به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد احمدی در هفدهمین همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتاهلین شیرازی(ملاصدرا) با عنوان فلسفه و راه زندگی که امروز (چهارشنبه، اول خردادماه) در محل مجتمع همایش‌های آدینه آعاز شده است، طی سخنانی با موضوع «حکمت علمی ملاصدرا و شیوه زیستن» با اشاره به جایگاه و تاثیر ملاصدرا در حوزه حکمت و فلسفه اظهار کرد: مایه تاسف است که بگویم در کشور ما از دیرباز برخورد با فلسفه و فیلسوف خوب نبوده است، چنان‌که حتی جناب صدرا در مقطعی از زمان توسط عده‌ای از حد کفر بالاتر برده شد که البته این رفتار نتیجه دخالت عوام و ناآگاهان است.

رییس سازمان سمت ادامه داد: ملاصدرا یک مفسر، عارف و شارح است اما با این حال چندان که باید به او پرداخته نشده است، چنان‌چه در مقطعی مرحوم علامه طباطبایی از سوال هانری کربن یاد کرد که از او پرسید: «آیا فلان تفسیر ملاصدرا از فلان سوره را خوانده‌ای؟» که علامه پاسخ منفی داد اما کربن آن را خوانده بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی با اشاره به جایگاه رفیع ملاصدرا در حوزه‌های مختلف و همچنین اندیشه این فیلسوف ادامه داد: صدرا هر فلسفه پیش از خود را خوانده بود و منابعی را که برای او ذکر کرده‌اند، افزون بر 500 عنوان است و کسانی که اسفار ملاصدرا را از نظر گذرانده و مطالعه کرده‌اند، به توانایی وافر این مفسر پی برده‌اند.

وی اظهار کرد: زمانی اهتمام شخصی‌ام بر آن بود تا در باب «رسوبات ماهیت در فلسفه صدرا» تحقیق کنم اما وقتی برای من نمانده است تا به این مهم به شکلی مبسوط بپردازم. حقیقتا جا دارد دانشجویان و استادان راهنما به این مولفه بپردازند. نکته و پرسش مهم در این باره آن است که آیا ملاصدرا حکمت عملی داشته یا خیر.

این محقق در پاسخ به این پرسش عنوان کرد: تقریبا تمام مباحث ملاصدرا هستی‌شناسی است و عموما سراغ این مساله می‌رود که هستی را واقعیتی واحد بداند. وی این مسیر را از هیولا آغاز می‌کند و به جسم و صورت حسی و در نهایت به ذات جل جلاله می‌رسد. همچنین صدرالمتالهین بحثی دارد که بر پایه آن همه موجودات را معلول می‌داند که در این رابطه باید توجه کنیم که اگر قاعده علت و معلول را به درستی دریابیم، به طبع معلول وجودی قائم به علت دارد.

احمدی ادامه داد: مرحوم ملاهادی سبزواری می‌گوید که «مُخِ فلسفه صدرا و به طور کلی مُخِ فلسفه آن است که همه چیز را به ذات حق قائم بدانیم.» از این تعریف همان نگاه توحیدی مستفاد می‌شود و این نگرش اخیر همان دیدگاه ملاصدرا است. بنابراین، اگر کسی با این نگرش به مسایل نگاه و نگرشی توحیدی پیدا کرد، می‌تواند به رشد بالای روحی برسد.

وی با بیان این‌که فلسفه صدرایی با عرفان توام شده است، ادامه داد: ملاصدرا در سراسر آثارش و به ویژه در بخش توحید و معاد سراغ دیدگاه‌های عرفانی می‌رود؛ گویی دیگر با اصطلاحات فلسفی زیاد کار نمی‌کند و به دنبال شهود می‌رود، یعنی جایی که انسان جز ذات باری‌تعالی را نمی‌بیند.

مدرس دانشگاه در ادامه به وجود نداشتن حکمت عملی میان فسلسوفان اسلامی اشاره کرد و ضمن مقایسه آن با عملکرد فیلسوفان غربی، گفت: در وهله نخست در رابطه با ملاصدرا این سوال مطرح می‌شود که آیا ملاصدرا مانند کانت، هگل و حتی دکارت که چندان به مباحث اخلاقی نپرداخته است، راهی را به ما نشان داده است. هر یک از فیلسوفان مغرب زمین حکمت نظری و عملی را توامان دارند؛ به عنوان مثال، ارسطو کتاب اخلاق دارد و افلاطون در رسائل خود به این مبحث اشاره کرده است در این بین فیلسوفان ما کتاب حکمت نظری و عملی از خودشان ندارند به این مفهوم که خودشان آن اثر را ایجاد و جعل کرده باشند.

