دكتر عيسي ابراهيم‌زاده در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) اظهار كرد: كتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» محصول انتشارات موسسه اطلاعات در حوزه علوم محيطي است كه زمستان 1389 منتشر شد و خردادماه 1390 به عنوان کتاب برگزيده شانزدهمين جايزه كتاب فصل جمهوري اسلامي در حوزه محیطی شناخته و معرفي شد.
ابراهيم‌زاده در بيان ويژگي‌هاي كتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» گفت: اين كتاب براي نخستين بار در سطح ملي، برنامه‌ريزي آمايش سرزمين را به صورت متدولوژيك و در قالب يك برنامه‌ريزي استراتژيك با بهره‌گيري از منطق SWOT به صورت كاربردي و عملياتي براي تعادل‌بخشي ميان كاركردهاي انسان و محيط در جنوب شرقي ايران بررسي و تحليل كرده است كه در اين باره علاوه بر احصاي نقاط ضعف و قوت كاركردهاي محيطي موجود در منطقه، به بررسي و تحليل فرصت‌ها و تهديدهاي خارجي (خارج از منطقه) در جنوب شرق ايران پرداخته و در نهايت، به تدوين راهبردهاي توسعه‌اي كه منجر به تعادل‌بخشي و تعامل سازنده كاركردهاي محيطي و انساني منطقه خواهد شد، پرداخته است.
وي درباره كتاب‌هاي موجود در كشور در حوزه آمايش سرزمين اظهار كرد: چند كتابي كه در اين باره موجودند، اغلب درباره كليات نظري (تئوريك) و سوابق برنامه‌ريزي‌هاي آمايش سرزمين نوشته شده‌اند و چگونگي اثرگذاري و كيفيت كاركردهاي اين برنامه‌ها را تبيين مي‌كنند اما امتياز كتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» نسبت به ساير كتاب‌هاي موجود در اين حوزه، آن است که تحليل‌ها و تبيين‌هاي بيان شده در این كتاب را به صورت عملي، در يك منطقه جغرافيايي پياده كرده و به جاي توصيف صرف، تحليل‌ها را عملياتي و راهبردهای اجرایی توسعه‌ای را نیز تبیین و ارايه كرده است.
اين استاد دانشگاه تدوین کتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» را حاصل حدود 20 سال تحقيق و پایش مداوم اسنادي و همچنين عمليات ميداني دانست و افزود: براي نگارش اين كتاب، روندها و كاركردهاي متعدد محیطی و سرزمینی و مراحل مختلف برنامه‌ریزی آمايش سرزمين در دوره‌های زماني متفاوت، از نزديك پی‌جویی، مشاهده و تحلیل و تبیین شده‌اند. علاوه بر اين، در تحقيقات میدانی، چگونگی سرمايه‌گذاري‌هاي ملي و منطقه‌اي در این ناحیه و اثرات آن نیز بررسي و نقاط ضعف و قوت اين کارکردها هم بررسی و تحلیل شده‌اند، به اين معنا كه چه سياستگذاري و برنامه‌ريزي‌هايي منجر به تحولات توسعه‌ای و كاربردي شده یا اثربخشی چندانی نداشته است.
وي ادامه داد: همچنين در اين كتاب فرصت‌ها و تهديدهاي منطقه‌اي بيان شده و برآيند تاثيرات متقابل آنان بر هم، به همراه برآيند تاثيرات متقابل نقاط ضعف و قوت درون ناحیه‌ای، به عنوان نتيجه و دستاورد تحقيق و راهبردهای توسعه‌ای منطقه، ارايه شده‌اند. در واقع، پس از بررسي قابلیت‌ها، تنگناها، ضعف‌ها و فرصت‌ها و بر مبناي نتايج حاصله از تحلیل برآیندها، راهكارها و راهبردهايي در راستاي اين‌كه «چه بايد كرد؟» ارايه شده است.
دکتر ابراهيم‌زاده درباره آمايش سرزمين گفت: برنامه‌ريزي آمايش سرزمين از زيربنايي‌ترين و مهم‌ترين برنامه‌ريزي‌هاي توسعه ملي و منطقه‌اي است، اگرچه چندان سابقه‌اي ندارد و كمتر از 40 يا 50 سال است كه در دنيا این‌گونه برنامه‌ریزی‌ها، صورت مي‌گيرد. در كشور ما نيز براي نخستين بار در سال 1353 طرح آمايش ملي ایران (ستیران) مطرح شد كه در آن طرح نيز با رويكردي مشابه آن‌چه در كتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» آمده، به برنامه‌ریزی آمايش سرزمین ايران پرداخته شده بود اما تنها بخشي از آن برنامه در قبل از پيروزي انقلاب اسلامي عملياتي شد.
