به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، كتابخانه‌ مجلس شورای اسلامی كه سال‌هاست به عنوان يكی از مراكز علمی و فرهنگی معتبر و مهم در پاسداری از ميراث مكتوبِ فرهنگ و تمدن ايران و اسلام در جهان شناخته شده است دارای گنجينه‌هایی كم‌نظير از منابعی است كه بر اعتبار جايگاه آن به عنوان مركزی مهم در بسط و اشاعه تاريخ علم و هنر افزوده است.
 
تأسیس رسمی کتابخانه‌ای با هدف بنیادینِ حمایت فکری و علمی نمایندگانِ مجلس که از ضرورت‌های اساسی تشکیلِ حکومتِ جدید بود، اگرچه در دوره‌ نخست مجلس با همه‌ عزمی که برای انجام این کار وجود داشت، به‌دلیل مشکلات ناشی از تغییرات اساسی در سیستم حکومتی و مشغله‌های فراوان نمایندگان میسر نشد، اما با مساعی و پشتکارِ برخی از نمایندگانِ فرهیخته‌ عضو هیات رئیسه‌ دومین دوره‌ مجلس شورای ملی و با تصویب آیین‌نامه‌ داخلی جدید مجلس شورای ملی در سال 1287 دنبال شد.
 
 این کتابخانه که در حال حاضر بیش از 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه‌ ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود، نهادی با سابقه‌ نزدیک به یک صد سال است که بخش مهمی از میراثِ ماندگارِ تمدنِ کهنسال و بزرگِ ایرانِ اسلامی را بر دوش می‌کشد.

با توجه به اهمیت کتابخانه مجلس برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به کتاب، مدیریت این کتابخانه از حساسیت بالایی برخوردار است، به همین دلیل «ایبنا» در گفت‌وگو با صاحبنظران و کارشناسان، جویای عملکرد چندین ساله این کتابخانه در دوره‌های مختلف مدیریتی و ویژگی‌های مدیر این کتابخانه شده است. مطلب زیر بخش نخست گفت‌وگوی نسبتا طولانی این رسانه با سیدسعید میرمحمد صادق، معاون پیشین پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی است.

سیدسعید میرمحمد صادق، دانش‌­آموخته دکتری تاریخ، مصحح و نویسنده کتاب و مقالات تاریخی، معاون پیشین پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در دوران ریاست حجت‌الاسلام رسول جعفریان، مدیر روابط عمومی سه دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و از مدیران آشنا به حوزه رسانه است. وی در ابتدای گفت‌وگو با «ایبنا» ضمن اشاره به برخی اقدامات مفید برای پژوهشگران نسخه‌های خطی در دوران مدیریت رسول جعفریان بر کتابخانه مجلس، گفت: در دوران مدیریت حجت‌الاسلام رسول جعفریان بر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، حجم زیادی از آرزوهای عموم پژوهشگران و مصححان نسخه‌های خطی و دانش ­آموختگان حوزه های علوم انسانی و اسلامی و اسناد تحقق یافت.

وی افزود: پس از موفقیت‌های جعفریان در مدیریت کتابخانه مجلس، مدیران دیگر کتابخانه‌ها در کشور نیز از روش او استفاده کردند. تهیه تصویر دیجیتالی از نسخه‌های خطی و در اختیار گذاشتن آنها برای عموم، انتشار مناسب کتاب، تسهیل در روند حضور در کتابخانه، همه در دوران مدیریت جعفریان صورت گرفت. به‌عنوان مثال بهره بردن از تمامی کتابخانه‌های مهم در کشور تنها با ارائه معرفی‌نامه از سازمان‌ها و یا دانشگاه‌ها برای افراد، میسر می‌شود اما در دوران مدیریت رسول جعفریان بهره‌بردن از کتابخانه صرفا با ارائه کارت ملی و یا ارائه گذرنامه برای غیرایرانیان، برای تمامی افراد ممکن بود.

