نمایندگی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم ـ دهه کرامت و اختتامیه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) بهانه‌ای شد تا به سراغ حجت‌الاسلام محمدرضا سبحانی‌نیا، دبیر اجرایی «همایش ملی حدیث رضوی (3)» ــ از سلسله همایش‌های جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) ــ برویم و با وی این در زمینه به گفت‌وگو بنشینیم.
ضمن بیان ضرورت برگزاری «همایش ملی حدیث رضوی (3)»، بفرمایید نشر کتاب‌های رضوی چه آثاری در جامعه امروز ما دارد؟
آگاهی از معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام و نشر آن در سطح عموم جامعه از ضرورت‌های هر دوره به شمار می‌رود. در هر زمان نیازمند آن هستیم که متناسب با نیاز روز و به صورت روزآمد، معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام را بازپروری کنیم و در اختیار عموم مردم ــ که اکثر آنان شیفته مرام و مسلک آن چشمه‌های جوشان نور و حکمت‌اند ــ قرار دهیم. البته معارف دینی در حوزه‌های مختلف قابل تقسیم و تنظیم است که حوزه مباحث اعتقادی به عنوان موضوع پایه‌ای، زیربنای هر مبحث دیگر خواهد بود. بر این اساس پرداختن به مباحث اعتقادی و کلامی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
اما احادیث کلامی امام رضا (ع) امکان مقابله و برخورد با جریان‌های فکری منحرف را فراهم می‌سازد و نیز برای تحکیم عقاید شیعه نقشی مؤثر خواهد داشت زیرا حضرتش با جریان‌هایی مختلف اعم از درون‌دینی و برون‌دینی مواجه بود و آگاهی از گفتار و رفتار حضرت در این زمینه نقش به‌سزایی در آگاهی ما نسبت به برخورد با جریان‌های فکری دارد. بنابراین به دلیل اهمیت موضوع اعتقادات، هم به دلیل جریان‌های فکری مختلف و روشنگری‌های آن حضرت درباره مباحث اعتقادی که برای جامعه امروز ما نیز می‌تواند راهگشا باشد، این موضوع به عنوان موضوع محوری «همایش ملی حدیث رضوی (3)» انتخاب شد و امیدواریم بتوانیم با ارائه دستاوردهایی وزین و ارزنده، پاسخگوی مناسبی به این نیاز اجتماعی باشیم.
میزان اثرگذاری همایش‌هایی از این دست در توسعه فضای علمی و دینی جامعه چگونه است؟
همایش‌های علمی اگر بتوانند به‌خوبی اطلاع‌رسانی شوند و صاحبان نظر و قلم را به نگارش وادار سازند، تأثیر علمی خود را بر جای خواهند گذاشت و حرکت و شور علمی پدید خواهند آورد. این شور و تکاپوی علمی مایه ارتقای سطح فکری جامعه و افزایش بصیرت عمومی در بحران‌های فکری، فرهنگی و اعتقادی می‌شود. اما باید مراقب بود این قبیل همایش‌ها آسیب‌زا نباشند. به نظر می‌رسد اگر انتخاب موضوع و محورهای فرعی همایش‌ها به‌دقت صورت نگیرد و آثار رسیده به‌دقت بررسی نشوند، زمینه برای ارائه آثار و فعالیت‌های پژوهشی ضعیف و یا بعضاً تکراری فراهم خواهد شد. بنابراین برای جلوگیری از ارائه آثار ضعیف و تکراری باید مراکز علمی فعال در عرصه موضوع همایش به مشارکت گرفته شوند و از متخصصان صاحب‌نظر در موضوع همایش برای مشارکت علمی فعال در برگزاری آن دعوت به عمل آید.
نظر به این که شما معاون پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی هستید که از زیرمجموعه‌های مؤسسه دارالحدیث است، لطفاً درباره سابقه فعالیت‌های مرتبط با امام رضا علیه‌السلام در انتشارات دارالحدیث نیز توضیح ارائه بفرمایید.
دارالحدیث یک مرکز علمی است و بیش از بیست سال است که به طور تخصصی در موضوع احادیث معصومان علیهم‌السلام به تحقیق و پژوهش مشغول است. در این حوزه، هم به پژوهش‌های علوم حدیثی و هم به پژوهش‌های فقه‌الحدیثی پرداخته و به شاخص‌ترین مرکز جهان اسلام در عرصه پژوهش‌های حدیثی شیعی بدل شده است. این مرکز در کنار فعالیت‌های حدیثی خود به فعالیت‌های حدیثی عصر امام رضا (ع) و نیز احادیث رضوی توجه داشته و در این باره انتشاراتی را عرضه کرده است. مهمترین اثر منتشرشده این مؤسسه در موضوع احادیث رضوی مجموعه چهار جلدی «حکمت نامه رضوی» است که در سال 1393 و 1394 منتشر شده‌اند. همچنین معاونت فرهنگی این مؤسسه همزمان با همایش دوم، مجموعه‌ای از کتاب‌هایی در عناوین متنوع از زندگینامه، داستان‌ها، کرامات، اشعار و کتابشناسی درباره امام رضا (ع) را در قالب یک بسته فرهنگی برای مخاطب عام تهیه، تولید و منتشر کرد که عناوین آن عبارت‌اند از «گزیده کتابشناسی امام رضا (ع)»، «اینجا آسمان نزدیک‌تر است»، «مینوی نگاه تو»، «در حضور دریا»، «مسیحای توس»، «ماه هشتم» و «مجموعه مقالات همایش رضوی 1».
