به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، علم زیبایی شناسی یا با اندکی اغماض همان فلسفه هنر به تازگی در جوامع فلسفی و هنری ایران شکل گرفته است. براین اساس عده‌ای معتقداند که برای پی‌گیری این مباحث باید به سراغ تفکرات فلاسفه غربی رفت چرا که از یونان باستان تا به امروز هر فیلسوفی در دستگاه فلسفی خود، بخشی مهمی هم به زیبایی‌شناسی اختصاص داده و بدون این مباحث تفکرات فلسفه‌اش ناقص می‌شود.
اما بسیاری از متفکران، محققان و صاحب‌نظران این حوزه، چون نویسنده این کتاب «در باب نظریه محاکات» اعتقاد دارند که برای پی‌ریزی بن‌مایه‌های یک نظام زیبایی شناسی بر اساس فرهنگ اسلامی باید به منابع اصیل حکمت اسلامی، چون کتاب خدا، احادیث حضرت رسول و ائمه معصومین و البته کتب اندیشمندان و فیلسوفان مسلمان مراجعه کرد. بر این اساس این گروه سعی داشته‌اند تا در تالیفات خود به شرح و بسط نظریه‌های زیباشناسانه در نظام فلسفی اندیشمندان مسلمان بپردازند.
آثار حسن بلخاری، همه در این راستا بوده است. آخرین کتاب او «در باب نظریه محاکات» با عنوان دوم «مفهوم هنر در فلسفه یونانی و حکمت اسلامی» است که در ماه گذشته از سوی نشر هرمس منتشر شد.
بلخاری در این کتاب به طور کامل به شرح و بررسی مفاهیم، مباحث و واژگان مهم تفکر زیباشناختی در دستگاه فلسفی فیلسوفان و اندیشمندان جهان اسلام چون ابن‌سینا، اخوان الصفا، ابن‌رشد، خواجه نصیرالدین طوسی و جلال‌الدین دوانی پرداخته است.
کتاب چهار فصل دارد که به ترتیب عبارتند از «تحول مفهوم میمزیس در فلسفه هنر غرب؛ از افلاطون تا هایدگر»، «نظریه هنر در فلسفه و حکمت اسلامی»، «سادرشیا و میمزیس؛ بررسی تطبیقی حکمت هنر هندی و فلسفه هنر یونانی با تکیه بر آرا فلوطین» و «محاکات معنا بر بنیاد اصل تناظر در حکمت اسلامی؛ بررسی موردی: معماری مقدس».
ترتیب چینش فصل‌ها بر اساس مباحث، دقیق و آکادمیک است و می‌توان گفت که بر اساس علم استقرا مباحث فصل بندی شده‌اند. میمزیس Mimesis، مهم‌ترین واژه در فلسفه هنر اسلامی است و فلاسفه مسلمان با اخذ این مفهوم از نظام فلسفی افلاطون و ارسطو آن را شرح داده‌اند. بر اساس تفکر افلاطون و ارسطو Mimesis اساس هنر است، در برگردان این واژه و مفهوم به زبان عربی، لغت «محاکات» برای آن انتخاب شده است.
لازم به ذکر است که به باور بسیاری از اندیشمندان ایرانی و جهانی برگردان Mimesis به محاکات درخشان‌ترین ترجمه است و مفهوم افلاطون و ارسطو را به طور کامل و بدون ابهام منتقل می‌کند. امروزه در زبان فارسی Mimesis به «تقلید» و در زبان انگلیسی به Imitation برگردان شده که چندان معنای مورد نظر را نمی‌رساند. (توضیح این مطلب در حوصله این مجال اندک نمی‌گنجد و مخاطبان می‌توانند برای مطالعه در این باره به کتاب «نقد ادبی» نوشته سیروس شمیسا، فصل سوم و البته کتاب مورد بحث در این نوشتار مراجعه کنند)
فصل سوم کتاب نیز علیرغم اهمیت آن، برای نخستین بار است که در کتاب یا مقاله‌ای مطرح می‌شود. همزمان با شروع نهضت ترجمه در جهان اسلام در زمان عباسیان، تعداد بسیاری از منابع فلسفی و حتی «تئولوژی» یونان و هند باستان به زبان عربی برگردان شد و تمام مفسران و اندیشمندان از این منابع استفاده کردند.
منابع حکمی تمدن هند بن‌مایه بسیاری از دانش‌ها در جهان اسلام شد و خوانش‌های جدید از این کتاب و رسالات در شکل‌گیری عرفان نظری تاثیر بسیاری داشت. حتی در تفکر برخی دیگر (چون روایت‌گران و شارحان داستان حکمی و فلسفی سلامان و ابسال) تلفیقی از تفکر یونانی و هندی را می‌توان مشاهده کرد. اهمیت این مبحث از این نکته به دست می‌آید که منابع عرفان اسلامی امروزه یکی از بن‌مایه‌های دانش زیبایی‌شناسی جدید در ایران است. شرح و بسط موضوع مطرح شده در فصل سوم این کتاب افق‌های جدیدی را برای دیگر پژوهشگران باز خواهد کرد.
در پایان باید گفت که تا پیش از این کتاب، عموم منابعی که در دوره معاصر درباب فلسفه هنر اسلامی منتشر شده، (مانند عموم آثار سنت‌گرایانی چون تیتوس بورکهارت، سید حسین نصر و فریتیوف شوآن) صرفا تئوری پردازی و مباحث انتزاعی محض بوده و نویسندگان از بیان شرح و بسط این تئوری‌ها در تولید و یا تحلیل انواع آثار هنری عاجز بوده‌اند، اما فصل چهارم این کتاب تلاشی است در راستای تبیین و تحلیل معماری مقدس براساس نظریه محاکات.
کتاب «در باب نظریه محاکات؛ مفهوم هنر در فلسفه یونانی و حکمت اسلامی» نوشته حسن بلخاری قهی با شمارگان هزار نسخه، 182 صفحه و بهای هشت هزار و 500 تومان از سوی انتشارات هرمس روانه کتابفروشی‌ها شده است.
دوشنبه ۲۸ مرداد ۱۳۹۲ - ۱۲:۰۸
نظر شما