وی از سنین کم در مطبوعات جدی ایران قلم زد و هیچ‌گاه در عرصه ادبیات و تاریخ، قلم بر زمین نگذاشت. نوایی در وزارت فرهنگ وقت هم مشاغل گوناگونی را تجربه کرد و علاوه بر اینها در مدارس نیز تدریس می‌کرد.
نوایی که متولد سال‌های پایانی سلسله قاجار بود، به‌واسطه پیشینه خانوادگی و علایق فرهنگی‌اش با روشنفکرانی چون عباس اقبال آشتیانی، محمد قزوینی و سیدحسن تقی‌زاده همراه و همکار شد. اقبال به نوایی چندان اعتماد و اعتقاد داشت که او را به محافل یاران همراهش می‌برد. تقی‌زاده نیز خاطراتش را برای نوایی تقریر می‌کرد. بخش‌هایی از خاطرات و اسناد نوایی در این کتاب، بازگوکننده نقل‌ها و ماجراهایی است که پیشتر از آنها سخن نرفته است.
حشر و نشرهای فرهنگی نوایی، همنشینی‌اش با تقی‌زاده و اقبال، دوران انتشار مجله یادگار و مشاهداتش از جامعه و سیاست و فرهنگ ایرانی، مجموعه خاطرات و اسناد وی را به اثری حاوی نکته‌های تازه و نوگفته تبدیل کرده است.
ذیذگاه‌های او درباره وقایع مهم تاریخ معاصر ایران اعم از روی کار آمدن رضاخان، شهریور 1320، قدرت‌گیری محمدرضا پهلوی، ملی شدن صنعت نفت، سقوط مصدق و حزب توده و دست‌نوشته‌ها و تقریرات وی که به کوشش رضا مختاری اصفهانی گرد آمده، از این اثر، کتابی جامع و مستند درباره تاریخ معاصر ایران ساخته است.
وی در بخشی از کتاب که به موضوع کودتای 28 مرداد اختصاص دارد، چنین تعریف می‌کند: «یادم است در خانه روبرویی ما زنی بود. مثل اینکه برای غارت خانه مصدق رفته بود. یک گلدان هم نصیب او شده بود. معلوم بود خیلی دیرتر از همه رفته است. خانه فردی را که حداقل یک‌وقتی رئیس‌الوزرای این مملکت بود غارت کردند. اقلا باید حفظ آبرویش بشود. بیچاره و بی شعور شاه که این آدم را درک نکرد و لجبازی کرد و بیش از همه با او کاوید. چون به او گفته بود آقا، تو سلطنتت را بکن. حکومت را بگذار دستگاه دولتی انجام بدهد. این همانی است که مشروطیت می‌گوید. شاه نماینده کشور و فوق احزاب است و خالی از مسئولیت. کسی که خالی از مسئولیت است، نباید دخالت هم بکند...»
«خاطرات و اسناد عبدالحسین نوایی» (نکته‌ها و ناگفته‌های عصر پهلوی) گردآوری رضا مختاری اصفهانی، در 612 صفحه با بهای 43 هزار تومان از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
نظر شما