قائم‌مقامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: حرمت شطرنج در کشورمان دوران کوتاهی داشت. ایران به عنوان زادگاه شطرنج، این ورزش را به جهان معرفی کرد و بسیاری از ادیبان و شعرای پارسی‌گوی مانند مولوی هم به این بازی می‌پرداختند. حتی در برخی روایات اسلامی هم آمده که شطرنج بین مسلمانان در ادوار مختلف جایگاه ویژه‌ای داشته است. 

نخستین استاد بزرگ شطرنج ایران با اشاره به بینش روشن و جامع حضرت امام خمینی (ره) در صدور فتوای شرعی بودن این ورزش، اضافه کرد: علتی که برخی فقها برای حرمت شطرنج به آن استناد می‌کردند، وجهه شرط‌‌بندی در این بازی بود اما حضرت امام (ره) بر این باور بودند که برد و باخت و شرط‌بندی در هر ورزشی ممکن است اتفاق بیفتد و با اتکا به چنین فرضیه‌ای نمی‌توان بازی شطرنج را حرام و معصیت دانست. 

وی افزود: در واقع، شطرنج رشته‌ای است که مقوله شانس در آن نقش بسیار کمرنگی دارد و استعداد و مهارت شطرنجبازان حرف اول را در این ورزش می‌زند. به این ترتیب، برد و باخت در این بازی نسبت به سایر ورزش‌ها کمتر بر مبنای شانس بنا شده است. حضرت امام خمینی (ره) هنگام صدور فتوای تاریخی خود که نجات‌بخش این ورزش در کشورمان بود، فرمودند که بازی با شطرنج در صورتی که از آلت قمار بودن به کلی خارج شود، جایز است و تنها در صورتی می‌توان حرمت آن را صحیح دانست که ابزار قمار باشد و این تنها مختص بازی شطرنج نیست. 

قائم‌مقامی با تاکید بر این‌که شطرنج به عنوان یک بازی سازنده تاثیر عمیقی بر شخصیت افراد می‌گذارد، تشریح کرد: تفکر از بزرگترین عبادات است و شطرنج باعث تقویت فکر و پرورش ذهن خلاقه انسان می‌شود و حتی این ورزش می‌تواند موجبات خودشناسی و خداشناسی را در ضمیر انسان فراهم کند. امام خمینی (ره) با بینشی روشن برپایه مطالعات گسترده، این ورزش ریشه‌دار را بین نوجوانان و جوانان ایران دوباره زنده کردند. 

نفر سوم بازی‌های آسیایی دوحه (سال 2006)، شطرنج‌بازان و علاقه‌مندان به این بازی را افرادی موفق و پرتلاش عنوان کرد و افزود: بسیاری از شطرنج‌بازان کشورمان برترین‌های کنکور سراسری کشورند و تعدادی از آن‌ها هم جذب دانشگاه‌ها و مراکز عالی آموزشی مطرح در خارج کشور شده‌اند که اکنون هم در گروه استادان برجسته شطرنج ایران قرار دارند. در واقع، باید شطرنج‌بازان را قشری متفکر و ارزشمند دانست. 

رکورددار مسابقات سیمولتانه (انجام بازی همزمان شطرنج یک نفر با چندین نفر) درباره جنبه علمی و آموزشی این ورزش توضیح داد: به یقین شطرنج علمی‌ترین ورزش دنیا است و منابع فراوانی از جمله چند میلیون جلد کتاب و نسخ خطی درباره این بازی وجود دارد و هر سال هم چند هزار جلد کتاب مرجع با موضوع این بازی در جهان منتشر می‌شود. علاوه بر این، مراجع و منابع گسترده‌ای در اینترنت هم برای علاقه‌مندان شطرنج به چشم می‌خورد. در کشورمان هم پس از فتوای امام خمینی (ره) و لغو حرمت این ورزش، کتاب‌های متنوعی با محور شطرنج ترجمه و تالیف شدند. 

