمات قرآن بر اساس فهم عرف، داراي حجيت و قابل استناد است. دعوت قرآن از مردم براي انديشه‌ورزي در آيه‌هاي خود و توصيه به آنان براي عمل به مفاد آنها، همچنين رواياتي كه مسلمانان را به مراجعه به قرآن و سنجش روايات بر اساس آيات دعوت مي‌كند، دليل گويايي بر اين مبناست.
4ـ در اين اثر سعي بر آن بوده است كه به همه ابعاد كاركرد زبان عربي توجه شود و بر اساس اين قواعد، برداشت‌هاي مختلف صورت پذيرد.
5ـ به سياق آيات در برداشت‌ها توجه شده است.
6ـ برداشت‌ها در اين مجموعه بر اساس قرائت مشهور، يعني روايت «حفص از عاصم» است.
7ـ در گزارش‌هاي قرآني از پيشينيان، باور و مبنا بر آن است كه هرآنچه قرآن نقل كرده و آن را نقد نكرده، مورد پذيرش قرآن بوده است.
8ـ برخي از دريافت‌ها و برداشت‌ها، با نظر به روايات، شان نزول‌ها، لغت، احتمال‌ها، تقديم و تاخير آيه‌ها، قرار گرفتن جمله‌اي در سياق جمله و يا جمله‌هايي ديگر، الغاي خصوصيت و مانند آنها استفاده شده است، به همين جهت، دليل برداشت از آيه به صراحت بيان شده تا ابهامي باقي نماند.

سه) اصول و ضوابط طبقه‌بندي اطلاعات:
1ـ مدخل‌ها در اين مجموعه به صورت الفبايي تنظيم شده است.
2ـ در ذيل مدخل‌ها سرفصل‌هاي اصلي و عناوين فرعي ذيل آن نيز به روش الفبايي طبقه‌بندي شده است.
3ـ در بسياري از موارد، عناوين فرعي در رديف سرفصل‌هاي اصلي، در جايگاه الفبايي خود آمده و ارجاع شده است؛ مثلا «آب و آباداني» گرچه فرعي «نقش آب» است، ولي به دليل اهميت، در جايگاه الفبايي خود آمده و به «نقش آب» ارجاع شده است.
4ـ در ذيل برخي از مدخل‌هاي عام، مانند «آشاميدني‌ها» و «اخلاق» كه خود، مشتمل بر مدخل‌هاي متعددي است، فقط به ارائه اطلاعات كلي مدخل‌هاي مربوط پرداخته شده و مباحث مربوط به مصاديق و مدخل‌هاي ريز به مدخل‌هاي مربوط ارجاع شده است، مثلا اطلاعات آب، شراب، و ... در آشاميدني‌ها نيامده، چنانكه اطلاعات دروغ، غيبت، و ... در «اخلاق» نيامده است، بلكه به جايگاه الفبايي خود ارجاع شده است... .

لازم به ذكر است كه جلد بيست و هشتم فرهنگ قرآن با كلمه «محو و اثبات» آغاز و با كلمه «معجزه» به پايان مي‌رسد.

چاپ دوم كتاب «فرهنگ قرآن» (جلد بيست و هشتم) در شمارگان 750 نسخه، 536 صفحه و بهاي 140000 ريال راهي بازار نشر شد.