به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) جلسه «نقد و بررسي رشد و بالندگي شعر و ادبيات در پرتو انقلاب اسلامي» با حضور مهدي دانشگر، استاد ادبيات فارسي دانشگاه امام حسين (ع)، محسن پرويز، نويسنده و نايب رييس انجمن قلم ايران و نعمت‌الله ايران‌زاده استاد ادبيات فارسي، عصر سه شنبه (18 بهمن‌ماه) در سالن اجتماعات انتشارات سروش برگزار شد.

مهدي دانشگر در ابتدا با خواندن اشعاري از سلمان هراتي به ياد حضرت امام خميني (ره) و اشاره به وقايع پيروزي انقلاب، جلسه را آغاز كرد.

سپس محسن پرويز، ارتباط و تأثير انقلاب بر شعر و داستان را حايز چند نكته اساسي دانست و افزود: بايد در ابتدا بدانيم كه آيا شعر و داستان حاصل دوران انقلاب است يا واقعه انقلاب چه تأثيري در اشعار و داستان‌ها گذاشت؟ آيا انقلاب بستري را فراهم كرد تا شعر و داستان در آن گسترش يابد و در پايان آن را با شرايطي كه ادبيات در دوران رژيم پهلوي داشت مقايسه كنيم و به اين نكته نيز بپردازيم كه اگر ادبيات در گذر زمان به پيشرفت خود ادامه مي‌داد آيا به اين مرحله كه اكنون رسيده‌ايم مي‌رسيد؟

وي ادامه داد: اگر شعر و داستان را حاصل انقلاب بدانيم محل مناقشه است و مي‌بايست در دانشگاه‌ها روي اين موضوع كار و پايان‌نامه‌هايي را به آن اختصاص دهند. انقلاب بي‌گمان بر شعر و داستان اثر گذاشته و ترديدي نيست كه براي آن اشعار و داستان بسيار نوشته شد اما اين ادعا را هم داريم كه در يك برهه زماني طولاني به دليل سايه ادبيات دفاع مقدس بر انقلاب، اين حوزه دچار ركود شد تا آنجا كه هنوز در بحث ادبيات انقلاب به جايگاه اصلي آن نرسيده‌ايم.

پرويز با تاكيد بر اين نكته كه پس از انقلاب، فضاي جديد ادبي در كشور ايجادشد گفت: اين رخداد تحول جديدي در تمام حوزه‌ها به ويژه شعر و داستان پديد آورد. در بخش ادبيات كودك ونوجوان به واقع آنچه قبل از انقلاب داشتيم بسيار محدود و اندك بود و نمي‌توانيم ادعا كنيم كه كتابي براي عرضه داشته‌ايم و بيشتر كتاب‌ها ترجمه‌اي بودند اما بعد از انقلاب صاحب حوزه ادبيات كودك و نوجوان شديم.

وي اتفاق ديگر را  توليد داستان انقلاب براي بزرگسالان خواند و افزود: با وجود افراد متعددي كه در اين حوزه دست به قلم شده‌اند باز هم عقب هستيم و با وجود ظرفيت‌هاي انقلاب توانايي آفرينش‌هاي ادبي و هنري بيشتري را داريم. 

در ادامه جلسه «نقد و بررسي رشد و بالندگي شعر و ادبيات در پرتو انقلاب اسلامي» نعمت‌الله ايران‌زاده با اشاره به اين‌كه ادبيات انقلاب اسلامي از يك سابقه نيم‌ قرني برخوردار است، گفت: پيشينه تاريخي داستان انقلاب را بايد در 15 خرداد سال 1342 دانست. شاعراني مانند قيصر امين‌پور، سلمان هراتي، سيمين‌دخت وحيدي و نصرالله مرداني، حاصل اين حماسه و تفكر انقلابي‌اند. اما بايد بدانيم كه در چند سال اخير از برخي چهره‌هاي ادبي دور شده‌ايم و ضرورت دارد كه به بازخواني اشعار آنان بپردازيم و شعر و ادبياتشان را مورد ارزيابي قرار دهيم.

