به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) در ابتداي اين جلسه سيد‌ضيا‌ءالدين شفيعي با اشاره به اين كه نسبت دادن ادبيات ديني به عناويني از نوع شعر فاطمي و علوي خيلي جاي دفاع ندارد، گفت: شعر موجوديتي متعهد دارد و مي‌توان با بازخواني آن‌ را درك كرد. يكي از آن‌ها تعهدات باورمندانه است كه شاعران ديني و به‌ ويژه شاعران شيعه در قرون گذشته اسلامي اين تعهد را بروز داده‌اند.

وي با تاكيد بر تقسيم‌بندي شعر ادامه داد: اگر مراد ما از شعر فاطمي شعرهايي اند كه ويژگي‌هاي حضرت فاطمه (س) در آن‌ها ذكر شده، من معتقدم كه از ‌آغاز اين اشعار در چند زيرمجموعه قابل بررسي اند.

شفيعي همچنين گفت: در يك دوره شعر به عنوان انتقال دهنده اطلاعات عمل كرد. مثلاً در سال‌هاي 60 و 61 هجري كه انتقال اطلاعات ديني و شيعي محدوديت زيادي داشت و بيشتر شعرها روايت‌گر و توصيف‌گر بودند، عمد‌ه‌ترين وظيفه شاعر انتقال اطلاعات بوده و شعريت مورد غفلت قرار گرفته و حتي قوانين عروضي در آن‌ها رعايت نشده است.

در ادامه «حميدرضا شكارسري»، ديگر منتقد حاضر در اين نشست گفت: بي‌ترديد يكي از مهم‌ترين وجوه شعر وجه موضوعي آن است يعني فرم و تكنيك و زبان از موضوع شعر قابل تفكيك نيستند. اگر ما فرم و محتوا را قابل تفكيك ندانيم، يكي از معيارهاي تقسيم‌بندي شعر موضوع آن به حساب مي‌آيد كه در طول تاريخ بارها عملي شده است. تاريخ ادبيات نشان داده شعرهايي ماندگار شدند كه موضوع‌مند بودند و من گمان مي‌كنم تقسيم بندي‌هاي موضوعي يكي از ملاك‌هاي تقسيم‌بندي شعر است.

شكارسري با بيان اين مطلب كه گفتمان هر دوره شعري مساله‌ مهمي است كه به لحاظ موضوعي شعرهاي آن دوره‌ را تحت كنترل دارد، ادامه داد: اگر بپذيريم كه شعر سه دهه گذشته ما تحت تاثير گفتمان‌هاي مذهبي بوده است، بايد اعتراف كرد كه زمينه حضور شعر ديني در آن سال‌ها آماده بوده و با توجه به حجم آثار ديني كه در اين سه دهه منتشر شده، مي‌توان ادعا كرد كه گفتمان ديني از نظر كمي كاملاً بر شعرهاي فاطمي تاثيرگذار بوده است.

وي همچنين به ايدئولوژي شاعر اشاره كرد و گفت: نوع جهان‌بيني شاعر بر سروده‌هايش تاثير مي‌گذارد. طبيعي است كه يكي از آن‌ها روايي و تاريخي است و شعر روايت و تاريخ است. در دوره‌ اول شعر فاطمي و سده‌هاي اول شعر فارسي به ويژه در دوران شعر خراساني، شعر فاطمي بيشتر ديده مي‌شود اما هرچه به شعر مدرن نزديك‌تر مي‌شويم، پيام‌ها پنهان‌تر و اسامي خاص كمتر شده و نگاه‌ها بيشتر سمبوليك مي‌شوند و به همين دليل بايد با تاويل به اين آثار نگريست.

اين شاعر و منتقد ادبي در پايان افزود: سوگ سروده‌ها و مولودي‌ها هم بخشي از اشعار فاطمي را تشكيل مي‌دهند كه بسيار پرمخاطب هم هستند و دليل آن جنبه احساسي اين گونه شعرهاست كه با عواطف خواننده روبروست.

سيداحمد نادمي نيز در توضيح تقسيم‌بندي‌هاي شعري، گفت: دسته‌بندي‌ها اصولاً براي كمك به فهم يا ارتباط و تعامل بين خواننده و نويسنده است و اين مساله به عنوان يكي از كاربردهاي اصلي تقسيم بندي، قابل اعتناست. در بررسي و مطالعات ادبي از همان اول تقسيم بندي‌هايي را مي‌بينيم كه دليل به وجود آمدن آن‌ها اين است كه خواننده براي نگاه به اثر ادبي، زاويه‌اي پيدا كند.

وي افزود: در عصر حاضر تقسيم‌بندي‌هاي زيادي در ادبيات جهان براي شعر قائل شده اند كه اين دسته‌بندي‌ها بنابر وضعيت خاص ادبي است كه شعر در آن قرار مي‌گيرد و به شعرهاي سياسي، اجتماعي و ... تعبير مي‌شوند. شعر ديني هم در همين تقسيم‌بندي‌هاست و چون دين يكي از نهادهاي جامعه انساني است، تعبير شعر ديني تعبيري پذيرفته شده در مطالعات ادبي است. آنچه ما به عنوان شعر عاشورايي، رضوي، علوي و فاطمي مي‌بينيم در حقيقت نوعي اعلام شناسنامه براي شعر ديني است كه بر فضاي فرهنگ ما حكمفرماست.

نادمي همچنين گفت: شعري كه اصطلاحا‌ً به آن فاطمي مي‌گوييم در حقيقت نوع خاصي از شعر ديني است. اگر دين را واجد تجربه قدسي بدانيم و شعر را تجربه‌ زيبايي، از تلفيق اين دو، شعر ديني به وجود مي‌آيد. ويژگي شعر فاطمي اين است كه درباره يك زن مقدس سروده شده است. زني كه تمايزاتي را در فرهنگ مذكر ما ايجاد مي‌كند بطوريكه اين زن در ادبيات ما سركوب نشده بلكه داراي اقتدار مذهبي هم هست و اگر اندوهي براي ايشان متصور شده، به عنوان يك مظلوم به آن پرداخته مي‌شود و به همين دليل شعرهاي فاطمي رنگ و بويي ديگر دارند و زنانگي و لطافت خاصي بر آن‌ها حكمفرماست. 

«ضياءالدين شفيعي»‌ به دليل شرايط نامساعد جسمي با عذرخواهي از حاضران از نيمه‌هاي نشست جلسه را ترك كرد.