«تئاتر امروز جهان» در 6 فصل کلی با عناوین «پیشگامان تئاتر مدرن»، «تئاتر آوانگارد»، «کرئوگرافی»، «موسیقی و تئاتر»، «تئاتر و روانکاوی» و در نهایت فصلی که به آراء و اندیشه‌های اوژینا باربا؛ (نویسنده و کارگردان ایتالیایی تبار که در دانمارک مهمترین فعالیت‌های تئاتری خود را انجام داد.) اختصاص دارد.
هر فصل مقالاتی را از این 20 کارگردان دربر می‌گیرد که برخی مقالات با معرفی‌ِ مختصری از نویسنده آنها شروع می‌شوند اما برای همه مقالات، از جمله مقالات آنتون آرتو،بکت، تادئوس کانتور، ریچارد شخنر این معرفی انجام نشده و حتی اوژینا باربا (چهره برجسته در تئاتر معاصر دانمارک) که در فصلی مجزا درباره او بحث شده، در کتاب معرفی نشده است.
در انتهای برخی مقالات پی‌نوشت‌هایی در شرح اصطلاحات ناآشنا افزوده شده اند و همچنین عنوان اصلی مقاله و آدرس آن در پایان هر مقاله درج شده است.
فصل اول مقالاتِ «بازیگر و فوق عروسک» نوشته ادوراد گردون کریگ، «بازیگ، فضا، نور، رنگ‌آمیزی» نوشته آدولف آپیا، «از بیهودگی تئاتریکال» نوشته آلفرد ژاری، «نخستین تلاش برای تاسیس تئاتر استیلیزه» نوشته وسولد میرهولد و «یاددشت‌هایی درباره تئاتر» نوشته ژاک کوپو را دربرمی‌گیرد.
آلفرد ژری در مقاله خود می‌آورد: «تئاتر نه به آزادی رسیده و نه توانسته مخاطبان کوتاه‌فکر و عاملان بالقوه هرج و مرج را از خود طرد کند. تنها کار ما در این جنجال عوامانه، افزایش ظرفیت‌های خودمان است. باید پذیرفت، کسی که کم‌ترین ذره‌ای از هویت و اصالت به همراه ندارد، از درک اصلیت و هویت نیز عاجز خواهد بود.»
فصل دوم در بردارنده 6 مقاله با عناوین «بیانیه زبان پاک» نوشته آنتونن آرتو، «چهارضلعی متن یک پرفورمنس» نوشته ساموئل بکت، «بیانیه تئاتر مرگ» نوشته تادئوس کانتور، «پنج‌گونه آوانگارد» نوشته ریچارد شخنر، «چگونه‌نوشتن یک نمایشنامه» نوشته ریچارد فورمن و«در ستایش دیوانگان» نوشته علیرضا میرحاجبی است.
همچنین چکیده‌ای از نمایشنامه «تربیت اشخاص دیوانه» نوشته شوجی ترایاما بخش پایانی این فصل است.
آنتونن آرتو
در بخشی از مقاله آنتون آرتو می‌خوانیم: «حقیقت زندگی در پیروی از پیشامدها است. ذهن انسان زهرآلود و مسمومِ مفاهیم است. از انسان نپرسید که راضی و خشنود است یا نه بلکه از او بخواهید فقط آرام و خاموش باشد، تا به جایگاه و یافتن جایگاهش معتقد شود.»فصل سوم مقالاتِ «پژوهشی درباره تمایلات مینی‌مالیستی» و «حرکت پست‌مدرن» از ایوون ری‌نر و مقاله «انسان می‌میرد، سینه‌خیز بازمی‌گردد» نوشته تاتسون هی‌جی کاتا را در بر می‌گیرد.
فصل چهارم مقاله مفصّل ولودزیمیر استانیفسکی (Wlodzimierz Staniewski)به نام «قلمرو پنهان» درباره موزیکالیته را در بر می‌گیرد. در بخش از این مقاله می‌خوانیم: «موزیکالیته مقوله‌ای است نزدیک به روح، من به غریزه و شهود معتقد هستم، اموری که فراموششان کرده‌ایم. از یاد می‌بریم که این دو بخش از طبیعت انضمامی یا فیزیک حاشیه‌ای هستند. ما با بیگانه‌شدن با این مفاهیم از طبیعت بشری دور افتاده و شاهراهی را که به سرچشمه‌های اصالت بشری رهنمونمان می‌کند مسدود کرده‌ایم.»
