به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، انتشارات فرهامه به تازگی و به مدیریت معصومه ابراهیمی، مردم‌شناس و دانشنامه‌نگار، آغاز به‌کار کرده‌است. وی دلیل تاسیس این انتشارات را نبود ناشر تخصصی در حوزه مردم‌شناسی و فولکلور عنوان کرد و در گفت‌وگو با «ایبنا» درباره تاسیس انتشارات، چاپ کتاب‌های این حوزه و مطالعات مردم‌شناسی و فولکلور در ایران سخن گفت.

ابراهیمی با بیان معنای  فرهامه گفت: فرهام، نامی اوستایی از واژه «فرایوهومت» به معنای نیک‌اندیش است. مردم‌شناسی، فرهنگ مردم و فولکلور به عنوان یکی از محبوب‌ترین رشته‌ها از جذابیت بسیاری برای همگان در سراسر دنیا برخوردار است. ایران باوجود بهره‌مندی از فرهنگ و فولکلور دیرینه و تدریس رشته مردم‌شناسی در دانشگاه‌ها، متاسفانه انتشارات تخصصی ندارد، به‌ همین دلیل با تکیه‌ بر مطالعات علمی و آکادمیک، همچنین تجربه کاری 12 ساله‌ای که دارم، تصمیم گرفتم به عنوان ناشر تخصصی وارد عرصه کتاب شوم و کتاب‌هایی را که نیاز جامعه علمی است،به‌چاپ برسانم. از سوی دیگر تلاش می‌کنم  مخاطب را محدود به کتاب‌های دانشگاهی نکنم و با ارایه آثار جذاب و در عین حال علمی و مستند، مخاطب عام را نیز هرچه بیشتر با این حوزه از دانش آشنا کنم. 

فرهامه تخصص‌گرایی در حوزه مردم‌شناسی و فولکلور را دنبال می‌کند

مدیر انتشارات فرهامه درباره برنامه‌های آینده این موسسه بیان کرد: پژوهش و چاپ کتاب‌های بسیاری در حوزه مردم‌شناسی و فولکلور انجام شده، اما متاسفانه به ‌دلیل ضعف روش‌شناختی و نبود چارچوب تئوریک، بحث‌ها و تحلیل‌ها ضعیف هستند. انتشارات فرهامه، چاپ کتاب‌های تالیفی و نیز ترجمه را در حوزه مردم‌شناسی، قوم‌شناسی و فولکلور آغاز کرده و به‌زودی به‌عنوان موسسه چندمنظوره فرهنگی، فعالیت‌هایی را در زمینه کلاس‌های آموزشی، سمینار و کنفرانس‌های دوره‌ای و هر آن‌چه باعث توسعه دانش این حوزه به‌صورت علمی در جامعه خواهد بود برگزار خواهد کرد تا بخشی از این کمبودها جبران شود. 

وی در پاسخ به این سوال که آیا پژوهش در حوزه فولکلور و فرهنگ مردم  به تحقیق میدانی نیاز دارد تا بر اساس آن‌ بتوان کتاب‌های علمی منتشر کرد، افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و برخی انجمن‌های مرتبط قول‌هایی مبنی‌ بر همکاری داده‌ و بخشی از هزینه‌های این کار را بر عهده گرفته‌اند. از سوی دیگر، برگزاری همایش‌ها و سمینارها، کمک بزرگی برای توسعه پژوهش‌های این حوزه خواهد بود. پرداختن به پژوهش‌های میدانی و انتشار ماحصل نتایج آن، علاوه‌بر بودجه، نیاز به تیم تحلیلی آگاه به مسایل تئوریک حوزه مردم‌شناسی و فولکلور دارد. 

ابراهیمی درباره استفاده از اطلاعاتی که زنده‌یاد انجوی‌شیرازی گردآوری کرده و در مرکز پژوهش‌های صدا و سیما نگهداری می‌شوند، بیان کرد: فولکلور میراث جامعه ماست، اما شناخته نشده است. جریان گردآوری داده‌ها و ثبت مواد فولکلوریک در ایران با صادق هدایت و ابوالقاسم انجوی‌شیرازی شروع شد و متاسفانه به‌خوبی رشد نکرد و به همین دلیل پژوهشگران مستقلی ندارد. انجوی‌شیرازی هنگام پخش برنامه «فرهنگ مردم» اطلاعات بسیاری از سراسر ایران جمع‌آوری کرد که متاسفانه مدیریت خانه انجوی‌شیرازی به‌سختی به پژوهشگران اجازه استفاده از این منابع را می‌دهد. در این حوزه، اطلاعات و داده‌های دست اول در دسترس نبوده و درهای مرکز پژوهش‌های صدا و سیما نیز به روی پژوهشگران باز نیست. بخشی از مشکلات در بخش ارتقای جامعه فرهنگی با همکاری و همیاری پژوهشگران در این حوزه از میان می‌رود. 

