محمدرضا یوسفی، نویسنده پیشکسوت و منتقد ادبی، از سیستم پخش کتاب در ایران انتقاد کرد و گفت: سیستم پخش کتاب در ایران بسیار سنتی، ابتدایی و عقب مانده است، این سیستم ناتوان بزرگترین صدمه را به ادبیات کودک زده است؛ امروزه بیش از 80 درصد بازار کتاب کودک بهوسیله کتابهای بازاری و بیکیفیت پرشده است و کتابهای باکیفیت مهجور ماندهاند.
این نویسنده پیشکسوت و منتقد ادبی اظهار کرد: اصولا رشد ادبیات کودک به سیاستگذاریهای فرهنگی که از سوی دولت تبیین میشود، بستگی دارد؛ به عنوان مثال پروژه رمان نوجوان که چندی پیش از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا شد با همه نقاط قوت و ضعفی که داشت، نشان داد که ما نویسندگان زیادی داریم که آن طور که باید و شاید شناخته شده نیستند.
وی اضافه کرد: نویسندگان خوب و خلاق در کشور باید مورد توجه و حمایت قرار گیرند. واقعیت این است که بسیاری از نویسندگان خلاق وقتی به ناشران دولتی مراجعه میکنند، به دلیل محدودیتهای ناشی از سیاستگذاریهای حاکم بر این نهادها نمیتوانند آثار خوب خود را تولید کنند؛ درنتیجه یا ناچار میمانند و ادامه میدهند یا اینکه به سوی بخش خصوصی کشیده میشوند.
یوسفی ادامه داد: این نویسندگان در چنین موقعیتی به دلیل مشکلات مالی سوی ناشران بازاری میروند و تبدیل به سفارشینویس میشوند یا در نهایت اگر دغدغه فرهنگ داشته باشند تلاش میکنند با تولید آثار خوب و خلاق به ارتقای ادبیات این مرز و بوم کمک کنند. با این اوصاف اما این افراد نیز به تدریج به دلیل مشکلات مالی ناشی از این کار نمیتوانند به صورت حرفهای به نوشتن بپردازند و برای امرار معاش جذب سایر مشاغل میشوند و نویسندگی به شغل دوم آنها تبدیل میشود.
توزیع گسترده کتابهای بازاری مانع از رشد ادبیات کودک میشود
نویسنده رمان «اسب سفید» همچنین اشاره کرد: در واقع ادبیات کودک و نوجوانان با مشکلات زیادی مواجه شده که مانع از رشد و توسعه آن است. این مشکلات در هر گروه سنی ویژگیهای خاص خودش را دارد. اما مشکل عمدهای که در این میان درباره ادبیات مربوط همه گروههای سنی صدق میکند تولید و توزیع کتابهای بیکیفیت بازاری است. این کتابها به وفور، با شمارگان بالا و قیمت نازل تولید شده و به صورت گسترده بازار را پر میکنند و عرصه را بر نویسندگان خلاق تنگ میکنند. ناشران زیادی نیز به دلیل صرفه اقتصادی عرضه کتاب بازاری، به آن روی میآورند و این کار مانع از رشد «ادبیت» در آثار تولید شده برای خردسالان، کودکان و نوجوانان میشود.
یوسفی اضافه کرد: البته نمیتوان گفت که کتاب، صرفا یک کالای فرهنگی است و جنبه تجاری ندارد اما باید تناسب درستی در این میان برقرار باشد. امروزه بیش از 80 درصد بازار کتاب کودک بهوسیله کتابهای بازاری و بیکیفیت پرشده است و کتابهای باکیفیت مهجور ماندهاند.
