به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در کارگاه شعر آزاد و کلاسیک دومین جشنواره سراسری شعر انقلاب که پیش از ظهر امروز (22 آبان) به صورت آموزشی برگزار شد، مصطفی محدثی خراسانی، علی‌محمد مودب و مصطفی علی‌پور به عنوان کارشناس و داوران جشنواره حضور داشتند.

مصطفی محدثی خراسانی در ابتدای این نشست اظهار کرد: بیشتر آثاری که برای جشنواره شعر انقلاب ارسال شده بود، متعلق به گروه سنی‌ای بود که ارتباط مستقیمی با مقوله انقلاب نداشتند. وقتی این شعر‌ها را از نسلی دیدم که تنها از راه رسانه‌ها با مقوله انقلاب آشنا شده‌اند، نسبت به سرایش شعر انقلاب از سوی شاعران جوان امیدوار شدم.

علی‌پور هم در سخنانی به بیان دیدگاه خود نسبت به شعر انقلاب پرداخت و گفت: این جشنواره به عنوان جشنواره انحصاری شعر انقلاب فرصت بسیار خوبی برایم بود تا با آثار تازه در این حوزه آشنا شوم. بیشتر آثار مربوط به نسلی بود که جریان‌های انقلاب را به صورت حضوری درک نکرده بودند و تجربه‌هایشان مربوط به روایت‌های شفاهی و کتبی در این حوزه است. شاید نیاز باشد فضا‌ها و بستر‌هایی برای شکوفایی شعر انقلاب خلق شوند.

وی افزود: هرچند موضوع «شعر انقلاب» است اما می‌توان شعر پایداری را هم به گونه‌ای شعر انقلاب دانست که با ورود آن به جشنواره شعر انقلاب، ذائقه‌های مختلفی امکان تجربه‌ شدن در این جشنواره می‌یابند.

علی‌پور برگزاری «جشنواره شعر انقلاب» را ضرورتی دانست که می‌باید سال‌ها پیش به آن پرداخته می‌شد و افزود: با این حال اقدام حوزه هنری در برپایی این جشنواره جای سپاس دارد. امیدوارم این جشنواره در سال‌های آینده به بلوغ شایسته‌‌ای برسد.

وی سپس در سخنانی به آسیب‌شناسی سرایش شعر سپید از سوی نسل جوان پرداخت و گفت: بی‌توجهی به زبان و استحکام زبان را غفلتی می‌دانم که از سوی نسل جوان در این زمینه صورت گرفته است. این امر شاید تحت تاثیر وفور متون روزنامه‌نگارانه باشد که سبب فاصله گرفتن نسل جوان از زبان جلیل و شکوهمندانه شده است.

وی برون‌دادهای شعری نسل جوان را متاثر از رسانه‌ها دانست و افزود: این امر سبب شده است تا از تجربه شاعران ارزشمندی مانند اخوان، سلمان هراتی و قیصر امین‌پور در حوزه شعر سپید غفلت کنیم. جای آن دارد که برای سرایش شعر سپید فقط به روی کاغذ آوردن افکار نیندیشیم و نگاه کنیم که معاصران در این زمینه چگونه سروده‌اند؟

علی محمد مودب هم با تایید سخنان علی‌پور گفت: اگر شعر جوان و امروزی را ارزیابی کنیم، در قالب‌های کلاسیک آثار ارشمندی مشاهده نمی‌شود. کار‌هایی که به سطحی از ماندگاری رسیده باشند نیز بسامد کمتری در دنیای شعر دارند. باید به تاریخ شاعران و شعر فارسی نگریست و دانست که آنان برای سرایش اشعارشان چه سیر و سلوکی داشته‌اند و از سوی دیگر به جوانان نگاه کرد که آن‌ها در مقابل در چه احوالاتی سیر می‌کنند؟

وی افزود: قالب‌های شعر کلاسیک باید از سوی نسل جوان تجربه و از این راه ظرایف واژگان در ذهن جوانان ماندگار شوند.

علی‌پور: شعر، شاعران جوان را صدا نمی‌زند!
سلوک شاعرانه نکته‌ای بود که علی‌پور از میان سخنان مودب آن را برجسته کرد و در این باره گفت: شعر در فضای ناخودآگاه شکل می‌گیرد و این از مصیبت‌های شعر جوان است که ناخودآگاه در اشعار آنان یا شکل نمی‌گیرد یا آن‌که به صورت ناقص شکل می‌گیرد. در نتیجه بیشتر مضمون‌ها، سرایشی شبیه به هم دارند. من به سلوک شاعرانه اعتقاد دارم و معتقدم که بسیاری از شاعران بزرگ دنیا هم همین شیوه را در سرایش اشعار ناب‌شان تجربه کرده‌اند.

وی با اشاره به شعری از نیما افزود: می‌توان گفت که دیگر شعر، شاعران جوان را صدا نمی‌زند. شعر در واقع تولید نیست و از درک شعوری حاصل نمی‌شود، این درک لاشعوری و روحی است که شاعران را به سرایش می‌کشاند.

علی‌پور از مساله زبان به عنوان نکته دیگری در شعر جوانان در قالب سپید یاد و تصریح کرد: درک زیادی از زبان به مفهوم صرف و نحو وجود ندارد. در این زمینه شاهد نوعی هنجارگریزی هستیم، هرچند باید در شعر سپید قالب‌های دستوری شکسته شوند، اما این قالب‌های دستوری را بدون شناخت از آن‌ها نمی‌توان شکست. متاسفانه شاعران جوان «دستور گریزی» را با «دستور ستیزی» اشتباه گرفته‌اند.

