به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی «فرآیند نظریه‌پردازی قرآنی در باب علوم انسانی»، عصر پنجشنبه (3 مرداد ماه) در سالن شماره 2 شبستان مصلای بزرگ امام خمینی(ره) مکان برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد.

 در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی کریمی، عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به سخنرانی پرداخت.

وی با اشاره به جایگاه قرآن در هندسه تحول علوم انسانی، اظهار کرد: چند مساله باید در سیر تحول علوم انسانی مورد توجه قرار گیرد که از آن جمله می‌توان به مولفه مفهوم‌شناسی علوم انسانی، مبانی علوم انسانی و مبانی دینی اشاره کرد.

این محقق ادامه داد: بعد از طی مراحل یاد شده و بررسی علوم انسانی موجود و غربالگری آن، امکان تولید و تحقق علوم انسانی مبتنی بر نظریه قرآنی ممکن می‌شود.

کریمی درباره تعریف علوم انسانی افزود: هدف ما از علوم، هر معرفتی است که knowledge باشد، چراکه علوم انسانی مجموعه و منظومه معرفتی است که به بررسی حالت‌ها، مظاهر فردی و اجتماعی انسان از بعد انسانی و نه فیزیولوژیکی می‌پردازد و هدفش از این روند یافتن راه وصول به غایت زندگی مطلوب است.

وی با بیان این‌که هدف علوم انسانی و دین در برخی مقاطع دارای مشترکاتی است، ادامه داد: زمانی که از نظریه‌پردازی قرآنی سخن می‌گوییم، هدف آن است مراتب قرآنی در بحث مشخص شود، از این نظر که قرآن در این مساله دارای سلسله مراتبی است که از جمله آن می‌توان به مرتبه نفس‌الامری قرآن، مرتبه نازل شده، مرتبه ابلاغ شده، مرتبه مکشوف، مرتبه نهادینه شده اشاره کرد.

عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: اگر بخواهیم از قرآن در زمینه‌های مختلف به ویژه در حوزه تولید علوم انسانی بهره‌مند شویم، باید مجموعه معارف ظاهر و باطن قرآن را درک کنیم و این مهم در صورتی میسر می‌شود که کلید تحول اساسی در علوم انسانی زده شود.

کریمی در ادامه به وسعت نظریات مختلف در علوم انسانی موجود اشاره کرد و گفت: برای تحول علوم انسانی در سطحی که مدنظر ما است، باید نظریه را تعریف کنیم. در این راستا، نظریه عبارت است از مجموعه گزاره‌های نظام‌مندی که امری را ثابت می‌کند. ضمن آن‌که ارایه نظریه علمی جدید همواره محصول پژوهشی روشمند است.

وی افزود: هدف ما از نظریه‌پردازی قرآنی مبتنی بر تلاشی است که مفسران برای استنباط نظریه قرآن کریم درباره مساله خاص انجام می‌دهند که در این‌جا مساله مورد بحث، علوم انسانی است.

عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان این‌که اهمیت علوم انسانی سامان دادن به امور فردی و اجتماعی است، اظهار کرد: این غایت در صورتی امکانپذیر است که تلاش علمی جدی صورت پذیرد. ضمن آن‌که علوم انسانی هدایتگر فعالیت‌های جامعه است و در ارتقای فرهنگ و ارزش‌های معنوی اثر می‌گذارد.

کریمی افزود: نظام‌سازی علمی تنها از طریق مطالعات علوم انسانی در کشور محقق می‌شود، هرچند که با وجود اهمیت این علوم در دیگر جوامع، متاسفانه علوم انسانی در جامعه ما آن‌چنان که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته اند که علت این امر را می‌توان در ورود این علوم از مجاری غیردینی دانست.

وی با اشاره به این‌که شریان زندگی اجتماعی در دست علوم انسانی است، گفت: آن‌چه در جامعه ما اجرا می‌شود، از مغرب زمین آمده است. بنابراین، با توجه این‌که علوم انسانی فعلی با دین و فرهنگ ما سازگاری ندارد، باید در جهت تحول آن اقدام کرد، چراکه علوم انسانی فعلی مبانی معرفت‌شناختی خاص خودش را دارد که با مبانی فکری ما متفاوت است.

این پژوهشگر گفت: ما معتقدیم که وحی به عنوان دریچه معرفتی یقینی است که باید از آن بهره جست که این بهره در علوم به ویژه علوم انسانی نمود پررنگی دارد.

کریمی افزود: ما باید فرهنگ خود را به جهان صادر کنیم که یک راه آن تولید علم و به ویژه توجه به علوم انسانی است، چراکه انقلاب ما، انقلابی فرهنگی و دینی بود. بنابراین، باید برای عرضه فرهنگ دینی خود، چاره‌ای نداریم جز این‌که بر اساس باورهای دینی و فرهنگی خودمان و با تکیه بر معارف قرآنی، علوم انسانی تولید کنیم.

وی در ادامه به پیشینه اسلامی‌سازی علوم انسانی در جهان اشاره کرد و گفت: از نخستین افرادی که این مساله را طرح کرد، نقیب العطاس در مالزی بود. همچنین اسماعیل فاروق هم در قالب موسسه خود در آمریکا این موضوع را تحلیل و بررسی کرد.

این عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: بعد از انقلاب اسلامی هم در این راستا دفتر حوزه و دانشگاه فعالیت خود را آغاز کرد و مراکز مختلفی هم در این راستا به فعالیت پرداختند که از جمله آن‌ها می‌توان به موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) آیت الله مصباح یزدی اشاره کرد.

کریمی اظهار کرد: ماهیت علوم انسانی قرآنی به معنای تولید علومی است که منسوب به متون دینی اسلام(قرآن و روایات) باشد. ضمن آن‌که علوم انسانی قرآنی علمی است که افزون بر پیش فرض‌های یادشده، مبانی و اهدافش مستند به قرآن کریم باشد.

وی در پایان گفت: در صورتی می‌توان گفت آن‌چه که تولید شده علوم انسانی قرانی است که حل مسایل آن از طریق قرآن باشد و عالم ما علم دینی ارایه کند.

بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم که از 15 تیر‌ماه در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) آغاز شده است، به مدت یک‌ ماه از ساعت 17 تا 24 میزبان بازدیدکنندگان است.