به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سال‌های اخیر بسیاری از فیلمنامه‌هایی که به فیلم تبدیل نشده‌اند، به چاپ رسیده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته‌اند. شاید بسیاری گمان کنند که این فیلمنامه به قلم نویسندگانی نوشته شده که در حوزه سینما شناخته شده نیستند، بنابراین ناچارند دست به انتشار آن بزنند، در حالی که در اغلب اوقات این مساله صحت ندارد و دیده شده که چهره‌های سینمایی چون بهرام بیضایی نیز برخی آثار ساخته نشده خود چون فیلمنامه «تاریخ سری سلطان در آبسکون» را در قالب کتاب منتشر کرده‌اند. 

از سوی دیگر می‌توان گفت که نمایشنامه‌ها در طول تاریخ ادبیات جهان به عنوان یک اثر ادبی مجزا هم معرفی شده‌اند، اما قالب فیلمنامه نتوانسته به این مهم دست یابد. چرایی انتشار فیلمنامه به صورت کتاب موضوع سلسله گفت‌وگوهای جدید «ایبنا»ست.  نخستین گفت‌وگوی ما با بهروز فرجی، کارگردان و بازیگر کهنه‌کار است که به تازگی دو مجموعه فیلمنامه با نام‌های «برمی‌گردیم انار بچینیم» و «هشت دقیقه پایانی» از وی منتشر شده است. 

فرجی ابتدا درباره چگونگی انتشار فیلمنامه‌های جدیدش به ایبنا توضیحاتی داد و گفت: انتشارات نظری طی فراخوانی اعلام کرد که آثار با مضامین دینی یا دفاع مقدس را منتشر خواهد کرد. من چون مدت‌ها بود که این آثار را نوشته، اما برای ساخت آن‌ها با بی‌مهری مسوولان سینمایی مواجه بودم، فرصت را مغتنم دانستم و به انتشار این دو مجموعه اقدام کردم. 

وی افزود: امروزه به دلیل اوضاع نابسامان بازار نشر، کمتر ناشری اقدام به انتشار فیلمنامه می‌کند، اما انتشارات نظری موافقت کرد تا این فیلمنامه‌ها با وجودی‌که ساخته نشده‌اند، منتشر شوند. معمولا فیلمنامه‌هایی که در گذشته ساخته شده و به مرحله اکران رسیده‌اند، اگر به صورت کتاب نیز به چاپ برسند، با اقبال مخاطب روبه‌رو خواهند شد. 

فرجی در پاسخ به این سوال که «انتشار فیلمنامه در قدم اول کدام یک از نقص‌های کمبود منابع فنی را پوشش خواهد داد؟» گفت: انتشار فیلمنامه در قدم نخست می‌تواند به عنوان یک منبع آکادمیک برای دانشجویان سینما مفید باشد و به زعم من اکنون جای کتاب‌های فیلمنامه در بازار کتاب‌های درسی دانشجویان رشته‌های سینما خالی است. بیشترین کار ما در این حوزه تاکنون ترجمه بوده است، هرچند سینما مال غربی‌هاست و دانش آن‌ها نسبت به ما در این حوزه بیشتر است، اما ما که برنامه‌هایی برای بومی‌سازی در تمام شوون اجتماعی و فرهنگی طراحی کرده‌ایم، باید به سمت انتشار فیلمنامه‌های ایرانی نیز حرکت کنیم. 

این فیلمنامه‌نویس درباره چرایی ساخته نشده فیلمنامه‌های «برمی‌گردیم انار بچینیم» و «هشت دقیقه پایانی» گفت: در ایران برای ساخت فیلم باید به مراکزی چون صدا و سیما و مرکز سیما فیلم، یا بنیاد سینمایی فارابی و یا دفاتر خصوصی تولید فیلم مراجعه کرد. این آثار در برهه‌ای نوشته شد که دیگر هیچ تهیه کننده‌ای تمایل به ساخت فیلم در حوزه دفاع مقدسی نداشت. 

فرجی گفت: امروزه برخی معتقدند که عمر سینمای جنگ تمام شده و عده‌ای دیگر هم به دلیل بالابودن هزینه‌های ساخت این‌گونه آثار منتظر حمایت مالی و لجستیکی دولت هستند. متاسفانه این حمایت به هیچ عنوان وجود ندارد. خود من برای ساخت فیلم «خط‌ها و سایه‌ها» به شدت برای تجهیزات نظامی در مضیقه بودم و شهرک سینمایی دفاع مقدس نیز به هیچ عنوان از فیلمنامه من که مصوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، حمایتی نکرد. به همین دلیل این فیلمنامه‌ها ماند تا این‌که تصمیم به چاپش گرفتم و اتفاقا با این کار اشتیاق من برای نوشتن فیلمنامه بیشتر شد، چون زمانی که فیلم نمی‌سازم، اوقات فراغت بسیاری برای نوشتن دارم. 

وی در ادامه با اشاره به این نکته که برای سینمای دفاع مقدس و جنگ نمی‌توان پایانی متصور شد، گفت: تا زمانی که حس خودخواهی و قدرت‌طلبی در نهاد انسان‌ها وجود دارد، جنگ هم هست، بنابراین من پایانی برای سینمای جنگی متصور نیستم. همچنین به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، فیلمسازان و پژوهشگران اجتماعی بهترین آثار جنگی زمانی ساخته می‌شود که جامعه و جامعه از رخدادهای زمان جنگ خارج و به یک باور و بلوغ فکری رسیده باشد. یعنی زمانی که بتوان آثار مثبت و منفی جنگ را ارزیابی کرد. این دسته فیلمنامه‌های من هم برای دورانی است که با اتفاقات دوران دفاع مقدس برخورد عاقلانه صورت گرفته و حس شور ما به شعور تبدیل شده است. 