در ادامه، مودب مشکل دیگر نسل جوان را در این زمینه ندانستن زندگی به شیوه متفاوت عنوان کرد و گفت: نگاه متفاوت از معرفت متفاوت حاصل می‌شود. مخالف جنون در این زمینه هستم، اما شاعر باید با دید متفاوت به دنیا بنگرد.

علی‌پور هم با بیان این‌که جنون شعری با جنون دنیایی متفاوت است گفت: جوانان می‌گویند با زبانی شعر می‌گوییم که مردم روزگارمان آن را بفهمند اما باید توجه داشت که شاعران بزرگی مانند حافظ، سعدی و دیگرانی که ماندگار شدند به یقین به زبان مردم دوران خود نمی‌سرودند و فرا زمانی می‌اندیشیدند.

سپس محدثی خراسانی به طرح این پرسش پرداخت: چرا شاعرانی در شعر سپید موفق عمل کرد‌ند که پیشینه‌ شعر کلاسیک خوبی داشته‌اند؟ علی‌پور در پاسخ به این پرسش گفت: از نظر ماهوی تفاوتی میان قالب‌های شعری قایل نیستم و معتقدم که قالب شعری هیچ‌گاه تعیین کننده نخواهد بود. باید دانست که شاعران موفق ذهن خود را تربیت کرده‌اند. شعر سپید نباید هیچ، کم از شعر کلاسیک داشته باشد. این دو قالب در زمینه وزن با هم تفاوت دارند و شعر سپید با ریتم آن را جبران می‌کند.

وی نیاز به آموزش و تربیت شاعران جوان را ضروری دانست و افزود: من در دوره‌های آموزشی که برگزار می‌کنم گاه کتاب نامه‌های نیما را به شاعران جوان توصیه می‌کنم. این کار باعث خنده آنان می‌شود، در صورتی که باید برای آشنا شدن با شعر با مطالعه آثار این‌چنینی به تربیت ذهنی پرداخته شود.

مودب: گفت‌و گوی حرفه‌ای رواج ندارد
در ادامه این جلسه، مودب در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا مبنی بر این‌که چرا جای برپایی این کارگاه‌ها در کنگره‌های شعر که با حضور شاعران برگزیده جوان برگزار می‌شوند، خالیست؟ گفت: شاعران جوان بیشتر می‌خواهند اشعارشان را بخوانند و گاه حتی اشعار یکدیگر را هم به‌خوبی نمی‌شنوند. گفت‌و‌گوی حرفه‌ای در معنای واقعی وجود ندارد و برای جوانان طرح مباحث علمی جدی نیست.

علی‌پور هم در این‌باره افزود: برای شاعران جوان، جایگاه معلم و پیشکسوت آنچنان که باید شناخته نشده است و با انتشار یک اثر خود را بی‌نیاز از رهنمون‌های معلم و پیشکسوت می‌دانند. برخی از آنان فقط اشعارشان را برای پیشکسوتان می‌خوانند و حتی منتظر نمی‌مانند که نظر استاد را درباره کارشان بشنوند.

کارگاه شعر آزاد و کلاسیک دومین جشنواره سراسری شعر انقلاب، بدون پرداختن به زوایا و آسیب‌شناسی این گونه ادبی پایان یافت.

علا: حال و هوای سال 1357 با زبان دیگری تبیین شود
کارگاه شعر کودک و نوجوان دومین جشنواره سراسری شعر انقلاب نیز همزمان با کارگاه شعر آزاد و کلاسیک جشنواره برگزار شد.

در این جلسه افشین علا، شاعر و داور بخش کودک و نوجوان جشنواره گفت: جشنواره شعر انقلاب به خودی خود شاعران را مقید به اصولی برای ارسال یا سرودن اشعار می‌کند و این به توانمندی شاعر بستگی دارد که بتواند ضمن آن‌که در یک جشنواره موضوعی اثرش طرح می‌شود، به‌عنوان اثر ادبی قابل طرح در زمره شعر کودک قرار گیرد.

وی افزود: شعر‌هایی که ما در این دوره خواندیم از آفاتی رنج می‌بردند که موضوعی بودن، یکی از آن‌ها بود. این مساله توانمندی شاعر را در پس شعارزندگی‌ها گم می‌کرد و برخی از مضامین به شعر تزریق شده بودند.

علا با بیان این‌که «نیاز است حال و هوای شعار‌های سال 1357 یا شخصیت منفی شاه با زاویه دید و زبان و ابزار دیگری برای نسل امروز تبیین شود» گفت: این کار سبب می‌شود که برخی از این اشعار تکرار کودکی‌های خود ما نباشند. باید از شیوه‌‌های جدید در این زمینه بهره برد.

وی با اشاره به به‌کارگیری تلویحی موضوع انقلاب در اشعار، گفت: شاید شعری به‌ظاهر برای انقلاب سروده نشده باشد، اما می‌توان مضامین شعر را در خدمت اهداف انقلاب قرار داد. ادبیات انقلاب اسلامی در حال تکمیل شدن است و تلاش‌ برای این تکمیل این ادبیات در زمینه کودک و نوجوان، این وظیفه را دو چندان می‌کند. زیرا کودک خود انتخاب نمی‌کند. برای کودکان نام شاعر مهم نیست، اما شعر را به خاطر آهنگین بودن می‌پسندند و سلیقه‌های ما در شعر رسوب می‌کند.