به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) شب گذشته 29 مهرماه جشن چهارمین دوره کتاب سال سینمایی در خانه سینما برگزار شد. «فیلم و ویدئو در عصر دیجیتال»، «چهل سال سینمای خوزستان» (علی نقی طاهری)، «تعمق در فیلم» (ترجمه: حمیدرضا احمدی لاری)  و «روایت‌شناسی سینما و تلویزیون» (مسعود اوحدی) 4 کتاب برگزیده این دوره کتاب سال سینما بودند. 

در این مراسم که اجرای آن را کامران ملکی بر عهده داشت، به رسم دوره‌های پیشین از دو ناشر هم قدردانی شد که این بار قرعه به نام ناشران ساقی و مینوی خرد افتاد.

در ابتدای این مراسم محمد مهدی عسگرپور مدیر خانه سینما با اشاره به این‌که سینمای ایران به شدت به فضای فرهنگی و مشخصا نشر کتاب و نوشتار سینمایی نیازمند است، آمار کتاب‌های سینمایی منتشر شده در سال‌های قبل را به همراه آمار کتاب‌هایی که برای دوره‌های متوالی جایزه کتاب سال سینمایی ارسال شدند چنین اعلام کرد:
در سال 1386، 85 عنوان کتاب سینمایی تولید شده که 55 عنوان از 29 ناشر در این مسابقه شرکت کردند. 

از سال 1386 تا سال 1388، 109 عنوان کتاب منتشر شده که 33 عنوان از 17 ناشر در مسابقه شرکت کردند.
 
از سال 1388 تا سال 1390 117 عنوان کتاب سینمایی منتشر شده که 78 عنوان از 37 ناشر در مسابقه شرکت داشتند. 

و از سال 1390 تا پایان 1392، 146 عنوان کتاب سینمایی تولید شده که 71 عنوان از 38 ناشر در مسابقه شرکت کردند. 

عسگرپور بر اساس این آمار گفت: به نظر می‌رسد رشد نسبتا خوبی در حوزه انتشار کتاب‌های سینمایی طی این سال‌ها رخ داده است. این رشد در گسترش فضای فرهنگی سینما موثر است. این جایزه هم تا حدی به رشد این فضا کمک کرده است؛ هر چند محاسبه میزان تاثیر این جایزه در گسترش این فضا دشوار است. ممکن است برگزارکنندگان این جایزه معتقد باشند که سهم به‌سزایی در این رشد دارند و بعضی  ناشران ممکن است با این نظر موافق نباشند. 

وی افزود: باید محاسبه دقیق‌تری داشته باشیم که برگزاری چنین برنامه‌ای چقدر به رشد فضای فرهنگی و نشر کتاب‌های سینمایی کمک می‌کند.

 توازنی میان انتشار کتاب و مطالعه اهالی سینما نیست
عسگر پور با اشاره به این موضوع که کشور ما با  رشدی تقریبا غیر متوازن در حوزه‌های مختلف فرهنگ من جمله سینما مواجهه است، اظهار کرد: در حوزه نشر و تعداد و تنوع کتاب‌ها با مصرف‌کنندگان آنها توازن مناسبی ندارد زیرا بخش عمده‌ای از مصرف کنندگان این کتاب‌ها باید خانواده سینما باشند که نیستند. این یک خلأ جدّی است که باید به آن فکر شود.

وی افزود: ما اغلب با یک مجموعه حواشی مواجهه هستیم که با سرعت زیادی پشت سر هم می‌آیند. در فضای تولید و اکران زیاد با آن مواجهیم و می‌بینیم که چگونه انرژی خانواده سینما صرف مسائلی می‌شوند که نه تنها پیش‌برنده نیستند بلکه دائم تضعیف‌کننده هستند.

«کاربردی‌بودن»، اولویت اول در داوری کتاب‌ها
وقتی این حواشی را ریشه یابی می‌کنیم به چند گروه مختلف بر می‌خوریم، بخشی از خانواده سینما هستند که مجموعا فعالیت کمتری داشته‌اند. مانند برخی فیلم‌سازان که سال‌ها پیش فیلمی ساخته‌اند که موفقیت نداشته و این عدم موفقیت بعد از یک دوره زمانی تبدیل به مسائلی شده است. 

