خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ محمد آسیابانی: علامه تازه درگذشته زنده‌یاد عزیزالله عطاردی قوچانی به عنوان محققی پرکار در حوزه‌های مختلف علوم دینی شناخته می‌شد. حجت‌الاسلام زنده‌یاد علی دوانی نیز یکی از محققان حوزه تاریخ تشیع بود که در سال 1385 درگذشت. به دلیل فعالیت در حوزه‌های تقریبا مشابه میان آیت‌الله عطاردی و علامه علی دوانی ارتباطاتی برقرار بود.
به مناسبت درگذشت آیت‌الله عطاردی با محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس و فرزند علامه دوانی، درباره ارتباط میان این دو محقق درگذشته و همچنین جایگاه علمی آیت‌الله عطاردی به گفت‌وگو نشستیم.
آیا مرحوم علامه دوانی با مرحوم آیت‌الله عطاردی ارتباط کاری داشتند؟ نظر مرحوم دوانی درباره زنده‌یاد عطاردی چه بود؟
آخرین مقاله‌ای که مرحوم پدرم علامه علی دوانی در اواخر عمر خود نوشت درباره آیت‌الله عطاردی بود. ایشان این مقاله را چند روز پیش از رحلتش به من داد تا بخوانم. عنوان این مقاله چنین بود: «علامه عطاردی سرمشق هر محقق». این مقاله نشان می‌دهد علامه دوانی که خود محققی بزرگ بود و امروزه کتاب‌ها و آثارش را بسیار می‌ستایند، آیت‌الله عطاردی را سرمشق هر محقق از جمله خودش می‌دانست. با وفات آیت‌الله عطاردی من پدرم را دوباره از دست داده‌ام و از این بابت بسیار متاسفم که جهان ما خالی از این افراد می‌شود بی آن که جایگزینی داشته باشند.
مقاله «علامه عطاردی سرمشق هر محقق» در کجا منتشر شد؟
این مقاله چند سال پیش در ویژه‌نامه نشریه کیهان فرهنگی درباره آیت‌الله عطاردی منتشر شد. باید اشاره کنم که هنگام وفات علامه دوانی آیت‌الله عطاردی در تهران حضور نداشت و در حدود 10 روز بعد به دفتر من در موسسه فرهنگی اکو آمد و به بنده گفت که آمده ادای دین کند و رحلت پدرم را تسلیت بگوید.
زنده‌یاد عطاردی بیشتر در چه حوزه‌هایی کار می‌کردند و مهم‌ترین ویژگی کار علمی‌اش چه بود؟
مرحوم آیت‌الله عطاردی به عنوان یک محقق حقیقی در حوزه تاریخ و جغرافیای تاریخی، شخصیتی بسیار کم‌نظیر بود. او در هیچ حوزه‌ای به تحقیقات دیگران اکتفا نمی‌کرد و خود دست به پژوهش می‌زد. مرحوم عطاردی مقید بود که همیشه به معتبرترین منابع مراجعه کند. او حتی سال‌ها وقت می‌گذاشت و به کشورهای مختلف سفر می‌کرد تا منبع خاصی را که به نظر می‌رسید مفقود شده پیدا کند. ویژگی دیگر ایشان در این بود که خود را به تحقیق کتابخانه‌ای محدود نمی‌کرد و تحقیقات میدانی نیز انجام می‌داد. بر این اساس آثار او به‌ویژه کتاب‌هایی که در حوزه تاریخ و خراسان‌شناسی کار کرده است، از نظر دقت علمی بسیار ارزنده هستند. کتاب‌های خراسان‌شناسی مرحوم عطاردی ثمره هم تحقیقات کتابخانه‌ای و هم تحقیقات میدانی هستند.
مرحوم عطاردی برای یافتن منابع و کتاب‌های مدنظرش معمولا به چه کشورهایی سفر می‌کرد؟
زنده‌یاد عطاردی معمولا به تمام کشورهایی که فکر می‌کرد منابعی درباره تشیع یا موضوع خراسان‌شناسی وجود دارد، سفر می‌کرد. به عنوان مثال این محقق گرانقدر تمام سرزمین‌های شوروی سابق را وجب به وجب گشته بود و جالب است که مسئولان فرهنگی آن کشورها با درک شخصیت علمی ایشان به نحو غیرمترقبه‌ای تمام آنچه را لازم داشت، در اختیارش می‌گذاشتند.
همچنین آیت‌الله عطاردی تمام کتابخانه‌های عمومی و شخصی کشورهای هندوستان، بنگلادش، پاکستان، تمامی کشورهای آسیای میانه ــ که در آن زمان عضو شوروی بودند ــ کتابخانه‌های کشور روسیه و کشورهای عربی را در عرض بیش از 60 سال بسیار تفحص کرد که حاصل آن انبوهی یادداشت بود. در سال‌های اخیر استاد عطاردی دیگر از مسافرت بازایستاد و ضمن اقامت در تهران شروع به نگارش از روی یادداشت‌هایش کرد که ماحصل آن ده‌ها جلد کتاب بود. البته بسیاری از کتاب‌هایش نیز در دست انتشار است و بسیاری نیز هنوز تدوین نهایی نشده‌اند.
و سخن پایانی...
با تایید مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و حمایت‌های بسیار احمد مسجدجامعی در زمان ریاستش بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز خراسان‌شناسی با همت آیت‌الله عطاردی تاسیس شد. من امیدوارم اکنون نیز با حمایت اولیای فرهنگی موثر کشور و علمای و فضلای همراه آیت‌الله عطاردی کتاب‌های باقیمانده این محقق بزرگ نیز چاپ شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد.
دیگر گفت‌وگوها و گزارش‌های ایبنا درباره شخصیت علمی و فعالیت‌های پژوهشی آیت‌الله عزیزالله عطاردی را در زیر بخوانید:
1) یونسی: عطاردي كتابخانه و گنجينه‌اي عظيم درباره اسلام بود
2) سهيل محمودی: عطاردی جامع‌‌الاطراف بود / روش زندگي او بايد مطرح شود
3) پایان 60 سال سفر پژوهشی و نگارش دینی / پیکر زنده‌یاد عطاردی در مقبره شیخ طبرسی به خاک سپرده می‌شود
4) پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب درپی درگذشت کتابشناس و مولف تاریخ و حدیث
نظر شما