شنبه ۱۶ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۰:۵۸
بهداروند: علم شناسی کار فضای مجازی نیست/وقتی کتاب دیجیتال نبود از شهری به شهر دیگر می‌رفتم

اکبر بهداروند گفت: در سال‌هایی که پژوهش درباره بیدل را دنبال می‌کردم هیچ امکانات و وسیله‌ای نداشتم اما امروز اینترنت و کتاب‌های دیجیتال به کار همه می‌‌آید اما ضعف این کتاب‌ها و تکنولوژی این است که خیلی سطحی به نظر می‌رسند.

اکبر بهداروند در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) عنوان کرد: من در شهر کوچکی مدرس ادبیات فارسی بودم. آن زمان‌ها که جوان‌تر بودم آنجا قصبه بود و به دلیل تردد قطار و راه آهن سراسری اسم و رسمی داشت به نام اندیمشک. در آن زمان اندیمشک حتی کتابخانه هم نداشت اما یکی دو کتابفروشی بود. شهرستان ما محدود و کوچک بود. شاید مثلا چهار هزار نفر و پنج هزار نفر جمعیت داشت.
 
این شاعر اهل بیت افزود: ما آداب پژوهش و تحقیق را و این‌که چگونه باید تحقیق کنیم از طریق خاطرات محققان و اندیشمندان دریافتیم. ضعیف‌ترین وسایل تحقیق در زادگاه ما نبود و ما به نامه‌نگاری‌ها و اماکن و فهرست‌های خطی مراجعه می‌کردیم که در شیراز و چند شهر دیگر وجود داشت. این همه ارتباط جمعی و امکانات نشر دیجیتال جامع و کاربردی نبود. خلاصه خیلی در این زمینه ضعیف بودیم. مردم فقیر بودند و حتی قدرت حرکت کردن و آمدن به مرکز برایشان وجود نداشت. با دوستانی که در شهرستان و جاهای دیگر بودند گفت‌وگو می‌کردیم و توضیح می‌دادیم که فلان نسخه از کتاب هست یا نه. امروزه که ارتقا دانش بشری به حدی رسیده که مردم از رایانه‌ها به عنوان یک رسانه بزرگ و منبع تحقیق و پژوهش استفاده می‌کنند، کارها چنان دقیق و تجسس گرانه و دقیق مثل قدیم نیست.
 
وی توضیح داد: ضعف‌های امروز به این دلیل است که کمال و فهم و اندیشه در فضای مجازی وجود ندارد. استغراق از یک متن هنری و ادبی حاصل یک نگاه اندیشمندانه است که به آن می‌نگرد اما در کتاب‌های دیجیتال از این خبرها نیست. وقتی مرحوم بسیج خلخالی یا مرحوم علامه قزوینی حافظ را چاپ می‌کند و از لندن می‌آورد شیوه تحقیق ما شروع می‌شود. این در حالی است که شیوه تحقیق ما از قدیم همین گونه بوده. بسیاری از کتاب‌های ما که در کتابخانه‌های جهان محفوظ است و تعداد زیادی از نسخه‌ها نیز از میان رفته‌اند. امروز ارتباط با کتابخانه‌های عمومی، کتاب‌های دیجیتال و نسخ خطی و میکروفیلم بسیار کار ساده‌ای است اما صبر می‌خواهد. یا باید روابط عمومی‌ات قوی باشد یا باید بده بستان خوبی با اهل قلم داشته باشی.
 
این شاعر و بیدل‌پژوه یادآور شد: وقتی مشغول تصحیح بیدل شدم کارم شعر بود و با دوستان شاعر صحبت می‌کردم. تاریخ ادبیات را می‌‌خواندم و بیدل را می شناختم. از این و آن سوال می‌کردم. فهرست نسخ دانشگاه تهران را نگاه می‌کردم و پرس و جو می‌کردم که آیا آثار بیدل در هندوستان و پاکستان هست یا نه. زمانی که دست به این کار شدم هیچ یک از وسیله‌های ارتباطی امروز وجود نداشت. این‌ها دستاوردهای تازه‌اند. در واقع من به عنوان پژوهشگر نسخی را که می‌خواستم خریداری کردم و شروع به تصحیح بیدل کردم. بعد از آن به سعدی و حافظ پرداختم.
 
بهداروند گفت: من این کارها را به سختی پیدا کردم و در مورد فرهنگ لغت واژگان شعری از محققان و لغت‌شناسان دوره صفویه به نام «فرهنگ رشیدی» بهره بردم. کار فرهنگی امروز باید با دقت خاصی دنبال شود. اما سبک شناسی و علم شناسی و اندیشه شناسی از فضای مجازی برنمی‌‌آید و کار مشکلی است که با ممارست و تفحص و جست‌وجوهای عمیق اهل تحقیق امکان‌پذیر است و گرنه اگر غیر از این بود هر نوجوانی می‌توانست نسخه‌ای در اینترنت پیدا کند و دست به پژوهش و کار تحقیقاتی بزند.
 
شاعر «تبسم یک قافله آه» افزود: با وجود گسترش فناوری، ادبیات و هنر ما در نقطه‌ای پایین قرار گرفته. ما باید از یک اندیشه علمی خوب برخوردار شویم تا بتوانیم تحقیق کنیم. مبانی عرفان را بشناسیم و حداقل آشنایی را به زبان عربی داشته باشیم و دوران تاریخی و سیاسی آن هنرمند را درک کرده باشیم. این اطلاعات در تصحیح به ما کمک می‌کند. اگر من مفسر قرآن و سعدی و حافظ باشم باید دانش داشته باشم. اگر این دانش را نداشته باشم نمی‌توانم مفسر و شاعر باشم.   
 
بهداروند متولد 1329 شهرستان اندیمشک است. «کليات محتشم کاشاني»، «کليات اقبال لاهوري»، «ديوان حافظ»، «گلستان سعدي»، «نگار دانش»، «از تبار شبنم»،«آواز سبز ايل»، «آينه مهر» ،«چکامه زخم»، «کليات سه جلدي بيدل دهلوي» «نثرهاي بيدل»، «رباعيات بيدل»، «غزليات بيدل دهلوي»(سه‌جلد)، «غزليات بيدل دهلوي»(یک جلد)، «مثنوي هاي بيدل دهلوي»، «نثرهاي بيدل دهلوي»، «تبسم يک قافله آه»، «مقالات اقبال شناسي»، «غزليات ظهوري ترشيزي»، «رباعيات ظهوري ترشيزي»، «کليات ملک قمي»، «کليات واعظ قزويني»، «شهربانو و خاکسترهاي سرد»، «مقالات بيدل شناسي»، «کليات ظهير فاريابي»، «دوبيتي از مشروطه تا امروز»، «کليات طبيب اصفهاني» و «فرهنگ رشيدي» از آثار تحقيقی و تصحیحی او به شمار می‌آیند.

پیشینه این سوژه در خبرگزاری کتاب ایران:
گفت‌وگو با مفتون امینی، کاوه بهمن ، محمود دولت‌آبادی، محمدجعفر یاحقی، محمود حسینی‌زاد، فیروز زنوزی جلالی و علیرضا طبایی را اینجا بخوانید

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها