به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، رمان «هستی» در سومین جلسه عصر داستان با حضور حمیدرضا شاه‌آبادی، محمدرضا یوسفی و تعدادی از کارشناسان ادبیات داستانی نقد و بررسی شد.

در ابتدای این نشست، حمیدرضا شاه‌آبادی بهترین شیوه نقد را رجوع به حس مخاطب دانست و درباره واکنش مخاطبان نوجوان نسبت به رمان «هستی» اظهار کرد: من فکر می‌کنم مخاطب «هستی» پس از خواندن کتاب احساس رضایت می‌کند، چون حسن‌زاده توانسته تقریبا به تمامی سوالاتی که در این اثر مطرح کرده پاسخ دهد و با استفاده از عناصر داستانی و ایجاد کشمکش به نتایج مثبتی دست یابد. در بازخوردهایی هم که از نوجوانان عضو کتابخانه‌های کانون داشته‌ام، «هستی» اثر موفقی تلقی شده است.

محمدرضا یوسفی، دیگر منتقد حاضر در این نشست، بحث و گفت‌وگو درباره‌ رمان «هستی» اثر فرهاد حسن‌زاده را با مقایسه این کتاب با «قصه‌ی هستی»، نوشته مرتضی رضوان آغاز کرد. او این مقایسه را بررسی تاریخچه بیش از 40 ساله کتاب کودک و نوجوان در ایران دانست و گفت: «قصه‌ی هستی» که در سال 1341 منتشر شد یکی از کتاب‌های مطرح زمان خودش بود که برای مخاطب نوجوان نوشته شد. این کتاب در مقطعی منتشر شد که جنبش‌های چریکی، ناسیونالیستی، ضد استعماری، مارکسیستی و آزادی‌خواهانه در جامعه اتفاق می‌افتاد و نویسنده این کتاب را متاثر از چنین فضایی نوشت. این رمان، یک اثر سمبلیک-رمانتیک است و اصلا وارد فضای بومی روستا نمی‌شود. این اثر اندیشه‌های کلی از اسارت و آزادی را از زاویه دید دانای کل بیان کرده است.

این نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان ویژگی‌های «هستی»، اثر حسن‌زاده را چنین برشمرد: «هستی»، حسن‌زاده کنشی است و به نظر من از دل نیازهای فمنیستی جامعه امروز به وجود آمده است. برای مخاطبان این کتاب نیز تمایلات پسرانه قهرمان کتاب جالب بود. نویسنده اثر با تسلط بر موضوع جنگ و استفاده از این بستر برای روایت داستان، روند تکاپو را بیشتر کرده بود.

در بخش دیگری از این نشست، شاه‌آبادی «هستی» را یک رمان نوجوان موفق ارزیابی کرد و در این‌باره توضیح داد: من معتقدم بسیاری از آثار نوجوان تنها مدعی رمان بودن هستند اما در حقیقت مجموعه‌ای از داستان‌های بلند یا به هم‌پیوسته‌اند، اما خلاف سایر داستان‌‌های نوجوان، «هستی» واقعا یک رمان است. در طول این اثر کشمکش شخصیت‌های داستان با جنگ و در عرض داستان کشمکش و درگیری آن‌ها با خودشان جریان دارد.

نویسنده «اعترافات غلامان» ادامه داد: بزرگترین ویژگی «هستی» بهره‌گیری از عنصر جنگ است. داستان زمانی آغاز می‌شود که جریان عادی زندگی به هم می‌ریزد و در این شرایط است که کارکترها، خود واقعی‌شان را نشان می‌دهند؛ مثلا در این داستان پدر به دایی قول می‌دهد موتورش را به او برگرداند اما وقتی به ماهشهر می‌رسد قولش را فراموش می‌کند اما هستی این قول را به یاد دارد و موتور را به آبادان می‌برد.

وی یکی از موضوعات فرعی این رمان را ورود نویسنده به شبه گفتمان‌های تقابل جنسیتی دانست و در این‌باره توضیح داد: درباره این موضوع می‌توان نگاه‌های متفاوتی داشت. به عنوان مثال رفتارهای هستی را می‌توان ناشی از این دانست که او با جنسیتش مشکل دارد یا جایگاه جنسیتش در جامعه را نمی‌پذیرد اما من این رفتارها را صرفا ناشی از تمایلات نوجوانه او می‌دانم.