وی با تاکید بر اینکه وقتی با یک کالای فرهنگی، صرفا به صورت تجاری برخورد شود سیر نزولی پیدا میکند، گفت: واقعیت این است که کتابهای بازاری ارزش هنری و محتوایی ندارند. این آثار از نظر کیفیت بسیار پایین هستند و هیچ گونه خلاقیتی در آنها دیده نمیشود و نمیتوانند تاثیر مثبت و مطلوبی بر ذهن و روح و روان کودک بگذارند. با وجود این وقتی به بازار کتاب یا نمایشگاههای مختلف کتاب مراجعه میکنیم با سلطه این ناشران مواجه میشویم و میبینیم که همینها هستند که بازار کتاب کودک را در دست دارند. به عنوان مثال خود من که سالهاست دستی در کتاب و ادبیات کودک دارم بسیاری از این ناشران را نمیشناسم و به زحمت میتوانم از بین خیل انبوه آنها تعداد اندکی ناشر خوب، واقعی و شناخته شده کودک پیدا کنم.
ناشران دولتی خلاقیت نویسندگان را ازبین میبرند
یوسفی ادامه داد: از سویی دیگر میبینیم ناشران دولتی هم به جای اینکه الگویی برای سایر ناشران باشند به رقابت با این ناشران بازاری میپردازند و با روشهای مختلف مانند تولید لوازمالتحریر با آنها رقابت میکنند. متاسفانه ناشران دولتی به دلیل محدودیتهایی که از نظرهای مختلف دارند، نویسندگان را محدود کرده و خلاقیت آنها را از بین میبرند و نمیتوانند الگوی مناسبی برای سایر ناشران باشند.
نویسنده «فرزندان خورشید» یادآوری کرد: اگر خلاقیتی هم در ادبیات کودک وجود دارد توسط بدنه لاغر و نحیف بخش خصوصی صورت میگیرد و میبینیم که اغلب آثاری که از سوی این بخش تولید میشود در بسیاری از جشنوارههای بینالمللی برگزیده شده و جایزه کسب میکند. این مساله حاکی از تلاش بخش خصوصی برای رشد و توسعه ادبیات کودک است که این کار را با امکانات محدود و بودجه ناچیزش انجام میدهد.
سیستم پخش کتاب در ایران سنتی و ناتوان است
وی در ادامه سخنانش به سیستم پخش کتاب در ایران اشاره کرد و گفت: سیستم پخش کتاب در ایران بسیار سنتی، ابتدایی و عقب مانده است، این سیستم ناتوان بزرگترین صدمه را به ادبیات کودک زده است. پخش کتابهای بازاری در ایران پیشینه 50 ساله دارد و آرام آرام ساختارش را تقویت کرده و امروزه شاهد حضور پررنگش در بازار کتاب و نمایشگاههای مختلف کتاب هستیم.
یوسفی در پایان اظهار کرد: این مساله جلو پخش و توزیع گسترده کتابهای باکیفیت و ادبیات خلاقانه کودک در سطح کشور را گرفته است و نیازمند توجه و حمایت دولت است؛ زیرا ساختار مملکت ما ساختاری دولتی است و فقط حدود 15 درصد از بخشهای مختلف از نظر ساختاری در اختیار بخش خصوصی قرار دارد. دولت باید سیستم پخش کتاب را به گونهای راهاندازی کند که از بخش خصوصی حمایت شود. امروزه فقط 50 درصد ناشران خرد خصوصی هنوز دغدغه فرهنگی دارند و آثار قابل اعتنا و شایسته در ادبیات کودک تولید میکنند اما متاسفانه همین تعداد اندک هم به دلیل سیستم معیوب پخش در حال ریزشاند.
محمدرضا یوسفی از قصهنويسان پرکار ادبیات کودکان در سال 1332 در همدان متولد شد. وی تا به کنون بیش از 200 عنوان کتاب برای گروههای مختلف سنی نوشته است. «افسانه شیر سپیدیال» و «قصه یادگار زریران»، «افسانه بلیناس جادوگر» و «افسانه شیرین کارنامه اردشیر بابکان»، «ستارهای به نام غول» و «حسنی به مکتب نمیرفت» بنام شماری از آثار منتشر شده یوسفی است. کتابهای وی در جشنوارههای داخلی نیز جوایزی به دست آوردهاند. يوسفی یک بار نیز نامزد دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن شده است.
نظر شما