کمال صادقی/ خبرگزاری مهر

بحران انبار کتاب در ایران و راه حلی به نام نشر رومیزی

چاپ دیجیتال برای کتاب‌هایی که مخاطب کمتری دارند، امروزه نه تنها به یک نیاز، بلکه راه حلی برای بحران انبار کتاب در ایران تبدیل شده است.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ ادب: از سال 1456 که گوتنبرگ چرخ‌های صنعت چاپ را آرام آرام به حرکت درآورد، شاهد تغییرات تکنولوژیکی متعددی در این صنعت بوده‌ایم و یکی از آنها، شکل‌گیری پدیده‌ای به نام «نشر رومیزی و چاپ دیجیتال» است.

این شیوه نشر، امکان چاپ سفارشات کم‌تیراژ و حتی شخصی و محدود را میسر کرده و در واقع می‌توان به مشتریان یا همان ناشران بر حسب تقاضایشان، سرویس داد.

امروزه و با توجه به توسعه چاپ دیجیتال در کشور، بخش قابل توجهی از ناشران می‌توانند سفارش چاپی خود را در هر تعداد نسخه‌ای که لازم دارند، به موسسه‌ای که یک دستگاه چاپ دیجیتال دارد، ارائه کنند و دیگر نیازی به چاپ کتاب با شمارگان بالا - که با توجه به کسادی بازار نشر، آشکارترین نتیجه آن انبار کردن کتابهاست - نیست.

روش نشر رومیزی از هدر رفتن مواد اولیه چاپی و اتلاف هزینه‌ها در کار نشر جلوگیری می‌کند و در عین حال با پاسخگویی به کمترین تیراژ درخواستی، می‌تواند راهی برای سودمندشدن صنعت نشر باشد.

امروزه و با توسعه چاپ دیجیتال، سفارش کارها به جای ارسال به دفاتر خدماتی بیرونی، در اداره یا حتی منزل هم قابل انجام است و بدیهی است صرفه‌جویی در وقت و هزینه، اولین نتیجه سودمندی است که از این طریق حاصل می‌شود.

در روش نشر رومیزی، هر شرکت و یا موسسه‌ای که مجهز به کامپیوتر شخصی و یک اسکنر و پرینتر باشد، می‌تواند برخی از اصلی‌ترین کارهای مربوط به چاپ یک کتاب را انجام دهد. البته این توضیح لازم است که در صورتی که تیراژ از چند صد برگ بیشتر باشد، کار باید به چاپخانه‌ای که در زمینه اُفست فعالیت می‌کند، سپرده شود.

روش سنتی انتشار کتاب در ایران، همیشه با مشکل تیراژ روبه‌رو بوده است؛ امروزه کمتر ناشری را می‌توان سراغ گرفت که در کنار کتابفروشی، جایی برای نگهداری کتاب‌هایی که الزاماً باید انبار کند، نداشته باشد.

این واقعیتی برخاسته از بازار بی‌رونق نشر ماست که چاپ کتاب را با تیراژ بیشتر از 5000 نسخه و بلکه کمتر از این میزان را توجیه ناپذیر کرده است؛ با توجه جدی به این موضوع، یک ناشر الزاماً باید به فکر انباری برای کتاب‌هایش باشد.

در چنین شرایطی بدیهی است چاپ بیش از 2000 نسخه از یک کتاب، نتیجه‌ای جز بالا رفتن هزینه‌های یک ناشر در پی ندارد؛ به این هزینه‌ها اضافه کنید هزینه مربوط به حق‌التالیف، حروفچینی و توزیع کتاب را.

مسئله مهم دیگری که بیش از پیش لزوم تغییر رویکرد ناشران را در چاپ کتاب‌هایشان یادآور می‌شود، اِعمال فشار از جانب چاپخانه‌ها برای پرداخت تمام هزینه‌های چاپ از سوی ناشر در هنگام سفارش است؛ امروزه و در شرایط نامتوازن فعالیت اقتصادی، یک چاپخانه‌دار برای دریافت حق‌الزحمه کار چاپی خود، هیچ گاه منتظر فروش آخرین نسخه کتاب از سوی ناشر نمی‌ماند.

حال بازمی‌گردیم به روش چاپ کتاب بر اساس نشر رومیزی. در این شیوه، ناشر، جلد و متن کتاب را به صورت فایل PDF تهیه و آن را به چاپخانه دیجیتال ارسال می‌کند، چاپخانه دیتاهای دریافتی را در پایگاه اطلاعاتی خود ذخیره کرده و با دریافت سفارش از ناشر، عملیات تولید را آغاز می‌کند. اگر فایل دیجیتال در دسترس نباشد، چاپخانه می‌تواند جلد و متن را اسکن و آن را به متنی دیجیتال تبدیل کند که هزینه همه این عملیات برای ناشر فقط به اندازه چاپ یک نسخه کتاب است.

البته چاپ دیجیتال و در واقع نشر رومیزی، پاشنه آشیل‌هایی هم دارد که یکی از آنها، به محدود بودن بازارهای آن برمی‌گردد؛ بدیهی است این روش به هیچ وجه برای چاپ کتاب‌هایی پرمخاطبی مانند قرآن و کتب مرجع، به کار نمی‌آید، ولی همانطور که پیشتر هم تاکید شد، کتاب‌هایی که مخاطبان بسیار کمی دارند، کم نیستند.

در مورد این قبیل کتاب‌ها، باید به یک واقعیت توجه داشت و آن اینکه امروزه ناشرانِ کتاب‌های کم‌مخاطب، تنها انباردار آنها - و نه فروشنده آنها - هستند.

چاپ دیجیتال برای کتاب‌هایی که مخاطب کمتری دارند و لزوماً باید در تیراژ محدود چاپ شوند، امروزه دیگر مبحثی نیست که تنها در یکی دو دانشگاهی که در آن رشته چاپ تدریس می‌شود، مورد بحث باشد؛ این شیوه نشر، راه حلی است برای معضلی جدی در صنعت نشر ایران به نام انبار کتاب.