بخش دیگری که این حاشیه‌ها را ایجاد می‌کنند، کسانی هستند که مساله اصلی آنها سینما نیست و از سینما به عنوان موضوع پیش ‌برنده روز خود استفاده می‌کنند و اغلب هم گزارش‌های غلط دریافت می‌کنند چون کانال‌های دریافت گزارش‌هاشان معمولا محدود است. این وضعیت معمولا ما را با یک موقعیتی مواجه می‌کند که کمتر می‌توانیم به آن‌چیزی که برای سینما پیش‌برنده است کمک کنیم.
 
سخنران بعدی این مراسم امیر اثباتی رئیس هیات داوران این دوره جایزه کتاب و نایب رئیس هیات مدیره خانه سینما بود. وی در بیان رویکرد  داوران در بررسی کتاب‌های این دوره، عنوان کرد: اولویت را بر انتخاب کتاب‌هایی قرار دادیم که در درجه اول مخاطبان گسترده‌تری دارند، به عبارتی کاربردی‌تر بوده و پاسخی بر نیازهای واقعی و مبهم مانده سینماگران ما در این دوره و این سال‌ها باشند. در مرحله بعد عمق و غنای کیفی مطلب مورد نظر بود و سرانجام نحوه ارائه کتاب از ویراستاری تا ظواهر جلد و صحافی و مجموعا احترامی که به خواننده گذاشته است، مورد بررسی قرار گرفتند.

سه پیشنهاد برای دوره‌های بعدی کتاب سال سینمایی
اثباتی در بخش بعدی سخنانش متن بیانیه هیات داوران این دوره کتاب‌سال سینمای ایران را برای حاضران روخوانی کرد. متن این بیانه از این قرار بود: هیات داوران چهارمین دوره کتاب سال سینمای ایران ضمن قدردانی از همه نویسندگان، مترجمان و ناشران گرامی به نامزد شدگان این دوره تبریک می‌گوید. با توجه افزایش شمار کتاب‌های سینمایی و گستردگی حیطه‌های نوشتاری، هیات داوران به منظور ارتقای سطح کیفی و برگزاری شایسته‌تر دوره‌های بعدی نکاتی را متذکر می‌شود: با در نظر گرفتن تنوع موضوعی کتاب‌های سینمایی و دشواری انتخاب فقط یک کتاب برتر برای تالیف، ترجمه و یا گردآوری، پیشنهاد می‌شود 1- کتاب‌های ترجمه در بخش‌های مختلف دسته‌بندی شوند؛ از جمله آموزشی، فنی، سینمای ایران، سیمای جهان، مرجع 2- به منظور تخصصی‌تر شدن داوری کتاب‌ها پیشنهاد می‌شود گروه پُرشمارتری مرکب از فعالان حرفه‌های گوناگون سینمایی، منتقدان، مدرسان و صاحب‌نظران تشکیل شود و به این ترتیب روند بررسی و معرفی آثار برتر سهل‌تر و با دقت بیشتری همراه خواهد بود. 

3- تشکیل دبیرخانه دائمی انتخاب کتاب سال سینمای ایران می‌تواند برای دستیابی به اهداف مورد نظر راهگشا باشد و در طول سال با برنامه‌ریزی‌های متعدد خدمات بیشتری ارائه کند.

کتابخانه تخصصی سینما در خانه سینما
وی در ادامه خبرداد که کتابخانه خانه سینما در تلاش است به یک کتابخانه تخصصی سینما بدل شود. اثباتی با اشاره به این‌که در حال حاضر هیچ کتابخانه کاملا تخصصی سینمایی در کشور وجود ندارد  گفت: به طور طبیعی کتابخانه خانه سینما باید عهده دار جبران این کمبود باشد.