استاد بزرگ شطرنج ایران درباره محتوا و کیفیت آثار منتشر شده در حوزه این بازی گفت: کتاب‌های شطرنج در کشورمان را باید به دو گروه ترجمه و تالیف تقسیم کرد. در زمینه ترجمه، اغلب آثاری به زبان فارسی برگردانده می‌شوند که دربرگیرنده مسابقات بزرگ از چهره‌های برجسته جهانند. ما در زمینه ترجمه آثار ارزشمند شطرنج، عنوان نخست جهان را نداریم اما از کشورهایی به شمار می‌آییم که از این کتاب‌ها استقبال گسترده‌ای می‌کنیم و علاقه‌مندان به شطرنج در ایران، اشتیاق زیادی برای مطالعه چنین آثاری دارند. 

وی افزود: در زمینه تالیف کتاب‌های شطرنج، عملکرد چندان مطلوبی نداشته‌ایم و تولید مکتوبات ما در این حوزه اندک است و اغلب در گروه منابع دست دوم قرار دارد. متاسفانه رویکرد ما در این زمینه علمی نیست و با تغییر نگرش و رفع این نقیصه، شطرنجبازان ایرانی هم می‌توانند به پژوهش و تالیف بپردازند. اکنون تعداد پژوهشگران عرصه شطرنج کشورمان به حد مطلوب و استاندارد نرسیده است. در زمینه استفاده از «ای‌بوک» یا کتاب الکترونیک هم عملکرد بسیار خوبی داشته‌ایم و استقبال شطرنج‌بازان کشورمان از کتاب‌های موجود در فضای مجازی، رضایت‌بخش بوده است. 

قائم‌مقامی درباره آثار ارزشمند و کاربردی در حوزه آموزش شطرنج، اظهار کرد: یک شطرنج‌باز برای پیشرفت و پشت‌سر گذاشتن پله‌های ترقی نباید به خواندن چند اثر محدود درباره این ورزش بسنده کند. هر کتابی که در زمینه شطرنج منتشر می‌شود، نقاط قوت و ضعف خود را دارد و ما نباید تسلیم محض ورودی‌های ذهنمان شویم. چنان‌چه یک شطرنج‌باز مطالب کتاب‌هایی را که خوانده است بدون تحلیل و بررسی بپذیرد، خلاقیت ذهنی‌اش را از دست می‌دهد. 

استاد بزرگ شطرنج کشورمان درباره چگونگی استفاده‌اش از مکتوبات حوزه شطرنج، توضیح داد: کتاب‌های فراوانی را در حوزه شطرنج ورق زده‌ام و سعی کردم از هر اثری، نکته‌ جدیدی بیاموزم اما بازیکنی نیستم که به حفظیاتم بسنده کنم. زمان مسابقات شطرنج سعی می‌کنم با تمرکز، اجرای خوبی مقابل رقیبانم داشته باشم و کمتر از حافظه‌ام بهره می‌گیرم. اگر بخواهم از آثاری که تاثیر زیادی بر من گذاشته‌اند مثالی بیاورم، باید به کتاب «بابی فیشر و شطرنج» نوشته حسینقلی سالور و همچنین «از شکست‌های خود درس بگیرید» تالیف آناتولی کارپف اشاره کنم. 

وی در پایان اضافه کرد: به زودی دو کتاب را روانه بازار نشر خواهم کرد که یکی از آن‌ها دربرگیرنده زندگینامه و خاطراتم است و دیگری هم به بازی‌های بزرگ و سرنوشت سازم تا سی‌سالگی اختصاص دارد. 

احسان قائم‌مقامی متولد بیستم مرداد 1360 و نخستین استاد بزرگ شطرنج کشورمان است که سال 2001 میلادی به این افتخار دست یافت. وی در یک دوره مسابقه که سال 1387 بین او و آناتولی کارپف (استاد بزرگ شطرنج روسیه) در تهران برگزار شد، این شطرنج‌باز نام‌دار روسیه را شکست داد. قائم‌مقامی امشب (سه شنبه 14 خردادماه) برای شرکت در مسابقات جهانی شطرنج روسیه راهی این کشور می‌شود.