ولودزیمیر استانیفسکی
فصل پنجم با عنوان «تئاتر و روانکاوی» شامل سه مقاله «جنایت خواهران پاپن» نوشته ژاک لکان، «دیدار مجدد ادیپوس: سوفکل و فروید» نوشته ژولیا کریستوا و مقاله‌ای دیگر از مترجم کتاب با عنوان «بیدار کردن خدایان ممنوع» است.فصل ششم به اوژینو باربا (Eugenio Barba) تئاتریسین ایتالیایی تبار و چهره شناخته‌شده تئاتر دانمارک اختصاص دارد. این فصل شامل سه مقاله با عناوین «کلام یا حضور» نوشته اوژینو باربا، «درباره تئاتر سوم» نوشته یان واتسون و «شناخت خود روزمره» نوشته جین ترنر است.
یان واتسون مقاله خود را چنین شروع می‌کند: «باربا نظریات جامعه‌شناسی تئاتر خود را در مبحثی به نام «تئاتر سوم» مطرح کرده است. مفهومی که با تئاتر رسمی و تئاتر آوانگارد نیز مرتبط است. تئاتر سوم طی سال‌هایی نه چندان دور در تعدادی از کشورها شکل گرفته است، تئاتری ناشناخته است که به ندرت بازتاب دارد. این تئاتر در جشنواره و یا حوزه نقد بدون جایگاه است و به نظر می‌رسد که در اوج ناشناختی شکل گرفته است.
شکلی که شناخته‌شدنش مشروط به مطالعات فرهنگی است.»
واتسون در معرفی «تئاتر سوم» ادامه می‌دهد: «تئاتر سوم در حواشی تئاتر زندگی می‌کند یا حتی خارج از مراکز و نقاط اصلی فرهنگ، تئاتری است که به وسیله اشخاصی پدید می‌آید که خود را به عنوان بازیگر، کارگردان و فعال در زمینه تئاتر معرفی می‌کنند. هر چند که به ندرت تحصیلات تئاتری آکادمیک دارند، بدین جهت به عنوان یک فرد حرفه‌ای شناخته نمی‌شوند. ولی چنین افرادی آماتور نیستند و تمامی روز خود را صرف کسب تجربیات تئاتر می‌کنند.»
قطب‌الدین صادقی پژوهشگر و کارگردان تئاتر ایران در مقدمه این کتاب با اشاره به کاستی‌های تئاتر ایران در حوزه کتاب و نبود کتابخانه‌های تخصصی، می‌نویسد: «وجود پاره‌ای پژوهش‌های سطحی-ژورنالیستی که تالیف‌شان بسیار شتابزده صورت می‌گیرد، اغلب کهنه و تکراری بوده یا رونویسی ناشیانه از کتاب‌های دیگران و منابع خارجی هستند و تقریبا هیچ‌کدام به نیازهای واقعی امروز هنر و هنرمندان ایران پاسخ نمی‌گویند، تا به امروز جز غلط‌آموزی، سطحی‌نگری سود دیگری در بر نداشته‌اند.»
از نقاط قوت این کتاب، ترجمه روان آن است، اما با وجود اظهارات صادقی، این کتاب هم کاستی‌ها و نقاط ضعف خود را دارد. اول این‌که چرا برای تمامی نویسندگان مقالات، به خصوص نام‌هایی که برای خوانندگان فارسی ناشناخته هستند، معرفی ارائه نشده است. نکته دوم، به محتوای فصل پنجم و مقالات مترجم بازمی‌گردد، عنوان دوم کتاب «مقالاتی از کارگردانان بزرگ تئاتر و هنرهای اجرایی» است که این نام با مقالات فصل پنجم که از ژاک لکان و ژولیا کریستوا و مقاله‌ای از مترجم کتاب هستند، در هماهنگی نیست.
همچنین در مقدمه کتاب توضیحی درباره روند انتخاب مقالات و عناوین فصل‌ها و این نکته که چرا فصل پایانی به اوژینو باربا و فصلی دیگر به دو متفکر در حوزه روانشناسی و نشانه‌شناسی اختصاص یافته، ارائه نشده است.
در این کتاب هم مانند اغلب ترجمه‌های منتشر شده، اهمیت درج املای لاتین نام‌های خاص و اصطلاحات مهم هر مقاله، نادیده گرفته شده است و این امر از منظر فن ترجمه یک نقص محسوب می‌شود.
چاپ اول کتاب «تئاتر و هنر اجرا» در 262 صفحه با شمارگان 400 نسخه و بهای 13 هزار تومان از سوی انتشارات قطره به بازار عرضه شده است. در شناسنامه اطلاعاتی درباره طراح جلد کتاب درج نشده است.
نظر شما