وي ادامه داد: برجسته‌‌ترين عنصر انقلاب صفت اسلامي بودن آن است. انقلاب اسلامي بدون تخصيص به معناي عام كلمه، اسلامي‌ است و به يك نگاه و منظر خاص تقليل داده نشده است. جوهره‌ اين انقلاب فرهنگي و جهت‌گيري آن، فرهنگ است؛ انقلابي كه قصد دارد تحولي در اذهان همه مردم جهان به وجود آورد.

محسن پرويز در ادامه اين نشست گفت: اگر نگاه تخصصي به حوزه ادبيات به ويژه داستان داشته باشيم، مي‌توان گفت كه قبل از انقلاب تعدادي نويسنده داشتيم كه داستاني نوشته‌اند، اما آثارشان ماندگاري چنداني نداشتند. تاريخ انقلاب اسلامي ايران نشان مي‌دهد اسامي معدودي به عنوان پيشكسوت ياد مي‌شوند كه بيشتر داستان كوتاه مي‌نوشتند و شايد يك يا دو داستان بلند در ميان آثار آنان ديده مي‌شود. 

وي افزود: اين آثار بيشتر تحت تأثير مسايل سياسي يا نوع نگاه نويسنده بودند كه در صورت سرمايه‌گذاري روي اثر، بيشتر از بقيه مطرح مي‌شدند. مانند كتاب «بوف كور» صادق هدايت كه توسط يكي از كارمندان كنسولگري فرانسه به اين زبان ترجمه شد. صادق هدايت به عنوان پيشگام ادبيات داستاني مطرح شد در حالي كه در كنار آن نويسندگاني مانند جمال‌زاده و آل‌احمد را داريم يا  كساني كه آثاري نوشته‌اند و در برهه‌اي از زمان منتشر شدند و پس از آن ادامه پيدا نكرد. 

پرويز گفت: البته كساني ديگر نيز بودند كه نوع فعاليت‌شان پاورقي‌نويسي بود يا آن كه وجه ترجمه بر آثارشان غلبه داشت. اما افرادي كه بخواهند به طور جدي در اين حوزه قلم بزنند تعداد معدودي بودند.

وي ادامه داد: وقتي به مقطع انقلاب رسيديم و بعد از پيروزي، بسياري از پاورقي‌نويسان و افرادي كه گرايش انقلابي نداشتند شروع به خلق آثار كردند كه بيشتر بر انقلاب طعنه مي‌زدند و معدود افرادي مانند محمود حكيمي در حوزه كودك و نوجوان با موضوع انقلاب كتاب مي‌نوشتند.

پرويز يادآور شد: با پيروزي انقلاب، احساس غيرت يا شور انقلابي باعث ورود نويسندگاني جوان در حوزه داستان شد. در حوزه شعر افراد شناخته شده‌‌تري نسبت به حوزه داستان‌ بودند كه شاعران جوان را تحت حمايت خود گرفته و با تشكيل كانون‌هاي ادبي در اين حوزه موفق شدند. 

وي ادامه داد: البته برخي چهره‌ها در اين مقاطع تنها مشغول فعاليت هنري خود نبودند و در بخش‌هاي ديگر به جامعه خدمت مي‌كردند، مانند اميرحسين فردي كه خود صاحب قلم و هنر است و در دوران بعد از انقلاب كتاب‌هايي چون «آشيانه در مه»، «سياه چمن» و «اسماعيل» را نوشت كه اگر روي اين هنر متمركز مي‌شد آثار برگزيده ديگري را به جامعه ارايه مي‌كرد. البته در كنار اين مجموعه باعث شد كه برخي از نويسندگان جوان كار خود را با ادبيات جنگ شروع كنند. اين امر باعث شد تا بيشتر به ادبيات جنگ به جاي ادبيات انقلاب بپردازند.

