به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این اثر کتابی است که دو مولفه عقلگرایی و نص‌گرایی را به عنوان گرایش‌های ممتاز دفاع از دین از دریچه نگاه متکلمان با محور ابن‌حزم اندلسی بررسی میکند.
«عقلگرایی و نص‌گرایی ابن‌حزم اندلسی» پس از تعریف عقل و معرفت‌شناسی از نظرگاه ابن‌حزم، موضوعات مختلفی را که از سوی این اندیشمند در حوزه عقل و نص بیان شده‌اند، با رویکرد تحلیلی برای مخاطب بیان میکند.
پیش از پرداختن به نقد و بررسی کتاب باید متذکر شد که یکی از دغدغه‌های متکلمان مسلمان، تبیین درست چگونگی رابطه عقل و وحی بوده و این دغدغه منحصر به متکلمان شیعی نبوده است و نیست و حتی در میان متکلمان اهل سنت نیز به اندیشمندانی برمی‌خوریم که درصدد نشان دادن سازگاری عقل و وحی برآمده‌اند. در واقع، ابن‌حزم یکی از برجسته‌ترین متکلمان اهل‌سنت است که در این مقوله می‌گنجد.
با توجه به اینکه امروزه کثرت مطالعات ابن‌حزم توسط تعدادی از ابن‌حزم پژوهان برجسته تایید شده است، ارایه کتابی در این سطح با رویکرد انتقادی می‌تواند مطالب نوینی را درباره نگاه علمی این متکلم بیان کند، چنان‌که درباره جایگاه افکار این اندیشمند نیز تنها با نگاهی به آثار تذکره‌نویسی متقدم یا حتی نزدیک به ابن‌حزم می‌توان به این موضوع مهم پی‌برد. مثلا به گفته آرنالدز، ابن‌حزم‌شناس برجسته اروپایی، این اندیشمند بسیار اهل مطالعه بوده است و این موضوع را می‌توان از نقل قول‌ها و استنادهای موجود در کتاب‌های وی دریافت.
البته ابن‌حزم تنها به حوزه‌های علوم عقلی توجه نداشت، طوری که مجموع آثار ادبی، فلسفی و علمی کشور خود را در مجموعه رساله‌هایی که درباره شایستگی اندلس نوشته، معرفی کرده است که این عملکرد می‌تواند نشانه حجم بالای مطالعات ابن‌حزم باشد.
البته اشراف ابن‌حزم به علوم زمان خود را می‌توان در کتاب‌های متعدد او نیز یافت. از جمله کتاب‌های او می‌توان به «الفصل فی الملل و الاهواء و النحل» اشاره کرد. این کتاب مربوط به فرقه‌شناسی و تاریخ ادیان است که ابن‌حزم در آن ادیان را با نگاه اسلامی مورد توجه قرار داده و دیدگاه‌های هر یک از فرقه‌های مختلف اسلامی را بر اساس آیات قرآن و مبانی این فرقه‌ها و نیز برخی از مطالب فلسفی نقد و بررسی کرده است.
رساله «فی ابطال القیاس و الرای و الاستحسان و التعلیل» نیز از دیگر آثار ابن‌حزم است که در آن به تعریف قیاس، رای و استحسان و نقد ادله طرفداران آن‌ها پرداخته است. هرچند که اکنون این رساله به طور کامل وجود ندارد ولی بقایای آن به‌گونه‌ای است که می‌توان از آن شاکله رساله اصلی مفقود را دریافت.
با این اوصاف، ارایه مکتوبی با عنوان «عقلگرایی و نص‌گرایی ابن‌حزم اندلسی» با وجد مناقضاتی که محل بحث متکلمان است، می‌تواند افق جدیدی را پیش‌روی محققان علوم عقلی بگشاید که این امر نقطه قوت این اثر محسوب می‌شود.
البته بهتر بود نویسنده در نگارش این اثر تحلیلی، به جای ارجاع خواننده به پاورقی‌ها، اشاره‌ای هرچند کوتاه به این منابع در متن کتاب می‌کرد و حتی با لحاظ کردن این مطالب، کتاب را در دو جلد ارایه می‌کرد، زیرا با توجه به تخصصی بودن بحث و در دسترس نبودن بسیاری از این منابع برای مخاطبان حتی مخاطب خاص، ارایه چنین روندی در این اثر مفید به نظر می‌رسید.
با وجود این کتاب «عقلگرایی و نص‌گرایی ابن‌حزم اندلسی» اثری است که در نوع خود می‌تواند الگو قرار گیرد، چرا که در این حوزه مکتوبات اندکی به رشته تحریر درآمده‌اند و آن‌چه ارایه شده است، بیشتر جنبه شرح داشته است تا ارایه اثری پژوهشی و تحلیلی.
کتاب «عقلگرایی و نص‌گرایی ابن حزم اندلسی» با شمارگان یک هزار و 400 نسخه، در 248 صفحه، به بهای 90 هزار ریال نخستین چاپ خود را در سال 1392 از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تجربه میکند.
شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۲ - ۱۴:۳۵
نظر شما