تاسیس مرکز اسناد و بانک فیلم در خانه سینما
وی همچنین از تاسیس «مرکز اسناد سینما» در کتابخانه خانه سینما خبر داد و گفت: بعد از 20 سال فعالیت خانه سینما، اسناد و مدارک بسیار با ارزشی در خانه سینما جمع شده‌اند که بخشی از تاریخ سینمای ما هستند و  باید این اسناد و مدارک در جایی حفظ شوند و نگهداری شوند. 

وی ادامه داد: خانه سینما قصد دارد مرکز اسناد را هم راه اندازی کند و به همین منظور از تمام سینماگرانی که به هر نحوی به اسناد و مدارکی در این حوزه دسترسی دارند درخواست می‌شود که یاری خود را از کتابخانه خانه سینما دریغ نکنند. 

اثباتی همچنین از گردآوری و راه‌اندازی بانک فیلم در کتابخانه خانه سینما خبر داد و گفت: در این بخش تمامی آثار یک سینماگر جمع‌آوری می‌شوند و در اختیار پژوهشگران قرار می گیرند. 

وی افزود: تا کنون مجموعه کامل آثار پرویز کیمیاوی، رخشان بنی اعتماد، مسعود کیمیایی، احمدرضا درویش، امیر نادری، ابراهیم گلستان، منوچهر مشیری، داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی، علی حاتمی، سهراب شهید ثالث، کیومرث پور احمد، رسول ملاقلی پور، ابراهیم حاتمی کیا و پیروز کلانتری جمع آوری شده‌اند.

نایب رئیس هیات مدیره خانه سینما از فیلمسازان خواست تا در تکمیل منابع این بانک فیلم با خانه سینما همکاری کنند. 

در بخش بعدی از انتشارات مینوی خرد به دلیل تلاش این نشر در انتشار کتاب‌ها ارزشمند سینمایی و به ویژه کتاب «سفر کارگردان» نوشته مارک تراویس و ترجمه رحیم قاسمیان، قدردانی شد. پروانه شعبانی مدیر این انتشارات با حضور بر روی سن لوح تقدیر خود را از دست لیلی گلستان، گلی امامی، آنتونیا شرکا و محمد متوسلانی ( کارگردان پیشکسوت سینما) دریافت کرد.

فرخ مجیدی و علی نقی طاهری برگزیدگان بخش گردآوری
در بخش اهدای جوایز، قلم زرین و لوح تقدیر بهترین «گردآوری» به طور مشترک به کتاب‌های «فیلم و ویدئو در عصر دیجیتال» و «چهل سال سینمای خوزستان» تعلق گرفت. 

از فرخ مجیدی به دلیل تلاش او در پرداختن دقیق و علمی به فن‌آوری دیجیتال در حرفه‌های گوناگون سینمایی دعوت شد تا جایزه خود را از جمع محمد شهبا، حسین جعفریان (فیلم‌بردار)، عزیز ساعتی (عکاس و فیلم‌بردار) و سیروس الوند دریافت کند. مجیدی با حضور روی سن گفت: تدوین این کتاب دو سال طول کشید و در نهایت ناشری را که بخواهد و بتواند کتاب را با کیفیتی که می‌خواهم منتشر کند پیدا نشد. در نتیجه کتاب توسط خود من و با خرید کاغذ از بازار آزاد در دو هزار و 500نسخه به چاپ رسید که با وجود تعریف‌ و تمجیدهایی که از کتاب‌شده است، تا امروز فروش رضایت‌بخشی نداشته است. 

برنده دوم جایزه در بخش «گرد آوری» علی نقی طاهری گردآورنده کتاب «چهل سال سینمای خوزستان» بود. این جایزه به دلیل تلاش طاهری در شناساندن سینما و سینماگران خوزستانی با توجه به ضرورت این کار و باوجود دشواری کار پژوهش در خارج از پایتخت، به وی اهدا شد. 

سیروس الوند درباره این کتاب گفت: از سینمای خوزستان اگر تنها از سه تن یاد کنیم؛ امیر نادری، ناصر تقوایی و کیانوش عیّاری، واضح است که جای بسیاری پژوهش‌ها و کتاب‌ها برای سینمای این شهر وجود دارد و خوشحالم که هیات داوران این کتاب را مورد توجه قرار دادند.

