به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) تاریخ بوشهر در دوره معاصر اساسا تاریخ اقتصادی است. از همین رو تجار و تشکل‌های صنفی آنها در تحولات تاریخی ایران نقش تاثیرگذاری داشته‌اند. از زمان تاسیس نخستین تشکل‌های صنفی تجار بوشهر همچون «انجمن تجارت بوشهر» در زمان مظفرالدین شاه تا امروز که به نام «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بندر بوشهر» فعالیت می‌کند، بیش از صد سال می‌گذرد.
میراث ارزشمندی از اتاق تجارت بوشهر به جای مانده است
از آنجا که فعالیت‌های این تشکل همواره به صورت دقیق و منظم ثبت و ضبط می‌شد، اکنون میراث ارزشمندی از تاریخ این تشکل در قالب اسناد در بایگانی اتاق بازرگانی بر جای مانده است. این اسناد در حقیقت کارنامه اتاق بازرگانی بوشهر است و با توجه به اهمیت و قدمتی که دارند، مورد رجوع محققان و دانش‌پژوهان قرار می‌گیرند.
نویسنده در مقدمه کتاب به معرفی افراد و سازوکارهایی که تا پیش از اجرایی شدن قانون تاسیس اتاق‌های تجارت در سال 1308 شمسی، حل و فصل دعاوی و اختلاف‌های میان تجار، حل مشکلات و موانع بر راه تجارت را به عهده داشتند، تشریح می‌کند. در این دوره مناصبی چون «ملک‌التجار»، «رییس‌التجار» و سازوکارهایی چون «مجلس وکلای تجارت»، «مجلس محاکمات قانونی»، «انجمن تجارت»، «اتحادیه تجار» و «شورای تجار» ایجاد شد تا تجار بتوانند مسائل و مشکلات خود را از این طرق حل و فصل کنند.
مجتبی پریدار در معرفی مجلس محاکمات تجارتی در صفحه پنج کتاب آورده است: «در سال 1323 هجری قمری اعلانی از طرف وزارت تجارت درباره تشکیل مجالس محاکمات تجارتی و قوانین آن انتشار یافت که براساس آن پانزده تن از معتبرترین و معتمدترین تجار به حکم قرعه برای تشکیل مجلس محاکمات انتخاب می‌شدند. از میان این عده هر روز پنج نفر به نوبت در مجلس حاضر و دعاوی و اختلافات تجار را حل و فصل می‌کردند. البته در کنار پنج نفر به نوبت در مجلس حاضر و دعاوی و اختلافات تجار را حل و فصل می‌کردند. البته در کنار پنج نفر تاجر، یک مدیر و یک منشی هم برای عضویت در این مجلس انتخاب می‌شدند که برخلاف تجار، حق رای و حکمیت نداشتند. در صورت بروز اختلاف بین پنج عضو تاجر، اکثریت آراء ملاک بود. در مورد دعاوی و اختلاف با تجار خارجی، موضوع به مجلس محاکمات وزارت خارجه محول می‌شد.»
تشکیل «انجمن تجارت» در بوشهر نشانه وحدت نظر بازرگانان شهر نیست
نویسنده در ادامه به معرفی تشکل‌های صنفی و تشکل‌های صنفی تجار در بوشهر می‌پردازد و در صفحه 10 کتاب این طور می‌نویسد: «در بوشهر در سال 1325 هجری قمری «انجمن‌های تجارت بوشهر» به ریاست حاجی محمدجعفر تاجر بوشهری و منشی‌گری حاجی ملاعلی حسام‌المتکلمین» تشکیل شد... هدف اصلی «انجمن تجارت بوشهر»، پیروی و حمایت از انجمن ملی ولایتی بوشهر و ترویج اساس مقدس مشروطیت و جلب موجبات ترقی تجارت و رفع موجبات مضرت تجارت و تحصیل امتیازات عام‌المنفعه و خدمت به نوع ابنای وطن اعلام شده بود... البته تشکیل «انجمن تجارت» در بوشهر را نمی‌توان نشانه وحدت نظر بازرگانان شهر دانست، چنانکه تعدادی از بازرگانان بومی از قبیل میرزاغلامحسین کازرونی و سیدمحمدرضا کازرونی، عضویت در «انجمن تجارت» را نپذیرفتند و عدم عضویت خود را کتبا اعلام کردند...»
