به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در جلسه معرفی و تحلیل کتاب «روش‌شناسی علم کلام، اصول استنباط و دفاع در عقاید» نوشته دکتر رضا برنجکار، دانشیار دانشگاه تهران که با حضور جمعی از پژوهشگران و محققان علوم دین و اندیشه در موسسه فرهنگی نباء در تهران برگزار شد، نویسنده کتاب به سه رکن اصلی هر علم یعنی موضوع، روش و فایده آن اشاره کرد و یادآور شد که در سال‌های اخیر عنصر روش از اهمیت بیشتری نسبت به دو عنصر دیگر یافته است.

برنجکار گفت: در غرب، فلسفه علم به روش‌شناسی آن می‌پردازد و به دلیل گسترش علم مانند مقدمه‌ای بر هر علم مطرح می‌شود. 

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران سپس به علل افول علم کلام در برابر فلسفه پرداخت و ضرورت توجه بیشتر به کلام به دلیل فراوانی روز افزون شبهات را یادآور شد و عنوان کرد: ضرورت دارد همگام با توجه فراوان به روش‌شناسی علم کلام، از دین اسلام با نگاهی صحیح و منطقی دفاع کنیم.

دکتر برنجکار در بخشی از سخنانش چند محور از موضوع‌های مورد بررسی در کتابش را به طور موجز گزارش داد و بیان کرد: نخستین مبحث این اثر، ضرورت تفکیک مقام دفاع از استنباط و دفاع است که هر یک، اقتضائات خاص خود را دارد و مخلوط شدن آن‌ها مشکلاتی را در مباحث و کتاب‌های کلامی پدید آورده است.

برنجکار درباره مبحث دوم در این کتاب را که جنبه ابتکاری دارد، طبقه‌بندی متون کلامی دانست و گفت: این طبقه‌بندی شامل چهار گروه تعبدی، ارشادی، تذکری و وجدانی است.

وی نمونه مباحث وجدانی را اختیار انسان و نمونه مباحث تذکری را مطالب توحیدی برشمرد و اظهار کرد: مطالب ارشادی نظیر آموزه‌های ریاضی‌اند که دانش‌آموز بدون آموختن از استاد به آن دست نمی‌یابد. ضمن آن‌که در آن موارد، مقلد استاد نیست.

رییس پیشین پردیس دانشگاه تهران سپس به ضرورت کل‌نگری در علم کلام پرداخت و تفاوت آن با فقه را در این نکته دانست که در مباحث فقهی با تجزی می‌توان به نتیجه رسید اما این کار در مباحث کلامی ممکن نیست.

رییس پژوهشگاه علوم قرآن و حدیث سپس به تشریح تفاوت دیدگاه متکلمان و فلاسفه در باب عقل پرداخت و گفت: نسبت دادن متکلمان به جدل و بی‌توجهی آن‌ها به عقل، نسبتی غلط است. در حقیقت، اشاعره را باید بیشتر فیلسوف دانست تا متکلم، چنان‌که از مباحث استدلالی اشعری در کتاب اللمع و شرح المواقف جرجانی برمی‌آید.

برنجکار با اشاره به وجود و بررسی مباحث آیت‌الله جوادی آملی در کتابش، هشت کارکرد عقل را توضیح داد و در ادامه درباره شکل‌های مختلف دفاع از دین به ویژه با توجه به عوامل مختلف مانند مخاطب، زمان، مکان، موضوع و گوینده سخن گفت. 

وی همچنین از پژوهشگران حوزه دین و اندیشه برای بازچاپ و ویرایش این کتاب طلب همکاری علمی ـ پژوهشی کرد.

نویسنده کتاب «روش‌شناسی علم کلام» بخشی از زمان این نشست‌ را به پاسخگویی به پرسش‌های حاضران در باره این کتاب اختصاص داد.

کتاب «روش‌شناسی علم کلام، اصول استنباط و دفاع در عقاید» در سال 1391 از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) وابسته به دارالحدیث با همکاری انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده و دکتر محمدتقی سبحانی، رییس پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) در مقدمه کوتاه بر این کتاب، انگیزه انتشار آن و تاریخچه شکل گرفتن آن را بیان کرده است.