وی گفت: شاید بتوان در این باره فقط به کتابی از ابن‌مسکویه اشاره کرد. یادم می‌آید که یک‌بار از علامه طباطبایی این موضوع را سوال کردم که چرا در مغرب زمین هر فیلسوفی که حکمت نظری دارد، توامان حکمت عملی را نیز داراست، حال آن‌که در رابطه با فیلسوفان ما چنین مساله‌ای مصداق ندارد. به عنوان مثال، میرداماد که کتاب «قبسات» را دارد، چرا حکمت عملی ندارند. علامه طباطبایی چنین پاسخ داد که فلاسفه اسلامی حکمت نظری داشتند اما وقتی به حکمت عملی که همان «افعل» و «لاتفعل» است رسیدند، مشاهده کردند آن‌چه که می‌خواهند بگویند، فراتر در دین ما آمده است. در نتیجه، تنها به همان مولفه اکتفا کردند.

رییس سازمان سمت با اشاره به رنج‌هایی که ملاصدرا در باب بیان عقاید و نظریات خود با آن‌ها مواجه بود، اظهار کرد: او در مقدمه کتاب اسفار می‌نویسد که «از ابنای زمان بسیار رنج بردم.» بر همین اساس هم بود که بنا بر روایتی به مدت 15 سال در کهک خلوت و گوشه نشینی اختیار کرد.

در ادامه این نشست، دکتر منوچهر صانعی دره‌بیدی، استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «ذات انسان آزادی است» به سخنرانی پرداخت.

وی گفت: بر پایه تحقیقات صورت گرفته، از زمان ارسطو تا کانت و البته با وقفه 1500 ساله قرون وسطی، مفهومی که از آزادی شکل گرفته و امروز در ذهن ما است، به این صورت شکل گرفت که در جهانی که ما می‌شناسیم فقط یک موجود آزاد است و آن انسان است. به بیان دیگر، انسان مساوی آزادی است و حیوانات و نباتات آزادی به معنای آزادی انسان را ندارند.

صانعی دره‌بیدی گفت: حد فاصل بین ارسطو و کانت و افرادی مانند «هابز»،«لاک»،«هیوم» و یک نسل پیش از کانت افرادی نظیر «دیدرو»، «منتسکیو»، «ولتر» و «روسو» و در نهایت خود کانت معنای آزادی را به همین صورت که ما امروز می‌فهمیم، تدوین کردند. بنابراین، درباره آزادی اول مفهوم آگاهی به ذهن می‌رسد اما با آگاهی صرف، آزادی به معنای کامل تعریف نخواهد شد.

مدرس دانشگاه اظهار کرد: برخی در فیزیولوژی نوین مدعی‌اند که پنجاه میلیون سال پیش اتفاقی افتاده است که برای اولین بار انسان توانست مفهوم آینده را درک کند. به طور کلی درک آینده یعنی این‌که ما می‌فهمیم که فردایی هست، هرچند آینده حکایت از نقص آگاهی ما نسبت به آن‌چه که پیش رو داریم، می‌کند.

وی با اشاره به نظریات دیگر صاحب‌نظران در باب مفهوم آزادی گفت: بعدها «اسپینوزا» آزادی را صفت موجودی تعریف کرد که فعل آن از ذاتش برمی‌آید. البته در نظر او فقط یک موجود آزاد وجودیت دارد که همان جوهر است.

صانعی دره‌بیدی همچنین با اشاره به ایده و نگرش جان لاک، ادامه داد: لاک با زبان دین مفاهیم آزادی را بیان کرده و می گوید چون این حقوق آزادی طبیعی و خدادادی است؛ بنابراین کسانی که آزادی مردم را محدود می کنند به خدا اعلام جنگ می کنند.

استاد فلسفه با بیان این‌که عقل عنصر الهی و خدای روز زمین است، گفت: بهترین نظام حکومتی نظام مبتنی بر عقل است و چون آزادی به معنی روش عقلانی است، حکومت صالح، حکومت عقل خواهد بود و آزادی در رفتار انسان متجلی خواهد شد. پس انسان‌ها و زندگی‌شان زیر سلطه عقل است و انسان عاقل کسی است که عاقلانه رفتار کند و از تمایلات نفسانی دور بماند. بنابراین، کانت و شاگردان او بر این ادعا تمرکز دارند که که دیکتاتورهای تاریخ همواره اسیر تمایلات نفسانی بوده‌اند.

همایش فلسفه و راه زندگی از ساعت 8 و 30 دقیقه امروز (1 خرداد 92) آغاز شده و تا ساعت 19 در مجتمع فرهنگی آدینه واقع در بزرگراه آبشناسان، بعد از تقاطع ستاری، خیابان شقایق، کوچه بهار برپاست.