به گزارش خبرگزاری کتاب ایران به نقل از ستاد خبری بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست «بررسی و معرفی کارنامه نشر دایره‌المعارف بزرگ اسلام و دانشنامه جهان اسلام» امروز(20 اردیبهشت ماه) همزمان با آخرین روز برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سرای اهل قلم کارنامه نشر با حضور دکتر فرشته سپهر، محسن معینیان، علی بهرامیان و مهدی الماسی و جمعی از علاقه‌مندان به این حوزه برگزار شد.
بهرامیان، پژوهشگر حوزه صدر اسلام در این نشست عنوان کرد: محتوای دایره‌المعارف‌ها بسیار غنی‌تر از فرهنگ‌لغت‌ها است. دایره‌المعارف‌نویسی علمی به کلی با آن‌چه در گذشته می‌نوشتند، تفاوت دارد. در گذشته برخی دایره‌المعارف‌ها چند دانشی بودند و با هدف پرورش و ارتقای نیروی متخصص به رشته تحریر در می‌آمدند.
وی ادامه داد: روندی که اکنون در ادارات فرهنگی کشور طی 30 سال گذشته برای نگارش دایره‌المعارف استفاده می‌شود، ریشه در غرب دارد؛ البته این مساله خیلی هم بد نیست و ما ماموریم علوم خوب را فرا بگیریم.
عضو هیات علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اظهار کرد: دایره‌المعارف‌نویسی در ایران به شیوه کنونی خاص ایران است و در مراکز دایره‌المعارف دنیا به زبان‌های مختلف، هیچ یک از آن‌ها کتابخانه اختصاصی ندارند. این مراکز امور را هدایت و اداره می‌کنند اما دایره‌المعارف‌نویسی در ایران، از کتابخانه‌های اختصاصی و مولفان و کارمندان تعلیم‌دیده سود می‌برد. بنابراین، محصول این روند در ایران منتهی به انتشار دانشنامه جهان اسلام شده است.
وی درباره مزایا و تاثیرات دایره‌المعارف‌بزرگ اسلامی و دانشنامه جهان اسلام بیان کرد: تشکیل کتابخانه‌های بزرگ اختصاصی در ایران با بیش از 800 هزار جلد کتاب تخصصی و تربیت نسل‌های جدید محققان و افراد دانشگاهی از دیگر تاثیرات نگارش دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و دانشنامه جهان اسلام‌اند.
مهدی الماسی با بیان این‌که دانشنامه، مجموع کتاب‌هایی تعریف شده است که حاوی اطلاعات جامع از علوم‌اند و معمولا به شیوه الفبایی مدون می‌شوند، گفت: هر کشوری که در زمینه‌های علم، دانش و هنر پیشرفته‌تر و فهیم‌تر باشد، نگارش دانشنامه در آن کشور از رونق بیشتری برخوردار است.
وی افزود: دایره‌المعارف‌نویسی پیشینه دو هزار ساله دارد اما تعریف نگارش آن با روش‌های نوین حدود 200 سال قدمت دارد. در کشور ما دایره‌المعارف‌نویسی علمی از سال 1345 با نگارش دایره‌المعارف فارسی آغاز شد و پس از انقلاب اسلامی نگارش این آثار در زمینه‌های علوم انسانی و مذهبی فزونی یافت که برخی از این روند به عنوان نهضت یاد می‌کنند که تعبیر درستی است.
در بخشی از این نشست دکتر سپهر، استاد رشته کتابداری درباه دانشنامه یا دایره‌المعارف عنوان کرد: دانشنامه یا دایره‌المعارف به معنای دایره دانش و حافظه تاریخی یک قوم است که با توجه به مستندات میراث تمدن بشر شکل می‌گیرد.
وی بیان کرد: این آثار به سوالات «که، چه، کی، چرا، چگونه و کجا» پاسخی کوتاه می‌دهند. دایره‌المعارف‌ها و دانشنامه‌ها معمولا به شکل موضوعی یا الفبایی تنظیم شده‌اند و دارای نقشه، مرجع و فهرست‌اند.
سپهر یادآور شد: پیشنه نگارش دایره‌المعارف به یونان باستان و افلاطون و ارسطو بازمی‌گردد و تالیفات آن‌ها تا قرن 17 میلادی ادامه داشت. تفاوت دایره‌المعارف‌ها به شیوه باستانی با دایره‌العارف‌های کنونی در واحد بودن مولف آن‌ها و هدف تعلیمی‌شان است.
وی گفت: دایره‌المعارف‌ها از دیدگاه‌های گستره؛ تخصصی یا عمومی، هدف؛ آموزشی یا ارجاعی، سطح و تنظیم با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین تعیین شیوه‌ها، مرحله اجرایی سفارش مقالات، پیگیری و ارزیابی مقالات، اعتبار ناشر، ویراستار، مولفان، زبان و شیوه نگارش، شکل ظاهری، مدخل گزینی و استناد عوامل موثر در شکل‌گیری متفاوت دایره‌المعارف‌ها و دانشنامه‌هایند.
معینیان هم گفت: امروزه برخی در اهمیت نگارش دایره‌المعارف و دانشنامه تردید دارند در حالی که بسیاری از صاحب نظرها معتقدند فرهنگ و میزان رشد توسعه کشورها را باید با دایره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌های بومی سنجید و هر کشوری که در نگارش این آثار اقدام کرده باشد، به سوی توسعه گامی برداشته است و نبود دایره‌المعارف بومی برای کشورهایی مانند ایران کهن عیب و کاستی محسوب می‌شود.
وی با بیان این‌که باید بپذیریم که در تولید و نگارش دانشنامه و دایره‌المعارف علمی مقلد غربیم، اظهار کرد: نگارش دانشنامه جهان اسلام از سال 1362 آغاز شده و تاکنون 17 جلد آن تا مدخل «دّکان» روانه بازار شده است.
این پژوهشگر دایره‌المعارف ادامه داد: ابتدا دانشنامه جهان اسلام بسیاری از معارف دایره‌المعارف جهان اسلام را داشت اما به تدریج تعداد ترجمه‌های مطالب آن کاهش یافت و اکنون کمتر از پنج درصد از مطالب دانشنامه جهان اسلام ترجمه محسوب می‌شوند. البته در برخی مواقع که صاحب نظر اعلم در حوزه‌ای نداشته باشیم، ترجمه برخی متون حُسن است.
وی بیان کرد: در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلام 14 گروه علمی و اعضای هیات علمی، مدخل‌های دانشنامه را تعریف می‌کنند، سپس مقالات را سفارش می‌دهند و پس از آن به ارزیابی و ویرایش علمی و ادبی مقالات می‌پردازند.
معینیان با اشاره به این‌که سخت‌گیری در نگارش دایره‌المعارف‌ها و دانشنامه‌ها بر اهمیت‌آن‌ها می‌افزاید، گفت: دانشنامه‌ها و دایره‌المعارف‌ها باید از ویژگی‌های زودیابی مطلب مورد نظر، جامع بودن مدخل‌ها و اتقان برخوردار باشند. پیش‌بینی می‌شود دانشنامه جهان اسلام در 40 جلد منتشر شود.
وی افزود: در تولید دانشنامه جهان اسلام پنج جلد آن را به زبان عربی برگردانده و مدخل‌های بزرگ آن را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌ایم و درصددیم نگارش و انتشار این اثر را به تولید سالانه دو جلد پیش می‌بریم.
بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فردا (21 اردیبهشت ماه) به کار خود پایان خواهد داد.
جمعه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲ - ۱۸:۱۵
نظر شما