خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – مالک خواجه‌وند: در حوزه سینما هر ساله با انتشار کتاب‌های متعددی روبه‌رو هستیم که غالبا در ساختارهای نقد و تحلیل، تاریخ‌نویسی و خاطره‌نویسی قرار می گیرند. در بازار نه چندان پر رونق کتاب‌های سینمایی آنچه بیش از همه فقدانش ملموس است، تنوع و تعدّد در میان کتاب‌هایی با موضوعات فنّی و تکنیکی سینما هستند. هنوز تعداد ناشرانی که به طور جدّی به انتشار این کتاب‌ها می‌پردازند، از انگشتان یک دست تجاوز نکرده‌است.

 در ادامه بررسی وضعیت کیفی و کمّی کتاب‌های کاربردی سینما، در دومین گفت‌وگوی خود به سراغ علیرضا زرین‌دست مدیر فیلم‌برداریِ برجسته سینمای ایران رفته است.
                                                        ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آیا انتشار کتاب‌های سینمایی را در زمینه فنی و تکنیکی دنبال می‌کنید؟
نه. کتاب‌هایی را که دراین زمینه در ایران ترجمه یا تالیف می‌شوند سال‌هاست دنبال نکرده‌ام اما انتشار کتاب‌ها و مقالاتی را که متون تخصصی فیلمبرداری محسوب می‌شوند و توسط انتشارات خارجی منتشر می‌شوند پیگیر هستم و مطالعات خود را از این طریق دنبال می‌کنم. در حال حاضر با وجود سایت‌های متعدد این کار خیلی ساده‌تر شده است و بیشتر به سایت‌ها مراجعه می‌کنم. سایت‌هایی هستند که تکنولوژی روز را به خوبی معرفی می‌کنند هر چند که مثلا در بخش تکنولوژی‌های جدیدشان نمی‌توانیم وارد شویم اما تکنولوژی‌های یک سال گذشته‌شان را در دسترس عموم قرار می‌دهند. 

چقدر تداوم مطالعه تخصصی را برای اهالی فنی سینما ضروری می‌دانید؟
فکر می‌کنم تکنولوژی دیجیتال کار را به حدّی ساده کرده که دیگر وضعیت مانند دوران قدیم که با دوربین‌های 35 و نگاتیوی کار می‌شد و آموزش و مطالعه جدّی دستورالعمل‌های متعدد را می‌طلبیدند، نیست. در نتیجه برای دوربین‌های دیجیتال نیازی به داشتن شناخت گسترده از فنون و تکنیک‌ها و آموختگی خاص وجود ندارد. 

دوربین دیجیتال کار فیلمبرداری را ساده کرده و می‌بینید که حتی افرادی بدون کمترین تخصص هم می‌توانند فیلمبرداری کنند بدون این‌که اصلا فیلمبرداری را آموخته باشند. 

در حال حاضر حوزه‌ای که بیش از همه نیاز به دانش و مطالعه جدّی دارد، بخش «ویژوال افکت» یا همان جلوه‌های ویژه تصویری است. فکر می‌کنم در این حوزه احتیاج جدّی به دسترسی به متون روز دنیا وجود دارد. 

در مورد کتاب‌هایی که ترجمه یا تالیف می‌شوند چه نظری دارید؟
من باز می‌گردم به موضوع قبلی که تکنولوژی دیجیتال فیلمبردای را آسان کرده است و خیلی نیاز ضروری در این حوزه به مطالعه کتاب نیست. دوربین‌های دیجیتال خود اطلاعاتی را برای استفاده در اختیار کاربر قرار می‌دهند و کار کردن با آنها دیگر نیازی به آموزش و مطالعه خاصی ندارد. آموزش‌های بخش ویژوال افکت هم عمدتا در انحصار چند شرکت امریکایی هستند، آنها هم همه اطلاعاتشان را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند. اما جوانان ایرانی که در حال حاضر در این زمنیه کار می‌کنند، با این‌که دسترسی خیلی خاصی به اطلاعات روز دنیا ندارند، پیشرفتشان قابل ستایش است.

