خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آناهید خزیر، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ: اديان و مذاهب در جهان، به موعودي كه نجات‌دهنده بشريت است باور دارند. همان‌گونه که در دین اسلام در زيارتنامه امام زمان، در کتاب «مفاتيح الجنان» چنين مي‌خوانيم: "سلام بر آن مهدي كه خداي عز و جل به همه امت‌ها وعده داده است كه به وسيله او سخنان و انديشه‌ها را متحد كند و پريشاني را از ميان بردارد و زمين را پر از عدل و داد نمايد."
«سوشيانت» يكي از مفاهيم كليدي اوستا و دين زرتشتي است كه چندين‌بار در «گات‌ها» (یکی از كتاب‌های مقدس مجموعه «اوستا») از آن ياد شده است. معني واژگاني سوشيانت، «سودرسان» يا «رهاننده و رهايي‌بخش» است. در گات‌ها اين صفت براي اشو زرتشت (= زرتشت پاک و مقدس) آمده است اما در ديگر بخش‌هاي اوستا صفت يا عنوان سه موعود زرتشتيان و به ويژه سومين آن‌هاست. اين سه موعود به ترتيب عبارتند از «اوخشیَت اِرِتَه» يا همان «اوشيدر» يعني كسي كه قانون مقدس را مي‌پروراند. دومين «اوخشيَت نمنگه» نام دارد، يعني كسي كه فزاينده يا پروراننده نماز و ستايش است. اين نام را امروزه «اوشيدر ماه» مي‌گويند. سومين موعود «اَستوَت اِرِتَه» ناميده مي‌شود، يعني كسي كه مظهر و پيكر قانون مقدس است. اما هنگامي كه از موعود زرتشتيان ياد مي‌شود منظور آخرين آن‌هاست كه همان «سوشيانت» است.
بنا بر سنت زرتشتي، در پايان جهان سوشيانت ظهور خواهد كرد. در اين باور سنتي براي سوشيانت، ياوراني در نظر گرفته شده است كه در رستاخيز با او قيام خواهند كرد. اشودزدنگهه، نرسي، كيومرث، توس، گيو، گودرز، كيخسرو، پشوتن، گرشاسب و نريمان از آن جمله‌اند. در كتاب «دينكرد» آمده كه پشوتن جاودانه با صد و پنجاه تن از ياران و پيروانش از گنگ دژ به در خواهد آمد و قادر به نو كردن جهان خواهد بود.
استاد ابراهیم پورداود در کتاب «سوشیانس (موعود مزدیسنا)» (نگارش: نهم ماه ژوئیه ۱۹۲۷ میلادی، چاپ در چاپخانه هور بمبئی) آورده است: "به وسیله دعای سوشیانت، «دیو آشموغ» که نمادی از شرک و گمراهی و دروغ است خواهد مُرد و سوشیانت با کمک یاران خود به نبرد با اهریمن خواهد شتافت. او پنج بار، یَشت می‌کند که در هر یَشت او، یکپنجم اهریمنان، نابود خواهند شد. سوشیانت راه زرتشت را پیش می‌گیرد. در زمان او خوراک مردم، هفدهسال از گیاهان است و سیسال از آب تغذیه میکنند و ده سال نیز خوراک مردم، مینوی است. بعد از آن که سوشیانت، جهان را از نو کرد، فرَشگرد (رستاخیز) انجام خواهد شد."
در كتاب كهن «بندهش» پانزده مرد و پانزده زن از ياران سوشيانت شمرده شده‌اند. در بندهاي 88 تا 96 «زامياد يشت» آمده است: «پس از ظهور سوشيانس، گيتي پر از عدل و حكمت گردد، سعادت روي آورد، انديشه و گفتار و كردار نيك ظفر يابد، جهان از دروغ پاك شود، خشم نابود گردد، راستي به دروغ چيره آيد، منش ناپاك از منش پاك شكست بيند، امشاسپندان خرداد و امرداد ديوهاي گرسنگي و تشنگي را براندازند و اهريمن بگريزد.»
