به گزارش خبرنگار رسانه و هنر خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «حاتمی در امتداد فردوسی» در 33 فصل نوشته شده است. این فیلمساز هرچند بیشتر به واسطه ساخت سریال طولانی «هزار دستان» نزد مخاطبان شناخته می شود اما سابقه ای طولانی در زمینه فیلمسازی دارد؛ هنری که از سال های پیش از انقلاب آغاز شد و تا زمان فوت وی در آذر سال 1375 تداوم یافت. علی حاتمی از جمله فیلمسازانی است که در ساخته هایش به فرهنگ و هنر ایرانی علاقه ای ویژه نشان داده است. او علاقه زیادی به فرهنگ بومی و اصطلاحا فولکلور ایران داشت و در آثارش ضرب المثل ها، سنت ها و ارزش های مختلف ایرانی را بازنمایی کرده است. هرچند منتقدان او شیفتگی و علاقه فراوانش به دوره قاجار را مورد نقد قرار داده و نگاه او را به تحولات این دوره یکسویه دانسته اند اما نمی توان منکر ارزش های هنری و ادبی موجود در فیلم های او همچون حسن کچل، باباشمل، ستارخان،حاجی واشنگتن، جعفرخان از فرنگ برگشته،مادر و دلشدگان شد.

شاید همین ارزش های هنری است که سبب شده نویسنده ای سختکوش به تحلیل و واکاوی آثار مرحوم حاتمی از منظر شاهنامه بپردازد.

نویسنده کتاب در آغاز، توجه خواننده کتاب را به امر مهمی جلب می کند: «هزار دستان، ایران بین دو جنگ جهانی را به تصویر می کشد و رضا (جمشید مشایخی) هم آدمی است بین دو شخصیت خوشنویس و تفنگچی. هزار دستان تابلوی گرونیکایی است از ایران بین دو جنگ. فیلمی حقیقی و نه مستند. به وقایع تاریخی نگاه مستند ندارد، اما بدان ها استناد می کند. حقیقتی که به واقعیت پیوند می خورد.»

به اعتقاد نویسنده این کتاب «هزار دستان، داستان تلاش بی سرانجام مردمی است که از سنت ناصرالدین شاهی و رویه ی احمد شاهی خسته شده اند، اما از تجدد رضا شاهی هم جز چکمه بیگانگان نصیب شان نشد.هزار دستان فاصله بین بی عرضگی، تنبلی و تفریط احمد شاهی است تا ادا و اطوار و افراط رضا شاهی...»

نویسنده با بیان این مقدمه در کتاب، به ذکر تمثیلی از شاهنامه پرداخته و این وضعیت را مانند پرداخت تاوان گناه پدر توسط پسر عنوان می کند، به همان سال که ایرج تاوان خطای فریدون را داد و سپس بیتی از شاهنامه را شاهد مثال می آورد: فراز آورم لشگری گرزدار/ از ایران و ایرج برآرم دمار


یکی از ویژگی های کتاب طراحی شکل های گرافیکی مختلف برای این اثر است که به زیبایی آن افزوده است.

بررسی فریم های سریال
این نویسنده تالیف پنج کتاب و گردآوری 24 عنوان کتاب در حوزه هنرهای تجسمی را در کارنامه خود دارد. کتاب سینمایی پیشین او با نام «گرفیک و سینما» در سال 1388 نامزد جایزه کتاب سال سینما شد.

وی در مقدمه کتاب با اشاره به دغدغه های خود می نویسد: «به صداقت بگویم که دغدغه ام نه شعر بوده و نه سینما. نه شاهنامه و نه هزار دستان. نه فردوسی و نه حاتمی است. بیشتر پی جوی تاریخی هستم که زبانش، همواره برای بیان، بیخ بریده و بر باد رفته بوده. این است که گاهی به در می زند، گاه به دیوار.گاهی در سینما، دنبال رازهای تاریخ است و بی گاه، در شعر تشنه نانشنیده های آن.»

در این اثر نویسنده به واکاوی جنبه های مختلف آثار حاتمی می پردازد. نکاتی همچون گفتار متن، برداشت های متفاوت سازنده اثر از عنصر زمان،شخصیت پردازی، مقایسه واقعیت تاریخی و آنچه در فیلم اتفاق افتاده و بهره گیری حاتمی از واقعیت به صورتی دراماتیک و غیر مستند گونه.

نویسنده با دقتی فراوان، به بررسی فریم های سریال «هزار دستان» به عنوان بلندترین اثر تصویری حاتمی پرداخته و در مواقع لازم، با بیرون کشیدن واقعیت های تاریخی و مقایسه آن با شخصیت های واقعی سریال، اختلاف ها و نکات دراماتیک را در قالب جدول ارایه کرده است. استنباط های نویسنده از این موارد نیز جالب توجه است. مثلا نویسنده با طی مقدماتی «رضا تفنگچی» را تمثیلی از شخصیت سیاوش عنوان کرده و شخصیتی دیگر را به کاوه آهنگر شبیه دانسته است. در ادامه همین مبحث، نویسنده شخصیت رضا را به رستم و در جایی دیگر به سهراب شاهنامه شبیه دانسته است.

خواننده کتاب در ادامه شاهد رفت و برگشت های فراوانی میان هزار دستان و شاهناه است. استخراج مفاهیم موجود در سریال نیز از دیگر فعالیت های قابل توجه نویسنده است. مفاهیمی مانند دروغ و ناامیدی که در بخش های مختلف کتاب مورد توجه قرار گرفته است.

وقایع سیاسی مورد اشاره در سریال نیز بخش دیگری از کتاب است که نویسنده به ردیابی واقعه اصلی در دوران تاریخی مورد اشاره می پردازد. بلوای نان تهران، انجمن مجازات، ترور اسماعیل خان رییس غله تهران، ماهیت واقعی خان مظفر و... برخی از این مباحث است.

کتاب اشاراتی هم به فیلم حاجی واشنگتن اثر دیگر مرحوم حاتمی دارد و استعاره های شاهنامه ای آن را استخراج و برای مخاطب بیان کرده است.

مشخصات کتاب
این کتاب از سوی «انتشارات رسم» با شمارگان 2000 نسخه، 264 صفحه و قیمت 15 هزار تومان به بازار عرضه شده است. اگر علاقمند به سینمای مرحوم علی حاتمی هستید، مطالعه این کتاب می تواند شما را با جنبه هایی متفاوت از آثار این سینماگر آشنا کند. بهره گیری از عناصر تصویری نیز به درک بهتر کتاب کمک می کند.-