سپس مهدي دانشگر گفت: در كنار مسايلي كه آقاي پرويز مطرح مي‌كنند بايد به چند نكته توجه داشت. بعد از گذشت سي سال از انقلاب، مجامع علمي دانشگاهي به بحث ادبيات، داستان و شعر انقلاب و ادبيات پايداري ورود پيدا كرده‌اند. مطرح شدن ادبيات انقلاب در مجامع علمي و دانشگاهي به صورت درس و پايان‌نامه مجالي براي گسترش و نقد و ارزيابي اين ادبيات را فراهم مي‌كند. اين انتظار و نگاه علمي در جامعه وجود دارد كه در كنار ويژگي‌هاي مثبت و بالنده داستان و شعر انقلاب، بايد به نقاط ضعف و كاستي‌هاي آن هم پرداخت.

نعمت‌الله ايران‌زاده نيز گفت: كاركردها و جلوه‌هاي شعر انقلاب در زبان فارسي و كاركرد آن در دفاع از آرمان‌هاي مردم و جغرافياي وطني و مواجه با فرهنگ‌هاي جهاني امري مهم است. شعر عنصر فرهنگي است و تفاوت‌هايي با شگردهاي داستان دارد. شعر تحولات جامعه را با توجه به سرشت عاطفي و انساني به جامعه منتقل مي‌كند و تأثير بيشتري بر فرهنگ مي‌گذارد. گاه شاعر علاوه بر ستودن انقلاب به نقد آن مي‌نشيند و فراموشي آرمان‌هاي انقلاب را به مخاطبان گوشزد مي‌كند.

محسن پرويز هم ادامه داد: راه‌اندازي جشنواره داستان انقلاب اتفاق مباركي بود كه به واسطه آن آثار خوبي منتشر شدند، مانند كتاب «جاده جنگ» منصور انوري و مطمئنم كه اين كتاب يكي از آثار برجسته و ماندگار خواهد بود. توجه به بحث شعر و داستان انقلاب يك نياز و مقوله است. 

وي با اشاره به فاصله‌گرفتن از زمان پيروزي انقلاب و كساني كه دوران انقلاب را ديده‌اند و درك كرده‌اند، گفت: بيشتر اين افراد به كهولت مي‌رسند يا از دنيا رفته‌اند. به همين دليل بايد براي افراد جديدي كه مي‌خواهند در اين حوزه كتاب بنويسند اقدامات موثري انجام داد. زيرا آنان در معرض توفان اطلاعات غلطي اند كه ممكن است از نواحي مختلف به آن‌ها برسد. بنابراين اطلاعات درست وقايع، رخدادها و شرايط و اتفاقات قبل و بعد از انقلاب بايد ثبت و ضبط شوند و در اختيار هنرمندان قرار بگيرند.

در پايان جلسه «نقد و بررسي رشد و بالندگي شعر و ادبيات در پرتو انقلاب اسلامي» نعمت‌الله ايران‌زاده با تاكيد بر به هم پيوستگي جشنواره‌ها و برگزاري كارگاه‌هاي شعر و داستان با حضور استادان مجرب براي گسترش شعر و ادبيات انقلاب، گفت: بايد از رساله‌ها و پژوهش‌ها درباره انقلاب حمايت و نويسندگان آن‌ها شناسايي شوند.
‌اكنون كتاب «انقلاب اسلامي و زمينه‌هاي ادبي» در بسياري از مراكز دانشگاهي ارايه نمي‌شود و بيشتر درس اختياري است. در حالي كه بايد آن را به يكي از دروس اصلي تبديل كرد. انتخاب كتاب‌ها و آثار و ترجمه اشعار بايد به صورت جدي انجام شود و از پايگاه‌هاي اينترنتي در اختيار ديگران قرار گيرد. همچنين محافل نقد و بررسي آثار انقلاب در دانشگاه‌ها و مدارس و رسانه ملي برگزار شوند.