میانگین انتشار یک کتاب در هفته در زمان مدیریت جعفریان
میرمحمد صادق همچنین با اشاره به روند انتشار کتاب در انتشارات کتابخانه مجلس در دوره‌های گوناگون، گفت: کتابخانه مجلس پیشتر کتاب‌های خود را با همکاری ناشران دیگر منتشر می‌کرد و تا مدت‌ها خود مجوز انتشار کتاب نداشت. در دوران مدیریت سید محمدعلی احمدی ابهری، این مجوز اخذ و کتاب‌های مهمی تولید و منتشر شد اما مشکلاتی در زمینه پخش آن وجود داشت. احمد جلالی، مدیر بعدی این نهاد اعتقاد داشت که باید تولید کتاب با پخش آن هماهنگ شود، یعنی این‌گونه نباشد که کتابخانه مجلس صرفا کتاب‌ها را تولید و انبار کند بلکه باید سازوکار محکمی برای پخش و دیده شدن کتاب طراحی داشته باشد چرا که به هر حال اگر کتاب‌ها دیده نشوند، محققان و مصححان دیگر کتابی را برای انتشار به کتابخانه مجلس نمی‌دهند.

میرمحمد صادق در ادامه با اشاره به افزایش تولید کتاب انتشارات کتابخانه مجلس در دوران مدیریت رسول جعفریان، گفت: تا پیش از شروع دوران مدیریت رسول جعفریان بر این کتابخانه، انتشار کتاب صرفا بر پایه متون و نسخ متعلق به خود کتابخانه مجلس بود اما وی اعتقاد داشت که نباید تولید کتاب را صرفا به متون متعلق به گنجینه خود کتابخانه مجلس محدود کرد و تمامی رسائل کوچک متون مربوط به فرهنگ و هنر ایران که متعلق به دیگر کتابخانه ها اعم از داخل و یا خارج ایران هستند، قابلیت انتشار در این نهاد را دارند. این مساله باعث شد تا هم تعداد و هم تنوع کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات کتابخانه مجلس بیشتر شود. آن‌طور که من به‌خاطر دارم تا پایان فعالیت من به عنوان معاون پژوهش این نهاد یعنی در سه ماه ابتدای سال 1390، به‌طور میانگین از ابتدای حضور آقای جعفریان، هفته‌ای یک کتاب  و یا نشریه مهم و درخور نام کتابخانه مجلس منتشر می‌شد.

میرمحمد صادق همچنین اظهار کرد: با توجه به موفقیت عظیم انتشارات کتابخانه مجلس در راستای انتشار کتاب و احیای دوباره نسخ خطی، پس از استعفای رسول جعفریان عده‌ای گفتند که این کتاب‌ها صرفا با نظر شخصی رییس کتابخانه و یا مدیر پژوهشی منتشر می‌شوند که به هیچ عنوان این‌گونه نبود. ما برای انتشار کتاب و یا تایید و تصویب متن‌ها و پژوهش‌های پیشنهادی از نظرات افراد مختلفی اعم از مصححان پیشکسوت و استادان دانشگاه‌ها استفاده می‌کردیم. همچنین در مواردی خود استادان به ما پیشنهاد می‌کردند که فلان محقق فلان کار پژوهشی مناسب و یا فلان نسخه را تصحیح کرده و مناسب انتشار است. به‌هر حال تمامی کتاب‌های منتشر شده در آن دوران با استقبال بسیار مخاطبان روبه‌رو و حتی تعدادی هم به عنوان منابع و رفرنس‌های دانشگاهی از سوی اساتید به دانشجویان معرفی شد. این کتاب‌ها جوایز بسیاری را هم به خود اختصاص دادند.

مصحح کتاب «بدایع الاخبار» در ادامه با اشاره به کند شدن روند انتشار کتاب پس از استعفای رسول جعفریان از کتابخانه مجلس، گفت: کتاب‌هایی که در این دو سال اخیر از سوی انتشارات کتابخانه مجلس منتشر شده همگی از آثاری است که قراردادش در دوران مدیریت پیشین، یعنی دوران مدیریت جعفریان، بسته شد. متاسفانه پس از استعفای جعفریان انتشار کتاب‌ها روندی نزولی به خود گرفت و تعدادی از کتاب‌هایی که پیش از دوران مدیریت جدید قراردادشان بسته شده بود، هنوز رنگ انتشار به خود ندیده‌اند. این در حالی بود که در دوران مدیریت جدید چند کتاب بیهوده و بی‌اثر با هزینه گزاف منتشر شد.

