خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ‌ محمدرضا رئیسی: «سنت حسنه حوزه‌هاي علميه يعني نگارش شرح و حاشيه بر َآثار متقدمين در دانشگاه‌ها چندان رعايت نمی‌­شود و ياد و نام پيشكسوتان از طريق حذف آثار آنان از منابع درسي و پژوهشي به بوته فراموشي سپرده می‌شود.»

اين محور اساسي بحث و انتقادی است كه نگارنده كتاب حجيم «حقوق عمومي در اسلام: (رسائل حکومت اسلامی)» در پيشگفتار اثرش مطرح می‌كند و آن را يكي از انگيزه‌هاي مهم شكل‌گيري كتاب می‌داند: «اثر پيش ­رو با هدف بررسي و معرفي بخشي از رسائلي است كه در حوزه فقه سياسي سالها قبل از پيروزي انقلاب اسلامي منتشر [شده] و كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.»

دكتر ابراهيم موسي‌زاده نگارنده كتاب «حقوق عمومي در اسلام» كه با زيرعنوان «(رسائل حكومت اسلامي)» اخيراً منتشر شده، خود دانشيار دانشكده حقوق دانشگاه تهران است. او حقوق عمومي را از ديدگاه اسلام شامل حقوق اداري، مالي، كاري، حقوق بشر و ... مي­‌داند كه در ادبيات فقهي از آن به «فقه حكومتي»، «فقه سياسي» يا «احكام سلطانيه» تعبير می‌شود.

كتاب «حقوق عمومي در اسلام: ...»، شامل چهار بخش كليات پژوهش؛ تحليل و نقد و بررسي محتوايي كتابها و رسائل؛ مسائل اساسي حكومت اسلامي و متن 10 كتاب است كه بخش اخير به‌تنهايي حدود 500 صفحه را شامل می‌شود.

در گفتار نخست، نويسنده به پيشينه انديشه حكومتي اسلامي از دوره پيامبر (ص) تا عصر غيبت و پس از آن ظهور صفويه می‌پردازد. آن گاه انديشه‌هاي سياسي اسلام را از دوره مشروطه تا آغاز جمهوری اسلامی امام خميني (ره) بررسی می‌کند. وي در اين بخش به نكاتی اشاره دارد از آن جمله که «كوشش علامه ناييني اولين تلاش فقهي شيعه براي سازگاري وظيفه الهي و حق مردمي به شمار می‌رود.»
اما گفتار دوم كه مربوط به بررسي و تحليل محتواي آثار مربوط به حكومت اسلامي است، وظيفه معرفي اجمالي آثار نوشتاري (كتاب، جزوه و مقاله مطبوعاتي) متعلق به سالهاي 38 تا 58 خورشيدي را برعهده دارد و شامل دو بخش كتاب­ها و نشريات است.

در بخش کتاب‌ها معرفي 20 كتاب با تقدم تاريخ انتشار آنها از امام خمینی (ره)، آيت الله يحيي نوري و جلال‌­الدين فارسي گرفته تا شيخ علي تهراني، ابوالحسن بني صدر و كتابچه‌­اي از نويسنده­ اي ناشناس به نام «ج. م.» آمده است.

در بخش نشريات نيز مقالاتي از «مكتب تشيع»، «درسهايي از مكتب اسلام» و «انتقام» جمع‌آوري شده كه عموماً از سال 42 تا 50 منتشر شده‌­اند.

اگرچه گفتار سوم كتاب (كه پژوهش‌نگارانه‌­تر است) حجم كمتري از كتاب را شامل می‌شود اما شايد بتوان آن را يكي از بخش­‌هاي جذاب كتاب دانست. به اين نكته توجه كنيد:

«نبايد اين نكته را از نظر دور داشت كه طرح نظام جمهوري اسلامي پيش از اين نيز مسبوق به سابقه بوده است. براي نمونه بايد به تدوين قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران توسط عده‌­اي از مبارزان گمنام در سال 54 اشاره كرد. ...» و در پانوشت همان صفحه: «حتي بسيار پيش از آن در سال 1346 اعلاميه‌­اي در استان خوزستان منتشر شد كه در آن از حكومت جمهوري اسلامي سخن رفته است. متن آن به اين شرح است: ...»

اما حجم اصلي كتاب در بخش چهارم است كه شامل متن كامل 10 كتاب همراه با زندگينامه مختصري از نويسنده و خلاصه مباحث كتاب است. اين 10 كتاب و مؤلفان آن عبارت‌اند از ولايت فقيه (امام خميني(ره))، حكومت در اسلام (سيد محمد بهشتي)، حكومت جمهوري اسلامي (سيد علي مشكيني)، بررسي فشرده­‌اي پيرامون حكومت اسلامي (ناصر مكارم شيرازي)، نظام حكومت در اسلام (سيد صادق روحاني)، مدينه فاضله در اسلام (علي تهراني)، سرچشمه‌هاي قدرت در حكومت اسلامي (سيد محمدباقر صدر)، حكومت از ديدگاه قرآن و عترت (حسن سعيد)، جمهوري اسلامي علوي (نصيرالدين اميرصادقي) و ابعاد حكومت اسلامي (نام مستعار ج. م.).

 از ديدگاههاي مدينه فاضله‌­اي نصيرالدين اميرصادقي كه بگذريم دو اثر در اين بخش است كه در فصل‌هاي قبلي كتاب ــ آنجا كه نگارنده به معرفي اجمالي كتاب‌هاي مطرح می‌پردازد ــ نامی از آنها نيست؛كتاب‌های دكتر سید محمد بهشتي و سيد محمدباقر صدر!

«حقوق عمومي در اسلام» را انتشارات خرسندي در 664 صفحه باشمارگان 300 نسخه به بهای 45 هزار تومان منتشر كرده است.