دانشیار دانشگاه سيستان و بلوچستان ادامه داد: از آن‌جا كه نوع نگاه نخستين طرح آمايش سرزمين ايران (كه به دليل وقوع انقلاب اسلامي متوقف شد) كاپيتاليستي و سرمايه‌داري بود، در جمهوري اسلامي ايران بازنگري و در سال 1364 برنامه آمايش ملي جمهوري اسلامي ايران مطرح شد كه تلفيقي از آن برنامه پيشين با ديدگاه‌هاي جديد عدالت‌محورانه بود، يعني تنها بر توانمندي‌هاي منطقه‌ای تكيه نداشت و در برخي مناطق کمتر توسعه‌یافته نیز بر اساس ضرورت‌ها (كه برگرفته از نگاه عدالت‌محورانه است) موضوع سرمايه‌گذاري توسط دولت مطرح شد.
دکتر ابراهيم‌زاده افزود: در سال‌هاي اخير (اواخر دولت هشتم و اوايل دولت نهم) طرح آمايش ملي در جمهوري اسلامي دوباره بازبيني شد تا در سطوح خردتر عملياتي شود، زيرا دو طرح پيشين متمركز بر عرصه كلان بودند اما رويكرد طرح جديد، تمركز بر سطح منطقه‌اي و حتي استاني هم داشت كه متاسفانه با تعطيلي سازمان مديريت و برنامه‌ریزی، اين طرح هم عملا به تعويق افتاد و هنوز به جايي نرسيده است.
وي درباره موضوع آمايش گفت: آمايش يك برنامه جامع و كامل و يك برنامه «بالادستي» است، يعني داراي چشم‌انداز چندين ساله و بلندمدت است و افق توسعه را در سطوح ملي و منطقه‌اي تبيين مي‌كند و برنامه های پنج ساله توسعه ملی و منطقه‌ای هم بايد متناسب با این نگاه تهیه و تدوین شوند اما اكنون عملا در سطح ملي و منطقه‌اي چنين چيزي نداريم.
اين نويسنده درباره كتاب «آمايش سرزمين و برنامه‌ريزي محيطي در جنوب شرق ايران» افزود: اين كتاب براي نخستين بار اين نگاه كلان درباره توسعه را در جنوب شرقي ايران و به همه ابعاد مختلف آمايش (جنبه‌هاي انساني و محيطي) پرداخته است.
وي ادامه داد: اين كتاب حدود 400 صفحه و 9 فصل دارد و در تدوین آن علاوه بر كار ميداني، از 372 منبع اسنادی و كتابخانه‌اي نیز استفاده شده است. فصل نخست آن، زمينه‌اي جديد در تحول ديدگاه‌هاي تئوريك برنامه‌ریزی آمايشی و آمایش سرزمين ارايه مي‌دهد. در دومين فصل از اين كتاب، تمامي ابعاد مختلف آمايش سرزمين با نگاه كلي به جنوب شرق ايران بررسي و بيان شده است. فصل سوم تا پايان كتاب نيز متمركز بر آمایش محیطی جنوب شرق ایران در زیر حوزه‌های محيطي است.
اين استاد دانشگاه درباره لازمه‌هاي نگارش و تحقيق در موضوع آمايش گفت: انجام چنين تحقيقاتي، پيش از هر چيز به عشق و علاقه انسان بستگي دارد. در مرحله دوم به نگاهي عميق و دقيق علمي نياز است و در مرحله سوم صبر و حوصله و بردباري مي‌خواهد و محقق بايد آرمان بلندي داشته باشد. اين انگيزه و اراده بايد با يك دانش قوي همراه باشد. بنابراين، با وجود عشق و علاقه و تركيب آن با صبر و حوصله، قطعا نتيجه‌هاي مطلوب به بار مي‌آيد.
دکتر ابراهيم‌زاده با قدرداني از برگزاري مراسم جايزه كتاب سال جمهوري اسلامي ايران گفت: كتاب سال از رويكردهاي مطلوبي است كه بعد از انقلاب در ايران به آن اهتمام شده و باعث تشويق و ترغيب محققان شده است و خواهد شد. اين همايش باعث مي‌شود تا نويسندگان و محققان احساس كنند كه در كشور ما بر كارهاي علمي ارج نهاده مي‌شود، چنان‌كه در فرهنگ اسلامي و ايراني ما ارج نهادن بر كارهاي علمي و بر صدر نشاندن دانشمندان توصيه شده و به همين دليل، برگزاري همايش كتاب سال، به منزله برداشتن گام مثبتي در اين راه است. صرف نظر از اين‌كه چه كتابي و با چه معيارهايي به عنوان كتاب سال انتخاب شود، اين مراسم ارزشمند است و جا دارد كه هر سال از نظر كيفي و كمي نیز رشد كند.
دوشنبه ۱۷ بهمن ۱۳۹۰ - ۱۲:۰۰
نظر شما