انضباط مالی محکم و بستن قراردادهای برد ـ ‌برد با پژوهشگران
معاون پژوهشی سابق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به نوع قراردادهای بشته شده با پژوهشگران همکار این مرکز در دوران مدیریت رسول جعفریان، گفت: مصححان و پژوهشگرانی که در دوران مدیریت قبلی با ما کار می‌کردند، همه اعتقاد داشتند که قراردادهای‌شان به صورت «برد‌ ـ ‌برد» بسته شده است. یعنی این قراردادها هم منافع محققان و هم منافع کتابخانه مجلس را تامین می‌کرد.

وی افزود: قراردادها به‌گونه‌ای بود که هر مصححی که اثرش را تحویل می‌داد بلافاصله پرداخت‌های مالی‌اش انجام می‌شد. به هر حال ما ناشر دولتی بودیم و نمی‌توانستیم قراردادی ببندیم که سرسال پرونده مالی‌اش بسته نشده و به سال آینده منتقل شود. به‌عبارتی هیچ قراردادی باز نمی‌ماند و سر موعد خود بسته می‌شد و کتابخانه در زمانی که چیزی دستش نبود، پولی پرداخت نمی‌کرد.

 توجه به جوانان در دوره‌های احمدی ابهری و جعفریان
میرمحمد صادق در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به میزان توجه به جوانان در دوران مدیریت‌های سید محمدعلی احمد ابهری و رسول جعفریان، گفت: دوران ریاست احمدی ابهری بر کتابخانه مجلس 9 سال و رسول جعفریان چهار سال و چند ماه بود. در این دو دوره توجه به جوانان در اولویت کاری قرار گرفت.

معاون پژوهشی سابق کتابخانه، همچنین اضافه کرد: در این دوره ما با جوانان بسیاری روبه‌رو شدیم که در زمینه تصحیح و تحلیل متن و همچنین پژوهش در حوزه نسخه‌های خطی حرفی برای گفتن داشتند. تعدادی از این افراد نیز در شهرها و یا شهرستان‌های دورافتاده بودند که پیشتر هیچ توجهی به آنان نمی‌شد. این مساله باعث شد تا فضای تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی بسیار پویا شود و این برای خود من نیز جالب بود. متاسفانه در دوره مدیریت فعلی این روند ادامه پیدا نکرد و فقط فضا با برخی اسامی معروف که بعضا نیز شهرت‌شان در حوزه‌های دیگری بود بسته شد.

پخش صحیح کتاب‌های منتشر شده در دوره جعفریان
مصحح کتاب «ظفرنامه» در ادامه به طراحی سازوکار درست برای پخش کتاب‌های منتشر شده از سوی انتشارات کتابخانه مجلس در دوران مدیریت جعفریان اشاره کرد و گفت: هم‌زمان با تحول در تعداد و موضوع کتاب‌های منتشر شده در کتابخانه مجلس، پخش کتاب‌ها که پیشتر تنها در اختیار روابط عمومی و یا معاونت اداری و مالی بود را معاونت پژوهشی بر عهده گرفت و این معاونت توانست یک چرخه موفق را برای پخش کتاب‌ها طراحی و اجرا کند. پیشتر حجم عظیمی از کتاب‌های منتشر شده به انبار می‌رفت و قطره‌ای به فروش می‌رسید.

وی افزود: پیش از ورود ما فروش کتاب‌ها حتی با اعطای تخفیف 50 درصدی از پشت‌جلد نیز به ماهیانه 200 هزار تومان هم نمی‌رسید، اما پس از اصلاح چرخه پخش، در ماه نخست فروش کتاب به دو میلیون تومان رسید. یکی از کارهای ما در این حوزه انتقال دفتر توزیع و پخش کتاب‌های منتشر شده از محل ساختمان کتابخانه به طبقه هفتم ساختمان فروردین در خیابان انقلاب اسلامی بود. یعنی ما این کالای اقتصادی تولیدی خودمان را به محل مصرف آن، یعنی خیابان انقلاب و در نزدیکی کتابفروشی‌ها بردیم.

