به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ششمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی با هدف آشنایی با آخرین دستاوردهای تحقیقی در گسترده زبان و ادبیات فارسی، گفتوگو و تبادل نظر در عرصه‌های پژوهشی این زبان، تشویق و ترغیب پژوهش‌گران جوان به گسترش و تعمیق تحقیقات علمی و توجه به زبان فارسی به عنوان یکی از مولفه‌های مهم وحدت ملی و یکپارچگی ایران از 18 تا 20 خرداد در دانشگاه مازندران برگزار شد.
محورهای این همایش دو بخش را شامل می‌شد. در بخش نخست محورهایی چون «نقش زبان و ادب فارسی در وحدت ملی ایران»، «جایگاه نقد در حوزه زبان و ادب فارسی»، «نسخه‌شناسی و تصحیح متن در حیطه زبان و ادبیات فارسی»، «بررسی سبک‌شناختی آثار ادبی»، «ادبیات کودک و نوجوان در ایران»، «ادبیات بومی و اقلیمی در ایران» و «نظریه‌پردازی در حوزه زبان و ادبیات فارسی» برای ارائه مقالات در نظر گرفته شده بود.
بخش دوم مباحثی چون «ادبیات گویش مازندرانی»، «گویش مازندرانی و لهجه‌های آن»، «ارتباط گویش مازندرانی با زبان فارسی»، «مشاهیر مازندران»(نویسندگان، پژوهش‌گران ادبی و شاعران)، بازتاب عناصر اقلیمی و فرهنگی مازندران در آثار ادبی و پژوهندگان ادبیات و گویش مازندرانی را به عنوان محورهای همایش شامل می‌شود.
حدود 750 مقاله پیرامون محورهای همایش به دبیرخانه این همایش ارائه شد. این مقالات برای 50 داور متناسب با تخصص آن‌ها ارسال شد. پس از ارسال هر مقاله برای دو داور و استخراج میانگین، 430 مقاله امتیاز بالاتر از 10 را اخذ کردند. از این میان 50 مقاله با امتیاز فراتر از 16 برای انتشار در مجموعه مقالات، 320 مقاله برای چاپ الکترونیک و 130 مقاله با امتیاز بیش از 14 برای ارائه و چاپ انتخاب شدند. همچنین چکیده تمامی مقالات نیز به چاپ رسید.
از 750 مقاله دریافتی، بخش عمده‌ای از آن‌ها مقاله‌هایی هستند که به‌طور مشترک توسط اعضای هیات علمی و دانشجویان نوشته شده‌اند. بر این اساس مجموع افراد صاحب مقاله، 900 نفر بوده‌اند که از این میان 370 نفر با مرتبه دکترا، 80 تن دانشجوی دکترا و 450 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد یا دانش‌آموخته این مقطع بوده‌اند.
این کتاب مجموعه 50 مقاله انتخاب شده برای کتاب همایش را شامل می‌شود و مقدمه‌ای به قلم قدسیه رضوانیان، دبیر علمی همایش درباره اهداف همایش، تعداد مقالات، تحلیل آمار شرکت‌کنندگان در این همایش و همچنین چگونگی شکل‌گیری این همایش دارد.
علی شجاعی صائین، مدیر عامل موسسه خانه کتاب نیز در مقدمه خود بر این کتاب زبان فارسی را از مهم‌ترین مولفه‌های وحدت ملی و یکپارچگی ایران و عامل همبستگی تمام مردم آریایی دانسته است و بازتاب گستره زبان فارسی در جهان فراسوی مرزهای ایران را نشانه اوج تاثیرگذاری زبان فارسی می‌داند.
«بحثی در معرفی نسخه کلیات حیدری تبریزی» نوشته مینا آینده و محدثه هادوی، «رویکردهای اگزیستانسیالیستی حافظ» اثر حسن اکبری بیرق و محمود شیری، «تحلیل ساختار نمادین مصیبت‌نامه عطار» از زینب طیبه جعفری و چوقادی، «بررسی تطبیقی غزل در ادبیات فارسی، انگلیسی و اردو» نوشته داریوش حیاتی و «پژوهشی بر شعر منصور»(با رویکرد به مجموعه «من گذشته: امضاء» از یدالله رویایی» اثر عباس خائفی، حمیده مظفری و صائب کمالی ثابتی عنوان برخی از مقالات این مجموعه هستند.