«فرَوَهر» یا «فرَوَشی» که به معناي نيروي پيش برنده است، ذره‌اي از هستي بي پايان اهورامزداست كه هنگام زايش آدمی، براي روان و رهبري او به سوي كمال، در وجودش نهاده مي‌شود و پس از مرگ به اصل پاك و بی‌آلایش خود مي‌پيوندد. در يسناي 26، بند 10، بر فروهر سوشيانت درود فرستاده شده است: «فره‌وشي‌هاي اشونِ [= پاكِ] مردان را مي‌ستاييم، فره‌وشي‌هاي اشون زنان را مي‌ستاييم، همه فره‌وشي‌هاي نيك تواناي پاك اشونان را از فره‌وشي كيومرت تا سوشيانت پيروز را مي‌ستاييم».
سوشيانت موعود، برخاسته و شكل گرفته از باورهاي سنتي و اسطوره‌اي است. در «گات‌ها» سوشيانت؛ نجات دهنده بشريت، پيشرفت دهنده و سودرسان است. سوشيانت از سوي اهورامزدا براي رستگاري بشر برگزيده شده است. در گات‌هاي 34، بند 13 آمده است: «اي مزدا اهورا، راهي را كه به من نشان دادي، راه نيك‌منشي است. راهي كه بر مبناي آموزش سوشيانت (سود رساننده و نجات دهنده) قرار گرفته است. آموزشي كه توصيه مي‌كند هر كار نيكي كه به منظور انجام كار در پرتو راستي انجام شود، شادماني به بار خواهد آورد.»
در روزگار پس از زرتشت، سوشيانت ماهيتي مشخص‌تر و تعريف‌شده‌تر مي‌يابد و گفته مي‌شود كه در آستانه رستاخيز، موعودي به نام سوشيانت از آب درياچه «كيانسه» در سيستان برمي‌آيد و دروغ را سركوب و نيكي و راستي را در گيتي استوار مي‌سازد. نه‌تنها در اوستا بلكه در متن‌هاي ديني پهلوي ــ همانند «جاماسب نامه» ــ نیز از سوشيانت نام برده شده است. اين متن‌ها در مفهوم سوشيانت گاه با آن‌چه در گات‌ها آمده است همساني ندارند.
براي نمونه در «جاماسب نامه» مشخصات ويژه‌اي براي سوشيانت در نظر گرفته و نشاني‌هاي ظهور او اين گونه برشمرده شده است: "آنگاه كه زمان اوشيدر فرا رسد، علامت‌هايي پديدار گردد. نخست اينكه شب‌ها روشن‌تر از هميشه باشد. دوم اينكه ستاره هتو رنگ جاي خود را بگرداند و به سوي خراسان گرايد. سوم اينكه مردمان به همديگر نيك انديش نباشند و درآمد آنان يكي از ديگري بيشتر باشد. چهارم اينكه مردمان پيمان شكن گردند و عهد را نپايند. پنجم اينكه فرومايگان زبر دست شوند و نيكان و پرهيزگاران زير دست شوند. ششم ديو آز ستمكارتر بشود. هفتم اينكه جادويي در آن زمان رواج يابد. هشتم دروغ و ناراستي افزون شود و راستي و درستي خوار گردد. نهم اينكه مهر و دوستي و آشتي به كينه و ستيزگي و دشمني برگردد و مردم در پي نابودي يكديگر باشند. دهم اينكه بزرگان را ارجمند ندارند و محترمين بي شرم باشند و ميل به دروغ نمايند و..."
به هر روي سوشيانت (سوشيانس) موعود زرتشتيان است كه اجساد درگذشتگان را برمي‌انگيزد و آنان را آماده آن گونه زندگي جاويدی مي‌كند كه سراسر روشني و پاكي است و در آن تنها اهورامزدا شهرياري خواهد داشت. نام سوشيانت به «موعود و نجات‌دهنده» ترجمه شده ولي مترجمان متن‌هاي پهلوي آن را «سودمند و سود رساننده» برگردان كرده‌اند كه صحيح‌تر به نظر مي‌رسد.
جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۳ - ۱۰:۲۹
نظر شما