فرجی در ادامه در پاسخ به این سوال که «آیا انتشار فیلمنامه مانند نمایشنامه، که به عنوان یک گونه ادبی از دیرباز شناخته شده است، تاثیرگذار خواهد بود یا خیر؟» گفت: نمایشنامه با فیلمنامه تفاوت‌هایی دارد. نمایشنامه دیالوگ محور است، اما فیلمنامه مبتنی بر حادثه و اکشن است. همچنین فیلمنامه مبتنی بر تصویر است و شما ناچارید شخصیت پردازی‌ها را در قالب تصویر بیان کنید، ولی در نمایشنامه بار بیشتر روایت‌ها بر دوش دیالوگ است. نمایشنامه برای تاثیرگذاری دیالوگ‌هایش بسیار می‌تواند از زبان ادبی استفاده کند، اما در فیلمنامه شما ناچارید برخی مواقع از زبان محاوره استفاده کنید. 

وی در ادامه اظهار کرد: در مجموع فیلمنامه اگر قبل از ساخت، همراه با ظرافت‌های ادبی نوشته شود، اشکالی نخواهد داشت. چنین فیلمنامه‌ای اگر یک درصد هم احتمال ساختش نباشد، به عنوان یک اثر ادبی مکتوب و ارزشمند به یادگار خواهد ماند. 

فرجی در ادامه درباره سرنوشت محتوم فیلمنامه‌ها گفت: ویژگی مثبت فیلمنامه در این است، که خواندن آن مانند رمان، قوه خلاقیت مخاطب را در ساخت تصویر ذهنی‌اش درباره شخصیت‌ها و اتفاق‌ها به کار خواهد انداخت، اما زمانی که فیلم ساخته می‌شود، فیلمنامه از فیلتر ذهنی کارگردان رد می‌شود و تماشاگر مجبور است آن‌چه را که کارگردان دیده و به قضاوت نشسته، ببیند و به قضاوت بنشیند. فیلمنامه ساخته شده سرنوشت محتومی دارد. 

کارگردان فیلم «خط‌ها و سایه‌ها» در ادامه در پاسخ به این سوال که «آیا می‌توان به سمتی رفت که فیلمنامه‌نویس فقط برای انتشار در قالب کتاب، فیلمنامه‌ای را به مرحله نگارش در بیاورد؟» گفت: من با سابقه 20 ساله در سینمای ایران بعید می‌دانم که کسی برای صرفا انتشار در قالب کتاب، فیلمنامه‌ای را بنویسد. 

وی افزود: فیلمنامه‌نویس توقع دارد اگر چیزی می‌نویسد، در وهله نخست ساخته شود و در ادامه نیز بازده مالی برایش داشته باشد. انتشار کتاب در این زمان هیچ بازده مالی برای نویسنده ندارد. خود من برای این دو فیلمنامه به جای دستمزد فقط 20 نسخه کتاب گرفتم، بنابراین هیچ نفع مالی برایم نداشته است. من بیشتر به خاطر دلبستگی‌ام به ادبیات و کتاب و بیان دغدغه‌های فکری‌ام این فیلمنامه‌ها را منتشر کردم. 

این نویسنده در ادامه با تشکر از انتشارات نظری برای انتشار فیلمنامه‌هایش گفت: امیدوارم دیگر ناشران نیز به کار انتشار فیلمنامه ترغیب شوند. همچنین دیگر همکاران من نیز باید آثار مکتوب خود را منتشر کنند. این مساله برای دانشجویان فیلمنامه‌نویسی بسیار مفید خواهد بود. 

فرجی در پایان گفت: سینمای ما امروزه مشکل کمبود فیلمنامه‌های درست و مناسب را دارد. ما باید فیلمنامه‌نویسِ خوب تربیت کنیم تا به سینمای مناسب دست پیدا کنیم. در سینمای امروز ایران حتی آثار اقتباسی هم تولید نمی‌شوند و این در صورتی است که عموم جهانیان اسطوره‌های خود را فیلم کرده و تبدیل به الگو کرده‌اند، اما کودکان و نوجوانان ما امروزه حتی فریدون، کاوه و رستم را هم نمی‌شناسند، چون هیچ چیز تصویری درباره آن‌ها وجود ندارد. 

امسال (1392) دو مجموعه فیلمنامه‌ با نام‌های «برمی‌گردیم انار بچینیم» و «هشت دقیقه پایانی» نوشته فرجی از سوی انتشارات نظری روانه کتابفروشی‌ها شد.

بهروز فرجی، فیلمنامه‌نویس و کارگردان سینما، مدرک کارشناسی ارشد، ادبیات نمایش از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران دارد. با کارگردانی او تاکنون فیلم‌هایی چون «خط‌ها و سایه‌ها» با بازی فرامرز قریبیان، چنگیز وثوقی، مهشید افشارزاده و فتحعلی اویسی و «یک قدم تا مرگ» اکران شده‌اند.

رضوی تجربه بازی در سینما را نیز با ایفای نقش در فیلم‌هایی چون «دادستان» به کارگردانی بزرگمهر رفیعا و «آخرین پرواز» به کارگردانی احمدرضا درویش در کارنامه هنری خود دارد.