شاه‌آبادی یکی از ایرادات ساختاری در رمان «هستی» را حل نشدن منطقی مشکلات هستی با پدرش دانست و در این‌باره اظهار کرد: مشخص نیست که آیا درگیری هستی و پدرش در قالب همان گفتمان جنسیتی رخ می‌دهد یا نه. توجیه نویسنده درباره این درگیری و پایان آن نیز قابل پذیرش نیست. پدری که در طول داستان رفتارهای ساده‌لوحانه‌ای از خود نشان می‌دهد ناگهان در پایان داستان به جایی می‌رسد که خودش را روانکاوی می‌کند. در این بخش دریچه‌ای باز می‌شود اما در پایان خوب بسته نمی‌شود.

یوسفی در بخش دوم سخنانش گرانیگاه رمان «هستی» را هویت‌یابی و توجه به موضوع جنسیت عنوان کرد و جنگ، درگیری‌های خانگی و مهاجرت را موضوعات فرعی این رمان دانست. او ادامه داد: در چنین تم‌های داستانی استفاده از ساختار کنشی و زبان طنز مناسب نیست. به نظر می‌رسد نویسنده مسایل و رنج‌های هستی را با زبان طنز به مسخره می‌گیرد. اگر نویسنده با نگاهی درونی‌تر به رمان «هستی» می‌پرداخت تاثیرگذاری‌ این اثر بیشتر می‌شد.

نویسنده کتاب «افسانه شیر سپید بال» درباره فضاسازی رمان «هستی» گفت: نویسنده این رمان در لحظه لحظه داستان به خوبی از پس فضاسازی برآمده است.

در ادامه این نشست یوسف علیخانی، هادی خورشاهیان و محمد عزیزی نیز درباره رمان «هستی» و بحث‌های مطرح شده از سوی منتقدان این اثر اظهار نظر کردند. علیخانی که به تازگی به جمع نویسندگان طرح «رمان نوجوان امروز» پیوسته درباره مقایسه «هستی» و «قصه‌ی هستی» اثر مرتضی رضوان گفت: مقایسه دو اثر را کار درستی نمی‌دانم و خودم از چنین مقایسه‌هایی آسیب دیده‌ام.

این نویسنده و منتقد ادامه داد: از خواندن رمان «هستی» لذت بردم اما انتقادات جزئی هم به این اثر دارم. به عنوان مثال شعرهای شاملو در بدنه کتاب جا نیافتاده است و به نظر می‌رسد بیشتر ناشی از شیفتگی خود نویسنده نسبت به این اشعار باشد. بازی‌های زبانی هستی و خاله هم در دیالوگ‌های اولیه شاید چندان آزاردهنده نباشد اما در ادامه خواننده را اذیت می‌کند.

شاه‌آبادی انتقادات مطرح‌شده درباره «باورپذیری» این داستان و به ویژه پایان آن را وارد ندانست و گفت: حسن‌زاده برای این پایان‌بندی زمینه‌سازی‌های لازم را انجام داده است. من پیش از مطالعه این رمان طرح کار را خوانده بودم و می‌دانستم هستی در پایان رمان سوار بر موتور به آبادان می‌رود و وقتی رمان را خواندم ردپای زمینه‌سازی‌های نویسنده برای باورپذیر کردن این موضوع را دیدم و معتقدم حسن‌زاده به خوبی از پس این کار برآمده است.

در بخش پایانی این نشست، حسن‌زاده دیدگاه خود را درباره «باورپذیری» رفتارهای هستی، به ویژه موتورسواری او بیان کرد: دختر 12 ساله 35 سال پیش با دختر 12 ساله امروز تفاوت‌های زیادی داشت. 35 سال پیش خواهر من در سن 13 سالگی ازدواج کرد و یک زن کامل بود اما این موضوع در جامعه امروز صحت ندارد و من به عنوان یک داستان‌نویس نمی‌دانم چطور می‌توانم این تفاوت را جا بیندازم.

نویسنده رمان «هستی» درباره استفاده از زبان طنز در این اثر گفت: جنگ ما ابعاد گسترده‌ای دارد اما چیزی که بچه‌های ما از جنگ در ذهن دارند، تلخی‌ها و جنبه‌های منفی آن است و همین بچه‌ها را پس می‌زند و باعث می‌شود تمایلی به مطالعه آثار مربوط به جنگ نداشته باشند. من سعی کردم با داروی طنز، تلخی جنگ را بگیرم.

جلسه نقد و بررسی رمان «هستی»، روز سه شنبه سوم مرداد در بنیاد ادبیات داستانی ایرانیان برگزار شد.

انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتاب «هستی»، نوشته فرهاد حسن‌زاده را با شمارگان  ۱۵هزار نسخه و به بهای دوهزار و ۸۰۰ تومان روانه بازار کتاب کرده است.