دسترسی به اطلاعات مردم‌شناسی و فولکلور دشوار است

این پژوهشگر مردم‌شناسی با اشاره به اطلاعاتی که در مراکز مختلف نگهداری می‌شوند، بیان کرد: آن‌چه از مطالعات میدانی 50 سال گذشته گردآوری شده در مراکزی چون مرکز پژوهش‌های صدا و سیما، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، همچنین پژوهشکده مردم‌شناسی نگهداری می‌شوند، اما متاسفانه دسترسی به این اطلاعات دشوار است و به امکان دسترسی به این اطلاعات ارزشمند برای پژوهشگران علوم اجتماعی توجه نمی‌شود. 

نویسنده کتاب «فولکلور چیست؟» با بیان این مساله که مقطع دکترای مردم‌شناسی در ایران تاسیس شده است، اظهار کرد: اگر دانشگاه متولی رشته‌ای نباشد، آن حوزه رشد نمی‌کند. به همین دلیل، در این انتشارات، هم ارتقای علمی و هم عملی از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. در ایران حوزه‌های مردم‌شناسی و فولکلور تفکیک نشده و مرز آن مشخص نیست. بسیاری از کشورهای جهان سال‌هاست این رشته‌ها را به‌صورت مجزا در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند، اما در ایران اطلاعات کمی درباره چیستی فولکلور وجود دارد و معمولا آن را تنها به چند ضرب‌المثل‌، حکایت، متل، آواز و ترانه محدود می‌کنند.

وی در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه مطالعات اسطوره‌شناختی در مردم‌شناسی و فولکلور گفت: اسطوره موضوعی میان‌رشته‌ای است که در ادبیات، نقد ادبی و هنر مطالعه می‌شود و بخشی جدایی‌ناپذیر از مطالعات فرهنگ‌پژوهی، فولکلور و مردم‌شناسی به‌شمار می‌رود. دانشمندان با مطالعه و بازشناسی ساختار اسطوره‌ها در جهان توانسته‌اند بخشی از باورها، اعتقادات و ارزش‌های مردم را مطالعه و بررسی کنند. در موسسه فرهامه، تلاش می‌کنم  با مرزبندی میان فولکلور و مردم‌شناسی، ارایه آثار معتبر را در هر دو زمینه  با همکاری پژوهشگران و متخصصان این حوزه و با انتشار کتاب‌های معتبر و جدید در حوزه تئوری و عمل به اجرا درآورم و به این صورت، به تربیت نسل جدید پژوهشگران این حوزه کمک کنم. 

ابراهیمی در پایان سخنانش به نخستین کتاب‌های منتشر شده از سوی انتشارات فرهامه اشاره کرد و گفت: «دیوشناسی ایرانی» نتیجه هشت سال پژوهشم در این حوزه به‌شمار می‌رود و نخستین کتابی است که در انتشارات فرهامه به‌چاپ رسید. کتاب‌های دیگری نیز برای انتشار آماده هستند که از این میان «مردم‌گیاه: گیاهان آیینی در فرهنگ و فولکلور ایران» نوشته دکتر پیمان متین، «پوشاک به مثابه زبان» اثر «نانسی لیندسفارن»، «ما همانی هستیم که می‌خوریم» اثر «سامی زبیده» و «ریچارد تاپر»، «فولکلور چیست؟ (درسنامه مطالعات فولکلور)»، «درسنامه انسان‌شناسی پزشکی» و نیز «فرهنگنامه فولکلور» به‌زودی و پس از دریافت مجوز منتشر خواهند شد. 

معصومه ابراهیمی، دارای دکترای انسان‌شناسی فرهنگی از دانشگاه دولتی ایروان و پژوهشگر حوزه‌های انسان‌شناسی فرهنگی، قوم‌شناسی و فولکلور است. تالیف کتاب‌های «فولکلور چیست؟»، «دیوشناسی ایرانی»، «لرها»، «کردها»، ترجمه و ویرایش «دانشنامه اقوام مسلمان» اثر «ریچارد ویکز»، «پوشاک به ‌مثابه زبان (تحلیل تاریخی ـ مردم‌شناختی پوشاک در خاورمیانه)» و همچنبن ابتکار طرح، اجرا و ویرایش علمی «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» برخی  آثار این پژوهشگر به‌شمار می‌روند.