با عنایت به این توان علمی ــ اعم از تخصصی و ترویجی ــ و به پشتوانه وجود چهار یژوهشکده فعال در موضوع‌های تفسیر اهل‌بیت، علوم و معارف حدیث، اخلاق و روانشناسی اسلامی و کلام اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، این مؤسسه ضمن توافق با بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) برای سه سال متوالی، برنامه برگزاری همایش حدیث رضوی را پایه‌ریزی کرد و به رغم وجود فراز و نشیب‌هایی که بر سر راه ما بود، خوشبختانه در سال 94 سومین همایش ملی حدیث رضوی با موضوع احادیث کلامی امام رضا (ع) نیز در حال دریافت آثار است.
با توجه به برگزاری دو دوره همایش حدیث رضوی، ضرورت برگزاری همایش سوم را در چه می‌دانید؟
با عنایت به این که موضوع هر یک از همایش‌ها متفاوت از دیگری بوده است، برگزاری هر همایش در نوع خود مستقل و منحصربه‌فرد ارزیابی می‌شود. همایش سال جاری نیز با محوریت احادیث کلامی، شاید با توجه به اهمیت موضوعش، موفقیت بیشتری نسبت به دو همایش پیشین داشته باشد. البته این امر مرهون مشارکت بیش از پیش شیفتگان امام هشتم به‌ویژه متخصصان و صاحب‌نظران در عرصه حدیث و کلام خواهد بود.
در پایان بفرمایید محصولات و دستاوردهای همایش چیست و چگونه عرضه می‌شود؟
این همایش همچون همایش‌های اول و دوم مقالات را دریافت می‌کند و پس از ارزیابی هیئت داوران، مقالات برتر برگزیده و مجموعه مقالات در کتابی مستقل منتشر خواهند شد. البته مقالات شاخص از حیث حدیثی، در مجله علمی‌ـ‌پژوهشی «علوم حدیث» یا علمی‌ـ‌ترویجی «حدیث و اندیشه» نیز نشر خواهند یافت.
«همایش ملی حدیث رضوی (3)» نیمه دوم مهرماه امسال در دهه ولایت در قم برگزار می‌شود. اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان قم با همکاری مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، همایش ملی حدیث رضوی را با رویکرد احادیث کلامی و اعتقادی امام رضا علیه‌السلام برگزار خواهد کرد.
ضمن بیان ضرورت برگزاری «همایش ملی حدیث رضوی (3)»، بفرمایید نشر کتاب‌های رضوی چه آثاری در جامعه امروز ما دارد؟
آگاهی از معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام و نشر آن در سطح عموم جامعه از ضرورت‌های هر دوره به شمار می‌رود. در هر زمان نیازمند آن هستیم که متناسب با نیاز روز و به صورت روزآمد، معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام را بازپروری کنیم و در اختیار عموم مردم ــ که اکثر آنان شیفته مرام و مسلک آن چشمه‌های جوشان نور و حکمت‌اند ــ قرار دهیم. البته معارف دینی در حوزه‌های مختلف قابل تقسیم و تنظیم است که حوزه مباحث اعتقادی به عنوان موضوع پایه‌ای، زیربنای هر مبحث دیگر خواهد بود. بر این اساس پرداختن به مباحث اعتقادی و کلامی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
اما احادیث کلامی امام رضا (ع) امکان مقابله و برخورد با جریان‌های فکری منحرف را فراهم می‌سازد و نیز برای تحکیم عقاید شیعه نقشی مؤثر خواهد داشت زیرا حضرتش با جریان‌هایی مختلف اعم از درون‌دینی و برون‌دینی مواجه بود و آگاهی از گفتار و رفتار حضرت در این زمینه نقش به‌سزایی در آگاهی ما نسبت به برخورد با جریان‌های فکری دارد. بنابراین به دلیل اهمیت موضوع اعتقادات، هم به دلیل جریان‌های فکری مختلف و روشنگری‌های آن حضرت درباره مباحث اعتقادی که برای جامعه امروز ما نیز می‌تواند راهگشا باشد، این موضوع به عنوان موضوع محوری «همایش ملی حدیث رضوی (3)» انتخاب شد و امیدواریم بتوانیم با ارائه دستاوردهایی وزین و ارزنده، پاسخگوی مناسبی به این نیاز اجتماعی باشیم.