حمیدرضا احمدی لاری برگزیده بخش ترجمه
در بخش ترجمه جایزه برگزیدگان را مهرزاد دانش و رامتین شهبازی از اعضای هیات داوران، احمد امینی(کارگردان) و سیامک شایقی اهدا کردند. 

قلم زرین و لوح تقدیر بهترین ترجمه به حمیدرضا احمدی لاری برای ترجمه کتاب «تعمق در فیلم» اهدا شد. این جایزه به دلیل بار عمیق آموزشی کتاب و گستردگی مطالب آن به وی تعلق گرفت. احمدی لاری با حضور بر سن گفت: خیلی تلخ است که برای یک جمعیت 70 میلیونی کتاب‌ها با تیراژ دو هزار نسخه چاپ می‌شوند. 

وی در توضیح فاجعه‌بار بودن این تیراژ کم افزود: اگر همین الان برای خرید کتابی مثلا از انتشارات سروش یا ساقی به شهرستانی نه‌خیلی دور، مثلا کرج برویم، کتاب را پیدا نخواهیم کرد. 

احمدی لاری ادامه داد: در حال حاضر برای تهیه اکثر کتاب‌ها حتما باید به تهران آمد تا کتاب را پیدا کرد. شهرستان‌ها خیلی تشنه این خدمات هستند و در صورت ارائه این خدمات خیلی قدردان خواهند بود. 

کامران ملکی مجری این مراسم در ادامه اظهارات احمدی لاری از خرید 200 نسخه از کتاب‌های برگزیده این جشن توسط خانه سینما خبر داد و همچنین از مدیر نشر ساقی، ناشر کتاب «تعمق در فیلم» با اهدا یک لوح، تقدیر به عمل آورد.

مسعود اوحدی برگزیده بخش تالیف
در بخش تالیف، جایزه برگزیده را بهرام دهقانی، مجید شیخ انصاری، حسن حسن‌دوست و پدرام اکبری و یونس صباحی (رئیس انجمن مدیران تولید سینمای ایران) اهدا کردند. 

قلم زرین و لوح تقدیر بهترین تالیف به مسعود اوحدی نویسنده کتاب «روایت‌شناسی سینما و تلویزیون» اهدا شد. این جایزه به دلیل پرداختن شایسته به موضوع مهم روایت‌شناسی در حیطه فیلم به وی تعلق گرفت. از ابراهیم حقیقی ناشر این کتاب هم تقدیر شد. این کتاب را انتشارات دانشکده صدا و سیما منتشر کرده است.

قدردانی از مسعود مهرابی، تاریخ‌نویس سینمای ایران
بخش بعدی این مراسم را قدردانی از مسعود مهرابی، تشکیل ‌داد. مسعود مهرابی متولد 1333، پژوهشگر و نویسنده منابع متعدد تاریخ سینمای ایران و کتاب‌های مرجع سینمایی است. «تاریخ سینمای ایران»، «کتاب‌شناسی سینما در ایران»، «فرهنگ فیلم‌های کودکان و نوجوانان»، «فرهنگ فیلم های کوتاه داستانی»، «پوسترهای فیلم»، «فرهنگ فیلم‌های مستند سینمای ایران» و «پشت دیوار رویا» (سیاحت نامه جشنواره‌های جهانی فیلم) از مهمترین آثار مهرابی هستند. کتاب «صد و پنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران» جدیدترین کتاب اوست که در سال جاری از سوی نشر نظر منتشر شده است. 

در این مراسم ابتدا مستندی کوتاه درباره وی نمایش داده شد که در آن خسرو دهقان، احمد امینی، فرهاد توحیدی، محمد تهامی‌نژاد و امید روحانی تک‌تک درباره مهرابی سخن می‌گفتند.
 
مهرابی در بخشی از این فیلم گفت: پیش از آن‌که وارد دانشکده سینما (1355) شوم، کار طراحی و مطبوعات می‌کردم. انگیزه من از رفتن به دانشگاه تحقیق، نوشتن و دانستن بود.
 
