خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)  نشست «فلسفه علم دانشمندان مسلمان» با بررسی کتابی با همین عنوان تالیف دکتر نادیا مفتونی عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران و با حضور دکتر احد فرامرز قراملکی استاد فلسفه دانشگاه تهران و دکتر غلامرضا ذکیانی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

منطق: از ارسطو تا ابن‌سینا
احد فرامرز قراملکی در این نشست با اشاره به تمایزهای پیشینی و پسینی در فلسفه علم گفت: رویکرد پسینی و پیشینی دو رویکرد کاملاً متمایزند اما این تمایز نافی ارتباط این دو نیست چرا که در علم‌شناسی فلسفه قدما، تقسیم‌بندی سرنوشت‌سازی وجود دارد و آن این است که علوم حقیقی حق دارند که باشند.

این استاد فلسفه افزود: به لحاظ متدولوژیک، بین منطق 9بخشی و منطق دوبخشی که به‌ترتیب در «شفا» و «اشارات» ابن‌سینا آمده‌اند، دو تفاوت ــ ساختاری و محتوایی ــ به چشم می‌خورد.

وی پس از شرح تفاوت‌های ساختاری این دو گونه از تبویب منطق افزود: در منطق دوبخشی مقولات عشر و کلیات خمس جایگاهی مستقل ندارند و مقدمه مبحث معرف‌اند و باب قضایا مقدمه  بحث حجت است.

قراملکی ادامه داد: ابن‌سینا از یک ایده سنتی ارسطویی به منطق 9بخشی رسیده و به‌تدریج آن را بدل به منطقی 2بخشی کرده است. ما اگر ملاک را فرایند نگیریم و به محصول بیندیشیم آن وقت می‌توانیم «شفا» را 9بخشی بدانیم و «اشارات» را کتابی با منطقی 2بخشی قلمداد کنیم.

این استاد فلسفه با بیان این که بعد از ابن‌سینا دانشمندان بسیاری یا تحت تاثیر «شفا» بودند یا بیشتر شیفته «اشارات» شدند، گفت: برخی گمان می‌کنند خواجه نصیرالدین شیفته «شفا» است و فخررازی منتقد «اشارات» در حالی که این موضوع نادرست است زیرا طوسی منتقد و فخررازی مدافع کتاب «شفا» است.

وی در ادامه نشست «فلسفه علم دانشمندان مسلمان» با اشاره به این که به هیچ عنوان نمی‌توان ادعا کرد که منطق 9بخشی از ارسطو نشأت گرفته است، گفت: دانشمندان گمان می‌کردند که ترتیب کتاب‌های ارسطو که به دانشمندان مسلمان رسیده کار خود اوست در حالی که این طور نیست.

این استاد دانشگاه تهران درباره کتاب‌ «فلسفه علم دانشمندان مسلمان» گفت: در این کتاب فلسفه علم فقط در میان آرای ارسطو، ابن‌سینا و ابن‌رشد بررسی شده در حالی که عنوان این کتاب عنوان وسیعی است و خواننده انتظار دارد بحث‌های محتوایی بسیاری درباره سایر اندیشمندان مسلمان در آن بخواند.

رهیافت مولف روشن نیست
غلامرضا ذکیانی دیگر سخنران این نشست با اشاره به کاستی‌های صوری و محتوایی در این کتاب گفت: در مباحث صوری متون عربی و فارسی و تدوین آن در این کتاب از این اصول تبعیت نمی‌کند اما در بحث محتوایی سوالاتی وجود دارد و آن این است که مولف رهیافت پیشینه و پسینه در نزد اندیشمندان مسلمان را از هم تفکیک کرده است. به همین دلیل این سوال پیش می‌آید که آیا دانشمندی بوده که تمام و کمال به مقام تحقیق پرداخته و از مقام تحقق چشم‌ پوشیده باشد؟

وی در بخشی دیگر از سخنان خود به عنوان کتاب اشاره کرد و گفت: عنوان کتاب تصور وسیع و بزرگی در ذهن خواننده ایجاد می‌کند اما غالب اندیشه‌هایی که در این کتاب به آنها اشاره شده ارسطویی هستند. همچنین جایگاه روش در رهیافت 5گانه این کتاب به وضوح روشن نیست.

کتاب، حاصل یک پروژه است
در بخش دیگری از این نشست دکتر نادیا مفتونی عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران و مولف کتاب «فلسفه علم دانشمندان مسلمان» گفت: این کتاب پروژه‌ای بوده است که در سال 81 و با اهتمام به اندیشه‌های ابن‌سینا، ابن‌رشد و ارسطو انجام شده است. کتاب با 5 رهیافت منطقی، فلسفی، تطبیقی، تاریخی و اخلاقی در 14 فصل تالیف شده است.

علم از  دیدگاه ابن سینا، ارسطو و ابن‌رشد؛ کارکردهای موضوعی فلسفه علم و تاثیر ابن‌سینا بر علم فلسفی و منطقی در کنار متافلسفه مسلمانان، برخی از عناوین این کتاب را تشکیل می‌دهند.

نشست «فلسفه علم دانشمندان مسلمان» با پرسش و پاسخ حاضران عصر روز گذشته در محل سرای اهل قلم به کار خود پایان داد.