به نظر شما اهالی سینما در زمینه‌های تکنیکی به مطالعه نیاز دارند؟
امروز در نوع آموزش‌هایی که در مدارس و دانشکده‌های سینمایی ایران داده می‌شود، اشتباهات زیادی وجود دارد زیرا امروزه بسیاری از درس‌های دانشگاهی دیگر به درد دانشجویان نمی‌خورد.سینمایِ امروز ما تِکنسین‌هایی دارد که تجربیات و آموزه‌های عملی فراوانی دارند.روشن است که عالم تئوری‌ها و عالم تجارب عملی، دو جهان متفاوت‌ هستند. افرادی هستند که  تجاربِ امتحان‌شده‌ای دارند و کارهای با ارزش و با مطالعه‌ای را انجام داده‌اند، اینها را باید به شکلی وارد عرصه آموزش کرد و به نوعی راضی‌شان کرد تا در این بخش وارد شوند و کار کنند. اما در حال حاضر مراکز دانشگاهی‌مان در زمینه سینما وابسته به مدرک‌ شده‌اند و این برای آموزش کافی نیست. 

راضی کردن این افراد به چه شکل‌هایی می‌تواند صورت گیرد؟
روش آموزش در غرب این است که فیلمبرداران روز دنیا را دعوت می‌کنند و تقریبا دستمزدی معادل همان مقداری که این فیلمبردار در یک فیلم سینمایی می‌گیرد به او می‌پردازند. این برنامه‌ها در کشور ما بسیار کم انجام می‌شوند. 

در دنیا، کتاب‌های زیادی در زمینه فیلمبرداری منتشر می‌شود اما به نظر من مطالعه آن کتاب به کسی که می‌خواهد فیلمبردار شود، کمک زیادی نمی‌کند و هرگز جای آموزش عملی را نمی‌گیرد.

در بخش ترجمه متون تخصصی و فنی سینما چه پیشنهادهایی دارید؟
در دنیا افراد زیادی هستند که به طور فردی و برای انعکاس تجربیات خود کتاب‌هایی را منتشر می‌کنند اما متون و کتاب‌هایی که در مورد فیلمبرداری منتشر شده باشد و در ضمن ارزش خواندن و منبع قرارگرفتن را داشته باشد، عمدتا توسط مجلات، رسانه‌ها یا موسساتی که سال‌هاست در مورد فن فیلمبرداری فعّالند، ارائه می شود.

به طور کلی کتاب‌هایی را که در زمینه سینما چاپ می‌شود ، فارغ از این‌که مخاطبان زیادی در میان مردم عادی و علاقه‌مندان سینما دارند یا نه، چقدر متناسب با نیازهای اهالی سینما می‌دانید؟
من در این مورد نمی‌توانم پاسخ دهم به دلیل این‌که خود من شخصا تا به حال کتابی را که به فارسی ترجمه یا تالیف‌شده باشد نخوانده‌ام. من همیشه منابع و ماخذهایم را مطالب و متون خارجی قرار داده‌ام. واقعیت این است که سینما به کلی از غرب وارد ایران شده  و طبیعی است که طلایه‌داران آینده آن هم غربی‌ها باشند. 

علی‌رضا زرین‌دست متولد ۱۳۲۴ از سال‌های 1351 تاکنون بیش از 70 فیلم‌بلند سینمایی را در کارنامه خود دارد. اگرچه فیلمبرداری را به شکل آکادمیک نیاموخته اما به شکل‌های مقطعی دوره‌هایی را با فیلمبرداران روز آمریکا گذرانده است.
مصاحبه پیشین خبرگزاری ایبنا با «ایرج تقی پور» تهیه کننده سینمای ایران درباره این موضوع را می‌توانید اینجا بخوانید.