امید روحانی در این فیلم تاکید داشت که کاریکاتورهای مهرابی بیش از کتاب‌های او شخصیت و جهان‌بینی وی را منعکس می‌کنند.
 
محمد تهامی‌نژاد نیز یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کارهای مهرابی را وجود مضامین انسانیِ جهان معاصر در طراحی‌های او دانست. 

امیر اثباتی از موقعیت خاص و بدون حاشیه مهرابی سخن گفت و بر ارزشمندی انزوا و تلاش مستمر او تاکید کرد.
 
احمد امینی در بخشی از فیلم با اشاره به این‌که مهرابی بعد از جمال امید از اولین پژوهشگران تاریخ سینمای ایران است، عنوان داشت: مهرابی در زمانی دست به پژوهش و تاریخ‌نگاری برد که به نظر اکثر محققان و هنرمندان، سینمای ایران چنان بی‌ارزش و سطح پایین بود که اصلا تصور نمی‌شد چیزی برای تحقیق و پژوهش و یا نگهداری وجود داشته باشد. 

بعد از نمایش فیلم احمد طالبی‌نژاد با اشاره به روحیه حساس، مهربان و تاحدودی زود رنج مسعود مهرابی، اظهار کرد: بیش از سی‌سال است که انتشار مجله فیلم همچنان ادامه دارد، بی‌تردید مدیریت مهرابی یکی از مهم‌ترین عوامل پایداری این مجله است. کافی بود که مهرابی در این سال‌ها کمی پایش را کج می‌گذاشت تا بود و نبود مجله به باد برود، ولی همواره به شکل سیاست‌مدارانه‌ای توانسته از این مَعبَر بسیار پرخطر عبور کند و یک اتفاق استثنایی در تاریخ ادبیات سینمای ایران به‌وجود بیاورد. 

طالبی‌نژاد افزود: اگر مجله فیلم نبود سینمای بعد از انقلاب نمی‌توانست به این سرعت جایگاه خودش را پیدا کند.
 
در ادامه شهاب‌الدین عادل، امیر اثباتی و فرهاد توحیدی هم هریک با حضور روی سن مختصری در ستایش و نکوداشت مسعود مهرابی سخن گفتند.

مهرابی: جایزه کتاب مرجع را خودم تقبل می‌کنم
در پایان مسعود مهرابی برای دریافت قلم زرین و لوح تقدیر این جشن به روی سن آمد و ضمن تشکر از هیات داوران کتاب سال سینمای ایران و همگی سخنرانانی که درباره ابعاد مختلف شخصیتی و کاری وی سخن گفتند، عنوان داشت: این مراسم برای قدردانی از من نیست بلکه برای قدردانی از پژوهش روی تاریخ سینمای ایران است و همچنین یک دلگرمی برای کسانی است که می‌خواهند دست به تحقیقات تازه‌ای بزنند. 

وی افزود: شایسته است که به کسانی که پیش از من در زمینه تاریخ سینمای ایران کار کرده‌اند اشاره کنم. اول از همه فرخ غفاری که در دهه 1320 کانون فیلم و آرشیو فیلم ایران را تاسیس کرد. همچنین وی مشوق دیگرانی از جمله جمال امید و رضا شمشادیان بود. 

مهرابی همچنین از تحقیقات ارزشمند محمد تهامی‌نژاد در عرصه سینمای مستند و پژوهش‌های مهجور مانده محمود شعاعی که به گفته مهرابی اولین فرهنگ سینمایی را نوشته است، یاد کرد. 

وی همچنین برای زاون قوکاسیان که در بیمارستانی در اتریش بستری است، آرزوی سلامتی کرد. 

مهرابی در پایان برای دوره‌های بعدی برگزاری کتاب سال سینمای ایران پیشنهاد کرد در کنار کتاب‌های تالیف و ترجمه، فصلی هم به کتاب‌های مرجع سینمایی اختصاص داده شود. وی افزود: برای این‌که باری بر دوش خانه سینما نگذاشته باشم همین‌جا اعلام می‌کنم جایزه نقدی این بخش را خود من تقبّل خواهم کرد.