میر محمدصادق در ادامه با اشاره به استقبال گسترده مخاطبان از کتاب‌های منتشر شده توسط کتابخانه مجلس گفت: در ادامه روند اصلاح پخش کتاب، جریان به گونه‌ای شد که چهار فروشگاه برجسته در تهران کتاب‌های انتشارات کتابخانه مجلس را به مخاطبان عرضه کرده و 8 نمایندگی فروش در شهرستان‌های مختلف فعال شدند. این مسائل باعث شد تا میزان فروش ماهیانه دو میلیون تومان در آغاز کارمان به فروش ماهیانه 15 میلیون تومان بدل شودو حتی پس از اتمام ماموریت من با کتابخانه مجلس، فروش کتاب به دلیل تنوع بیشتر آثار به بیش از  15 میلیون تومان رسید. به طور کل اصلاح چرخه توزیع و پخش کتابهای تولیدی انتشارات کتابخانه مجلس و مورد استقبال و بالطبع دیده شدن کتاب‌ها باعث شد تا اقبال مصححان و نویسندگان به کتابخانه مجلس بیشتر شده و به درخواست‌های همکاری با ما بسیار اضافه شود.

این نسخه شناس گفت: پس از رفتن من نیز این چرخه برقرار ماند و با اضافه شدن تعداد کتاب‌ها میزان فروش ماهیانه به بیش از 20 میلیون تومان رسید. لازم به توضیح است که من تقریبا دو سال قبل از استعفای آقای دکتر جعفریان، ماموریتم به اتمام رسید و به ­ناچار به صدا و سیما بازگشتم.

معاون سابق کتابخانه مجلس در ادامه اظهار کرد: یکی دیگر از موارد اصلاحی در زمینه پخش کتاب این بود که هرگونه ارائه کتاب به مخاطبان و فروش آن در بخش توزیع کتابخانه ممنوع شد. نوع تعامل ما با کتابفروشی‌ها این‌گونه بود که ما برای حمایت از کتاب فروش­ها، به هیچ عنوان خودمان کتابی به مشتریان نمی‌فروختیم و قرار بود تا متقاضیان برای خرید کتاب به طور مستقیم به کتابفروشی‌ها مراجعه کرده و درصد تخفیف را هم از خود کتابفروشی‌ها بخواهند. به‌عبارتی ما فروش جزئی به متقاضیان را قطع کردیم. متاسفانه با استعفای آقای جعفریان فروش جزئی کتاب توسط خود انتشارات نیز شروع شد که بی اقبالی کتابفروشان را در پی داشت.

کم رونق شدن مخاطبان کتاب‌های انتشارات کتابخانه مجلس در دو سال اخیر
وی در ادامه با اشاره به جابجا شدن دفتر پخش و فروش انتشارات کتابخانه مجلس در خیابان انقلاب اسلامی و انتقال آن به دفتری در نزدیکی ساختمان اصلی کتابخانه مجلس، در دوران مدیریت آقای رجبی، گفت: یکی از نخستین کارهای آقای دکتر رجبی ـ که بسیار اشتباه بود ـ  جابه‌جایی دفتر فروش آثار کتابخانه، از خیابان انقلاب، به خیابان مجاهدین اسلام در نزدیکی ساختمان اصلی کتابخانه بود. این مساله برای من بسیار تعجب‌آور بود و البته همین هم باعث شد تا ارتباط کتابفروشی‌ها با قسمت پخش و توزیع انتشارات کتابخانه مجلس کم شود.در دورانی که این دفتر در خیابان انقلاب اسلامی فعالیت می‌کرد، در اکثر کتابفروشی­های مهم کتاب‌های انتشارات کتابخانه مجلس در دسترس بود و متقاضیان به سهولت کتاب‌ها را خریداری می‌کردند. انتقال این دفتر فروش بسیار اشتباه بود و میزان خریداران کتاب‌های منتشر شده از سوی انتشارات کتابخانه مجلس را بسیار کم کرد.