حدائق در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره اهمیت سیره‌نویسی اظهار کرد: در نخستین گام، تربیت‌یافتگان هر مکتبی به عنوان شاخص‌هاي آن مکتب‌اند. پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز مهم‌ترین اشخاصی‌اند که مکتب اسلام و قرآن ايشان را تربیت کرده ‌است و این بزرگواران شاخص‌های حقیقی و نمونه‌های بارز و الگوی انسان کامل شناخته می‌شوند.

وی افزود: از این رو برای شناخت دین اسلام نیازمندیم با بررسی زندگی این بزرگواران و انديشه و اعمالشان يعني «سيره» حضرات که آیینه تمام‌نمایی از توان تربیتی یک آیین و الگویی برای تمام عصرها و نسل‌هاست، دانش و روشي را بيابيم و بشناسیم كه آن علم سير‌ه‌نويسي است.

مترجم بخش اصول فقه كتاب «الحدائق الناضره» درباره کاربردهای آثار سیره‌نویسی گفت: یکی از ملزومات ارایه حقیقی یک مکتب و آیین و معرفی تام و تمام یک اندیشه برای دیگران شناخت، تمسك و كاربرد علم سیره و مکتوبات حوزه سیره‌نویسی است.

حدائق در تعریف سیره توضیح داد:‌ سیره یعنی مجموعه اندیشه‌ها، اخلاق، رفتار، چگونگی سلوک با مردم، ارتباط با طبیعت و پیروی از فرامین الهی. چگونگی رفتار با تاریخ نیز بخشی از سیره به‌شمار می‌آید. در این زمینه از حضرت امیر(ع) نقل شده است؛ «من به‌گونه‌ای با تاریخ آشنا هستم که گویی با آن‌ زندگی می‌کرده‌ام.»

مطالعات حوزه سیره‌نویسی و سیره‌پژوهی از  بخش‌های مهم تحقیقات دینی‌اند. ارایه حقیقی یک مکتب و آیین و معرفی تام و تمام یک اندیشه برای دیگران یکی از ملزومات علم سیره و مکتوبات حوزه سیره‌نویسی است. در تقریر مکتوبات این حوزه اختلاف نظرهای گوناگونی وجود دارد، برخی از متفکران جدید معتقدند که سیره به معنای نحوه رفتار و سلوک بزرگان دین است در حالی که در برخي کتاب‌های این حوزه به اشتباه گاه فقط تاریخ‌نگاری صورت گرفته است.حدائق درباره اهمیت پرداختن به این موضوع عنوان کرد: تاریخ‌نگاری از دین یعنی احیای آن. زمانی که تاریخ زندگانی یک مومن را می‌نویسیم و آن را به ثبت می‌رسانیم، در حقیقت او را زندگاني بخشيده‌ايم و جاودانه‌اش کرده‌ایم چنانچه در روايت داريم كه فرموده‌اند؛ «من أرِِِّخ مومنا كمن احياها». مهم‌ترین کار آن است که سیره معصومان(ع) که شاخص‌های بزرگ اسلام و تربیت یافته مکتب پیامبر(ص) هستند را تحقيق نوين و تحريري جديد کنیم. با معرفی این بزرگواران، الگوهای عملی و کاربردی یک مکتب و دین به‌راحتی در دسترس قرار می‌گیرد و آیندگان به سهولت می‌توانند این انسان‌های کامل را بشناسند و رفتار خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که منطبق بر حقيقت و مورد رضایت خداوند باشد.

کارشناس حوزه عرفان و قرآن‌پژوه ادامه داد: در این حوزه باید بدانیم که معصومين(ع)، قرآن مجسم و نمونه‌های عالی و کاربردی مکتب انسان‌ساز اسلامند. غفلت از آن‌ها و این علم موجب می‌شود بخش عظیمی از سرمایه‌های‌مان را از دست بدهیم یا آن را نادیده بگیریم. بیان سیره این بزرگان علاوه بر دانشمندی نیازمند روش‌مندی خاصی است.

حدائق درباره آثار و کتاب‌های سیره‌نویسی‌ کنونی و آسیب‌های آن‌ها اظهار کرد: متاسفانه محققان در اغلب مکتوبات حوزه سیره معصومین(ع)، به تبیین رخدادهای تاریخی صرف توجه کرده‌اند، در حالی که این دسته از آثار به صورت جدی در فضای تاریخ‌‌نگاری قرار می‌گیرند و گزارشی از تاریخ روایی ارایه می‌دهند. 

استاد حوزه فلسفه و فقه تاکید کرد: در سیره‌نگاری سند مجموعه‌های‌ روایی باید به شکل جدی از دیدگاه علم درایة، علم حدیث و دانش رجال بررسی همه‌جانبه شود. در نگارش این مکتوبات باید بکوشیم آنچه به عنوان سیره پیامبر گرامی اسلام(ص)، حضرت فاطمه(س) و سیره ائمه معصوم است بدون آن که اضافات يا حتي زیوری به آن بیاویزیم، ارایه دهیم. البته تمام محدثین در این زمینه تلاش‌هایی فراوان و طاقت‌فرسا کرده‌اند و برای کار تمام آن ‌بزرگان، ارزش بسیاری قایليم.