«تحلیل گفتمانی شعر «مرغ آمین» نیما براساس دیدگاه نشانه- معناشناختی» اثر عصمت اسماعیلی و ابراهیم کنعانی، «نگاهی به زندگی و آثار اوحدی مراغی»(با معرفی آثار چاپی و به انضمام معرفی تحفه‌الملوک، اثری نویافته از او) نوشته یوسف بیگ‌باباپور، «کرامات شیخ صفی‌الدین و شیخ زاهد گیلانی در صفوه‌الصفا» از مهین پناهی و ثریا کریمی یونجالی، «اصلاح‌کننده دستور زبان آنلاین: خدمات تکنولوژی آموزشی به آموزش دستور زبان فارسی» از دارا تفضلی و «بررسی داستان‌های روان‌شناختی و انواع آن با رویکرد کتاب درمانی در ادبیبات داستانی کودک تالیف در ایران گروه‌های سنی الف، ب و ج» نوشته الهه چیت‌سازی و منیره فرضی‌شوب عنوان دیگر مقاله‌های این کتاب هستند.
ابوالفضل حری در این مجموعه مقاله‌ای با عنوان «به سوی تعریف و تحدید شگرد داستان در داستان به منزله ادبیات وهمناک در منتخب حکایات هزار و یک‌شب» دارد. همچنین مقاله سیاوش حق‌جو با عنوان «سیداشرف‌الدین گیلانی: طنز و تمهید آزادی در شکل» نیز در این مجموعه به چاپ رسیده است.
«تبارشناسی قالب رباعی»(نگاهی به چرایی پیدایش قالب رباعی با استفاده از نظریه گفتمان میشل فوکو» نوشته احمد خاتمی، منا علی‌مددی، «دلایل منقح نشدن مقالات شمس تبریزی» اثر محمد خدادادی، «بررسی و مقایسه عنصر صحنه و ابعاد زمانی در داستان کودک و بزرگسال» از مریم خلیلی جهانتیغ و صغری رحیمی، و«دیوانی در حافظه عشق و زندگی»(سیدمحیا قتالی، دوبیتی‌سرای قرن یازدهم جنوب ایران) نوشته احمد دهقان عنوان برخی دیگر از مقالات این مجموعه هستند.
قالب کلی این مقالات چکیده، مقدمه، تشریح موضوع، پی‌نوشت‌ها و منابع را شامل می‌شود.
نگاهی به یکی از مقالات این مجموعه
«پژوهشی بر شعر منثور»
عنوان مقاله‌ای به قلم خائفی، مظفری و کمالی ثابتی است که به ترتیب استادیار دانشگاه گیلان، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و دانشجوی کارشناسی زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه هستند.
این مقاله با رویکرد به مجموعه «من گذشته: امضا» از یدالله رویایی نوشته شده است.
در چکیده مقاله بر این موضوع تاکید شده است که شعر منثور در بدو پیدایش نخستین نمونه‌هایش، از اوزان عروضی فاصله گرفته است. تفاوت‌های چشمگیری(از نحوه رویکرد به زبان شعری تا اشکال نوشتاری) شعر منثور را از سایر اشعار بی‌وزن که به اصطلاح سپید خوانده می‌شود، جدا می‌کند.
محور اصلی این مقاله نشان دادن خصوصیات و کاربردهای شعر منثور در مجموعه شعر «من گذشته: امضا» است. البته این امر پژوهشی مختصر درباره خاستگاه‌های شعر منثور را می‌طلبد.
در نیمه نخست این مقاله روند تاثیرگذاری و تاثیرپذیری شعر منثور فارسی و نحوه استفاده از آن در شعر معاصر بحث و تحول شعر منثور از آثار صوفیه تا امروز از منظری نقادانه بررسی شده است. در ادامه نیز تفاوت‌های زیباشناختی این نوع هنری با «نثر شاعرانه» و شعری که امروزه «سپید» خوانده می‌شود تحلیل شده است.
موازی با خط پژوهشی مقاله در نیمه دوم، مجموعه‌ای از شعر منثور با عنوان «من گذشته: امضا» از یدالله رویایی به عنوان جدیدترین نمونه عرضه شده از شعر منثور و مثال ارجاعی، بررسی شده و طی آن، میزان تاثیرپذیری رویایی از شعر منثور و خصوصیات آن در این مجموعه شعر او تحلیل می‌شود.
همچنین در این قسمت نشان داده می‌شود که موضوع محوری «امضا» و بررسی‌های فلسفی آن، تا چه حد با شعر منثور بیان‌پذیرتر از انواع دیگر ادبی است.
شعر منثور چیست؟
در بخشی از این مقاله و در تعریف شعر منثور می‌خوانیم: «شعری که منظوم نباشد، به صورت نثر پشت سر هم نوشته شود، به واسطه کاربرد عناصر معنوی شعر و به ویژه در هم ریختن مفاهیم منطقی کلام، از رهگذر زبان مجازی، اعمال ایقاعات خاص، آهنگ خاص کلمات و ملودی حروف همنشین ترتیب سرایش خود را تعریف کند به شعر منثور معروف است.»