میزان اثرگذاری همایش‌هایی از این دست در توسعه فضای علمی و دینی جامعه چگونه است؟
همایش‌های علمی اگر بتوانند به‌خوبی اطلاع‌رسانی شوند و صاحبان نظر و قلم را به نگارش وادار سازند، تأثیر علمی خود را بر جای خواهند گذاشت و حرکت و شور علمی پدید خواهند آورد. این شور و تکاپوی علمی مایه ارتقای سطح فکری جامعه و افزایش بصیرت عمومی در بحران‌های فکری، فرهنگی و اعتقادی می‌شود. اما باید مراقب بود این قبیل همایش‌ها آسیب‌زا نباشند. به نظر می‌رسد اگر انتخاب موضوع و محورهای فرعی همایش‌ها به‌دقت صورت نگیرد و آثار رسیده به‌دقت بررسی نشوند، زمینه برای ارائه آثار و فعالیت‌های پژوهشی ضعیف و یا بعضاً تکراری فراهم خواهد شد. بنابراین برای جلوگیری از ارائه آثار ضعیف و تکراری باید مراکز علمی فعال در عرصه موضوع همایش به مشارکت گرفته شوند و از متخصصان صاحب‌نظر در موضوع همایش برای مشارکت علمی فعال در برگزاری آن دعوت به عمل آید.
نظر به این که شما معاون پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی هستید که از زیرمجموعه‌های مؤسسه دارالحدیث است، لطفاً درباره سابقه فعالیت‌های مرتبط با امام رضا علیه‌السلام در انتشارات دارالحدیث نیز توضیح ارائه بفرمایید.
دارالحدیث یک مرکز علمی است و بیش از بیست سال است که به طور تخصصی در موضوع احادیث معصومان علیهم‌السلام به تحقیق و پژوهش مشغول است. در این حوزه، هم به پژوهش‌های علوم حدیثی و هم به پژوهش‌های فقه‌الحدیثی پرداخته و به شاخص‌ترین مرکز جهان اسلام در عرصه پژوهش‌های حدیثی شیعی بدل شده است. این مرکز در کنار فعالیت‌های حدیثی خود به فعالیت‌های حدیثی عصر امام رضا (ع) و نیز احادیث رضوی توجه داشته و در این باره انتشاراتی را عرضه کرده است. مهمترین اثر منتشرشده این مؤسسه در موضوع احادیث رضوی مجموعه چهار جلدی «حکمت نامه رضوی» است که در سال 1393 و 1394 منتشر شده‌اند. همچنین معاونت فرهنگی این مؤسسه همزمان با همایش دوم، مجموعه‌ای از کتاب‌هایی در عناوین متنوع از زندگینامه، داستان‌ها، کرامات، اشعار و کتابشناسی درباره امام رضا (ع) را در قالب یک بسته فرهنگی برای مخاطب عام تهیه، تولید و منتشر کرد که عناوین آن عبارت‌اند از «گزیده کتابشناسی امام رضا (ع)»، «اینجا آسمان نزدیک‌تر است»، «مینوی نگاه تو»، «در حضور دریا»، «مسیحای توس»، «ماه هشتم» و «مجموعه مقالات همایش رضوی 1».
با عنایت به این توان علمی ــ اعم از تخصصی و ترویجی ــ و به پشتوانه وجود چهار یژوهشکده فعال در موضوع‌های تفسیر اهل‌بیت، علوم و معارف حدیث، اخلاق و روانشناسی اسلامی و کلام اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، این مؤسسه ضمن توافق با بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) برای سه سال متوالی، برنامه برگزاری همایش حدیث رضوی را پایه‌ریزی کرد و به رغم وجود فراز و نشیب‌هایی که بر سر راه ما بود، خوشبختانه در سال 94 سومین همایش ملی حدیث رضوی با موضوع احادیث کلامی امام رضا (ع) نیز در حال دریافت آثار است.
با توجه به برگزاری دو دوره همایش حدیث رضوی، ضرورت برگزاری همایش سوم را در چه می‌دانید؟
با عنایت به این که موضوع هر یک از همایش‌ها متفاوت از دیگری بوده است، برگزاری هر همایش در نوع خود مستقل و منحصربه‌فرد ارزیابی می‌شود. همایش سال جاری نیز با محوریت احادیث کلامی، شاید با توجه به اهمیت موضوعش، موفقیت بیشتری نسبت به دو همایش پیشین داشته باشد. البته این امر مرهون مشارکت بیش از پیش شیفتگان امام هشتم به‌ویژه متخصصان و صاحب‌نظران در عرصه حدیث و کلام خواهد بود.
در پایان بفرمایید محصولات و دستاوردهای همایش چیست و چگونه عرضه می‌شود؟
این همایش همچون همایش‌های اول و دوم مقالات را دریافت می‌کند و پس از ارزیابی هیئت داوران، مقالات برتر برگزیده و مجموعه مقالات در کتابی مستقل منتشر خواهند شد. البته مقالات شاخص از حیث حدیثی، در مجله علمی‌ـ‌پژوهشی «علوم حدیث» یا علمی‌ـ‌ترویجی «حدیث و اندیشه» نیز نشر خواهند یافت.
«همایش ملی حدیث رضوی (3)» نیمه دوم مهرماه امسال در دهه ولایت در قم برگزار می‌شود. اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان قم با همکاری مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، همایش ملی حدیث رضوی را با رویکرد احادیث کلامی و اعتقادی امام رضا علیه‌السلام برگزار خواهد کرد.
نظر شما