به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سرسخن این ماه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» به قلم کاوه بیات به «تحقیقات مرزی» پرداخته و عرصه اصلی بخشی از تاریخ معاصر ایران را مجموعه‌ای از جنگ‌ها و زدوخوردهایی می‌داند که باعث تشکیل حوزه‌های مرزی فعلی این سرزمین بوده‌اند.
بخش نشست این ماهنامه، «گستره مرزهای فرهنگی و سیاسی ایران» در گفت‌وگو با حسن باستانی‌راد و بهرام امیراحمدیان است که ضمن بررسی مرزهای تاریخی و جغرافیایی، مرزهای فرهنگی را هم مورد توجه قرار می‌دهند و پس از آن به چالش مرزهای سایبری و پدیده جهانی شدن، می‌پردازند.
امیراحمدیان در بخشی از سخنانش آورده است: «در دوره باستان مرزها باز بودند و قلمروها بیشتر بودند. بعد، سرحدات به‌وجود آمدند. بعد از تشکیل دولت‌های ملی و دولت‌های مدرن، مرزها به صورت خط درآمدند. در این اواخر هم شاه راه‌های اطلاعاتی به‌وجود آمدند و مرز رفته‌رفته سیال‌تر شد.»
باستانی‌راد نیز در گفته‌های خود به موضوع قلمرو فرهنگی اشاره کرده و نوشته است: «تمام بعد فرهنگی گستره ایران به تسلط زبان فارسی خلاصه نمی‌شود، چون اگر بخواهیم به زبان فارسی و رسمیت آن در میان کشورهای امروزی متکی باشیم از نظر سیاسی تنها 3 کشور زبان رسمی و شناسه هویت ملی و بین‌المللی‌شان فارسی است.در حالی‌که خیلی کشورهای دیگر هستند که بخش عظیمی از مردم آن‌ها فارسی را می‌فهمند و حرف می‌زنند.»
نظرگاه این شماره از «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»، با سه مقاله «مرزهای ایران و قبایل مرزی» نوشته کورش صالحی، «تاریخ تحولات قفقاز در آثار زکریا سارکاواگ و زکریا آکولیسکی» اثر محمد نایب‌پور و مقاله سجاد حسینی با عنوان « جبر جغرافیا و مرزهای شمال غرب ایران» موضوع مرزهای جغرافیایی ایران را در چهارگوشه آن بررسی می‌کنند.
در بخش بعدی، ماهنامه به کنکاش هشت کتاب می‌پردازد. این کتاب‌ها در مقاله‌هایی با عنوان‌های «مرزهای امروز» نوشته فاطمه خاکساری، «نماد گسست و پیوست‌ها» اثر مرضیه سلیمانی، «بندرعباس گذرگاه ایرانی» از مجید تفرشی، «مساحت ایران» به قلم حمیدرضا توسلی، «آذربایجان عهد سلجوقی» اثر علی موذنی، «قراردادهای مرزی» مقاله‌ای از جعفر نوری، «شرف‌نامه» به قلم محمد حسن‌نیا و «روایت اسناد انگلیسی از بحران آذربایجان» اثر سالار سیف‌الدینی نقد و بررسی شده‌اند.
بازتاب ماهنامه، با مقاله «متفقین و مساله ایران» از یونس صادقی با درآمدی بر پیشینه تاریخی ورود متفقین به ایران به معرفی کتاب «اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم» پرداخته است. «تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی 1320ـ1399»، در مقاله‌ای با عنوان «مرزهای ایران در عهد پهلوی» به‌قلم علی جعفری و مرضیه یحیی‌آبادی بررسی و نقد شده است. «اسناد آذربایجان» از مسعود عرفانیان به معرفی کتاب «تحولات غرب آذربایجان» پرداخته و نقش و اهمیت اسناد دوره‌های سوم تا پنجم مجلس شورای ملی درباره آذربایجان را مورد توجه قرار می‌دهد.
فاطمه هاشمی در مقاله «ایران و سوئد»، «تاریخ روابط ایران و سوئد» را ارزیابی می‌کند. در ادامه «پایتخت‌های ایرانی: از شوش تا تهران» که زهره شیرین‌بخش ماسوله در آن به بحث درباره «نقش عوامل جغرافیایی در انتخاب نهادها و پایتخت‌های حکومتی ایران» می‌پردازد. آخرین کتاب این بخش «غرور و سقوط» خاطرات آنتونی پارسونز، سفیر انگلیس در ایران، در پنج سال آخر حکومت پهلوی بوده است که مرتضی ویسی در مقاله‌ای به همین نام این خاطره‌نگاری را بررسی می‌کند.
در بخش تاریخ‌نگاران «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» به‌قلم امیر آهنگران، به نگارش مقاله‌ای درباره «قرن نوزدهم و ظهور تاریخ‌نگاری محلی در قراباغ» پرداخته است و در قسمتی از آن می‌نویسد: «تاریخ‌نگاری محلی در حقیقت ثبت وقایع و حوادث تاریخی در محدوده محلی خاص است. قراباغ از جمله مناطق مهم قفقاز است که نقش بسیار مهمی در تحولات این منطقه در دوره قاجار و حکومت تزاری روسیه برخوردار بوده است.»
«تحلیل و بازخوانی چهار سند از دوره نهضت جنگل» از فریدون شایسته، به دو بخش از اسناد این نهضت که شامل اسناد مربوط به دوران فعالیت «مشهدی علیشاه چومثقالی» سرکمیسر جنگ نهضت و فعالیت‌های او در دوران نهضت پرداخته و در بخش دیگر اسناد مربوط به انتصاب وی به عنوان نایب‌الحکومه شفت پس از خاتمه نهضت جنگل اشاره کرده است.
بخش پرتوهای تلاش ماهنامه، دربردارنده سه مقاله با عناوین «تاریخ زبان آذری»، «مرزهای ایران» و «جغرافیای سیاسی ایران» است.
کوتاه از تاریخ نیز در قسمت پایانی کتاب ماه به مهم‌ترین رویدادهای تاریخی در حال اتفاق اشاره می‌کند و همچنین پیشخوان کتاب نیز معرفی کوتاهی از کتاب‌های تازه حوزه تاریخ را برعهده دارد.
شماره 173 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» ویژه مهر ماه 1391، در 118 صفحه و بهای یک‌هزار و 500 تومان از سوی موسسه خانه کتاب و به سردبیری حبیب‌الله اسماعیلی در حوزه اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب‌های حوزه تاریخ و جغرافیا منتشر شده است.
دوشنبه ۳ مهر ۱۳۹۱ - ۱۶:۱۸
نظر شما