جست‌و‌جو در آثار صوفیه
به عنوان نخستین نمونه‌های شعر منثور در نگارش این مقاله، پژوهش‌گران به جست‌و جو در آثار صوفیه پرداخته‌اند. نخستین نمونه‌های این نوع شعر به سخنان و نوشته‌های به جا مانده از صوفیه باز می‌گردد. در بررسی این نمونه‌ها آمده است که سبک نگارش این نوشته‌ها در آثار برخی از عرفا مانند بایزید بسطامی نزدیک به تعریفی است که از شعر منثور در این مقاله ارائه شده است.
شعر منثور یا نثر شاعرانه؟
همچنین در تعریف شعر منثور یا نثر شاعرانه آمده است: «نثر شاعرانه همه ویژگی‌های نثر را دارد. معنا در آن امری اولیه است و شیوه کاربرد زبان کاملا به‌هنجار و دستورمند است. دریافت معنی از نثر شاعرانه سهل و منطقی و یک وجهی است. نثر شاعرانه با استفاده از ابزارهای شعری تلاش می‌کند تاثیرگذاری خود را عمق و گستره بیشتری بدهد، ولی بی‌پروایی و ناوابستگی شعر را نسبت به نورم‌های زبان ندارد؛ چراکه نثر شاعرانه هم مثل هر نثر دیگری به معنی و دستور متعهد است. شعر منثور دقیقا در این دو ویژگی پایانی از نثر شاعرانه فاصله می‌گیرد.»
یدالله رویایی از شاگردان نیما یوشیج است که به پیروی از او اشعار نیمایی بسیاری را منتشر ساخت و بعدها با استفاده‌های دیگری از موسیقی زبانی، خود واضع جریانی نو در شعر معاصر ایران شد که آن‌را به نام شعر حجم می‌شناسیم.
در آخرین بخش این مقاله پژوهش‌گران ارجاعی بر آخرین مجموعه شعر منتشر شده روایی داشته‌اند. شعر منثوری که رویایی در این مجموعه ارائه می‌کند در پی یک گزین‌گویه شکل می‌گیرد که غالبا بند یا جمله ابتدایی است. امضاء برای رویایی ماده خامی است که پیش‌شرط و آغازگر آفرینش شعر منثور در این مجموعه به حساب می‌آید.
«هماهنگی شگردهای زبانی و موضوع»، «فاصله‌گیری از مشخصه‌های شعر سپید»، «ارجاع بیرونی یا خودارجاعی؟» و «نشانه‌پردازی فلسفی در متن» چهار محور بررسی شده در این مجموعه است.
نتیجه
در پایان‌بندی این مقاله می‌خوانیم: «شعر منثور از ژانرهایی است که به نوعی پاسخ‌گوی نیاز شعری امروز است. بسیاری از شاعران معاصر، آن‌را به صورت مالوف یا متقاطع استفاده کرده‌اند و استفاده می‌کنند.»
رهابودگی نویسنده شاعر در خلق اثر، بهره‌بردن از خاصیت روایی آن در این حیطه، گستردگی فضای تخیل در سراسر متن و استفاده از تمامی تکنیک‌های شعری و ادامه وام‌گرفتن از روند منطقی و نحوه‌های نوشتاری نثر و استفاده گه‌گاه از متون قدیم و داستانی در آن از محسنات این شیوه محسوب می‌شود.
شعر منثور نه تنها در ایران، بلکه در تمام جوامع صاحب شعر و ادبیات، حامل قرن‌ها تجربه در بالاترین سطح است.
مجموعه «من گذشته: امضاء» به وسیله توضیح و تشریح مکاشفه‌هایی که نحو را به هم نمی‌‌ریزند، خصیصه‌هایی را که از شعر منثور بررسی شد، به نمایش می‌گذارد. همچنین صرف‌نظر از نقدهای ساختاری و زیباشناختی؛ در تحلیل، بررسی و ارائه شواهد مثال برای شعر منثور نیز منبع مناسب و مهمی به شمار می‌آیند.
به‌طور کلی مجموعه مقالات این کتاب فرصتی مناسب و ضروری برای معرفی موضوعات تازه و عرصه‌های جدید تحقیق ادبی، وضوح بیشتر پژوهش‌های تکراری و پرهیز از آن‌ها، آشکار شدن ضرورت‌ها و خلاء‌های تحقیقاتی و آشنایی با زمینه‌های تحقیقاتی دیگر پژوهش‌گران را فراهم می‌آورد.
مجموعه مقالات «ششمین همایش بین‌المللی انجمن زبان و ادب فارسی» به کوشش قدسیه رضوانیان، دبیر علمی همایش در 688 صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت 13 هزار و 700 تومان توسط انتشارات خانه کتاب منتشر شد.
دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۰ - ۱۴:۱۸
نظر شما