پریدار در بخش دیگری از کتاب «اسنادی از اتاق بازرگانی بوشهر» به نحوه تاسیس قانون تشکیل اتاق‌های تجارت که به تصویب مجلس شورای ملی در سال 1309 شمسی رسیده بود، اشاره می‌کند که بر اساس ماده یک آن اتاق‌های تجارت در مراکز تجارتی مهم مملکت بر حسب تقاضای تجار محل و پیشنهاد وزارت اقتصاد ملی به تصویب دولت رسید. تعداد اعضای این اتاق‌ها بر حسب اهمیت هر محل از شش تا پانزده نفر می‌توانست باشد.
فعالیت اتاق تجارت بوشهر در امور خیریه
انتخابات «اتاق تجارت بوشهر» در سال 1310 برگزار شد. در جلسه ماهانه اتاق بازرگانی بوشهر مشکلات تجار مطرح و راهکارهایی برای بهبود اوضاع بازرگانی این بندر به مسئولان ارائه می‌شد. این مرکز در امور خیریه نیز فعال بود و در خشکسالی سال 1311 که عده زیادی از مردم دشتستان و تنگستان و دشتی به بوشهر مهاجرت کردند، به کمک قحطی‌زدگان شتافت.
بخش عمده‌ای از اسناد این کتاب شامل صورت‌حساب جلسات، گزارش‌ها و آمارهای اقتصادی ماهانه است که اصل آن در بایگانی اتاق بازرگانی بوشهر وجود دارد. به دلیل از بین رفتن بخشی از اسناد و برای رفع این نقیضه، از اسناد کتابخانه ملی ایران، کتابخانه و مدیریت مرکز اسناد فارس و همدان و همچنین صورت جلسات و گزارش‌های اقتصادی منتشر شده در مجله «اتاق تجارت» و «عصر اقتصاد» استفاده شده است.
محتوای اسناد این مجموعه شامل موضوعاتی چون نوع، مقدار، مقصد و مبدا کالاهایی است که از بندر بوشهر صادر یا به آن وارد می‌شد. علاوه بر این اطلاعاتی درباره روند حمل و نقل کالا از کشتی به خشکی و از بوشهر به نقاط داخلی کشور، نرخ اجناس در طول جنگ جهانی دوم و بعد از آن، ایجاد بندر آزاد در بوشهر و نظایر آن آمده است.
نویسنده در این کتاب 121 سند از مکاتبات اتاق تجارت در بوشهر در سال‌های 1308 تا 1333 هجری شمسی آورده است. تجار کبریت، مکاتبات درباره تشکیل شرکت کشتیرانی، تایید اعضای جدید اتاق تجارت از سوی هیات دولت، گزارش اقتصادی بوشهر در سال 1351، اجاره عمارت برای اتاق بازرگانی بوشهر، تقسیم عطیه ملوکانه بین نیازمندان، کمک‌های کنسول دولت انگلیس در بوشهر به قحطی‌زدگان، درخواست اداره فرهنگ بوشهر از اتاق بازرگانی برای پرداخت حق‌الزحمه پزشک مدارس، مکاتبات درباره ایجاد بندر آزاد در بوشهر در این اسناد تاریخی مشاهده می‌شوند.
تقسیم ملوکانه میان نیازمندان در اتاق تجار بوشهر
در سند شماره 55 اتاق تجار بوشهر که به «تقسیم ملوکانه میان نیازمندان» اختصاص دارد آمده است:
وزارت کشور، فرمانداری شهرستان بوشهر
تاریخ: 26/1/1321، شماره: 672
ریاست هیات عامله تقسیم عطیه ملوکانه
عطف به نامه مورخ 22/1/1321 وصولی یک قطعه چک به شماره 1038059/ت به مبلغ شش هزار ریال به نام نوانخانه شهرداری بوشهر استحضار می‌دهد.
فرماندار شهرستان بوشهر، میر علی ظهیر
پیوست کتاب «اسنادی از اتاق بازرگانی بوشهر» همراه با تصاویری از تعرفه‌های تجارتخانه‌ها و شرکت‌های تجارتی بوشهر در سال 1315 و تقاضانامه‌های صدور پروانه بازرگانی تجار بوشهر از سال 1332 تا 1333، بودجه و هزینه‌های اتاق بازرگانی بوشهر در سال 1322 تا 1324 است. همچنین عکس‌هایی از تجار بوشهر نیز به تصاویر افزوده شده است.
چاپ نخست کتاب «اسنادی از اتاق بازرگانی بوشهر 1308 تا 1333» در 717 صفحه، شمارگان دوهزار نسخه و بهای 40 هزار تومان توسط انتشارات آبادبوم در سال 1393 به بازار کتاب عرضه شده است.
سه‌شنبه ۲ دی ۱۳۹۳ - ۰۷:۵۵
نظر شما