وی افزود: یک سیره‌نویس باید در گام نخست صحت روایات را در عالی‌ترین درجه و با وسواس خاصی بررسی کند. پس از آن که حدیثی را پالایش کرد و از همه ضعف‌های احتمالی در متن یا سند مطلع شد باید به بررسی آن از ابعاد و وجوه گوناگون علم حدیث، تاريخ، تفسير و ... بپردازد. سپس باید آن را در قالب زبان و اندیشه نسل معاصری که با دنیای جدید در ارتباط است ـ آن هم با تكيه بر استحکام سند و منبع ـ  ارایه دهد. در این صورت مخاطبان جوان کنونی، جهان پر سرعت و اهالي تشنه دهكده جهانی كه دو گروه كلي مخاطبان خاص(مسلمانان) و مخاطبان عام(غیر مسلمانان) را تشكيل مي‌دهند توان بهره‌مندی از«سيره» را خواهند داشت.

این مترجم حوزه دین و ادبیات درباره مبانی پژوهش‌های سیره‌نویسی گفت:‌ مبنای علمی و پالایش تمامی داده‌های گذشته، روش‌هایی است که در آیین پیامبر(ص) جای دارد. امام علی(ع) نیز فرموده‌اند «اگر دین را بدون آن‌که چیزی به آن اضافه کنید به دنیا معرفی کنید، همه عالم به کیش شما ایمان خواهند آورد.» چنان‌چه این روش کاملا کاربردی حضرت امیر(ع) را در سیره‌نویسی و سیره‌پژوهی انجام دهیم، دیگر در پی روش‌ها و نمونه‌های دیگر در تربیت مکتبی نخواهیم بود.

وی در پاسخ به این سوال که «چه آسیب‌هایی آثار معاصر حوزه سیره‌نویسی را تهدید می‌کنند؟» گفت: یکی از آسیب‌های مکتوبات کنونی، استفاده نکردن از فرمايش معصومان است. این غفلت موجب می‌شود بخش عظیمی از سرمایه‌هایمان را از دست بدهیم یا نادیده بگیریم. بیان سیره بزرگان علاوه بر دانشمندی نیازمند روش‌مندی خاص، عمیق و نوين از منابع کهن است. 

وی افزود: آسیب بعدی را در روش‌های استخراج اطلاعات تاریخی می‌دانم. گاهی مواقع روش‌ها را از خود مکتب استخراج نمی‌کنیم، گاهی نیز از روش‌های دیگران که بعضا همخوانی در حوزه سیره و رجال ما ندارد استفاده مي‌كنيم كه با مبانی علمي اين دانش صد در صد اسلامي سازگار نيست، در نتيجه کاربردی ندارد یا ناقص‌‌اند و وافي به مقصود هم نخواهند شد. علم سیره و رجال در شمار علوم اختصاصی اسلام‌اند و استفاده از سایر منابع، روش‌ها و دخالت دادن آن‌ها در کشف حقایق، بدون رویکرد تحلیل‌گرانه و روشمند پيوسته (سيستماتيك)، آسیب بزرگی به اين دانش سترگ وارد می‌کند.

این کارشناس حوزه فقه و فلسفه افزود: از دیگر آسیب‌های این دسته از آثار می‌توان به استفاده از روش‌های مکاتب دیگری که سنخیتی با سیره‌نویسی یا سیره معصومان(ع) ندارند، اشاره کرد، نظیر استفاده از روش‌های مارکسیستی، لیبرالیستی یا مکاتبی از این دست که روش و تکنیک‌های مطالعاتی خود را دارند. استفاده از این روش‌ها متناسب علومی‌اند که از بطن این مکاتب تولد یافته‌اند و برای متن اصلی اسلام (قرآن و سنت) غیرکاربردی ـ اگر نگوييم مضر ـ محسوب می‌شوند.

حدائق تاکید کرد: چنانچه در تفسير قرآن كريم خود آيات مفسر خويشند، در سيره‌نويسي هم مي‌توان معصومان(ع) را با قرآن و خودشان شناخت چون اميرالمومنين «ميزان الاعمال» است. بنابراين از روش‌های درونی دین می‌توان روش‌های کاملا عقلانی و برگرفته از بطن اسلام را برای شناختن و شناساندن سیره معصومان(ع) استخراج کرد، روش‌هایی که توجه نکردن به آن‌ها آسیب‌های جدی را به این حوزه و مکتوبات آن وارد ساخته است.

وی متذکر شد: اغلب محققان و فقهای گذشته ما محدث، رجالي و سيره‌نويس هم بوده‌اند. ايشان نگاه روش‌شناختی به متن قرآن کریم، روش پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در استناد به قرآن، تاریخ و سیره در آثار و کارهای گذشتگان داشتند. سیره‌نویسان و محققان این حوزه پس از عنايت ويژه و سپس عبور از این مرحله است كه می‌توانند در کنار ارایه اطلاعات این حوزه به تحلیل داده‌ها بپردازند. زمانی که این مصونیت در پژوهش ایجاد شد، می‌توان با اعمال روش‌شناسی برگرفته از آيين و منابع درون ديني، سیره معصومان(ع) را استخراج و تدوينی نوين کرد؛ چرا که نیاز اساسی زمانه کنونی ماست.