خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- یکی از معضلاتی که در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین فرهنگی در جامعه ما خودنمایی می‌کند، موضوع تمرکزگرایی شدید در پیاده‌سازی و اجرای طرح‌های مختلف بوده که این روند به انحصار حداکثری مواهب، امکانات موجود، در پایتخت و نهایتا در مراکز استان‌ها منجر شده است. این موضوع در عرصه فرهنگ و مشخصا در حوزه ترویج کتابخوانی شدت بیشتری داشته؛ به طوری که باوجود ارائه برخی امکانات از راه‌سازی، پل‌سازی گرفته تا ایجاد دسترسی به اینترنت در برخی از روستاهای محروم و کم‌برخوردار، اقدامی برای ایجاد کتابخانه یا مرکزی برای فعالیت‌های حوزه کتاب انجام نشده است.
البته در سال‌های اخیر اقدامات قابل توجهی برای ساخت و تجهیز کتابخانه‌های روستایی، از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور صورت گرفته، اما وسعت مناطق محروم کشور و همچنین عدم پیش‌بینی اعتبار عمرانی در بودجه سالیانه این نهاد به عنوان متولی کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور، محدودیت‌هایی برای ساخت کتابخانه در این روستاها ایجاد کرده که البته استفاده از ظرفیت خیران کتابخانه‌ساز در استان‌های مختلف، از جمله اقداماتی است که نهاد برای پُر کردن این خلاء در پیش گرفته است.
با اینکه بخشی از بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به فعالیت‌های عمرانی اختصاص می‌یابد، اما طبیعتا با توجه به کمبودها، نیازها و انتظارات فراوان از سوی فعالان حوزه‌های مختلف عرصه فرهنگ، ساخت کتابخانه‌های روستایی در اولویت‌های اول عمرانی این وزارتخانه جای نمی‌گیرد.
عدالت در توزیع خدمات فرهنگی و لزوم تمرکززدایی از پایتخت و مراکز استان‌ها در حوزه ترویج کتابخوانی، نیاز به اقدامی اساسی برای قرار گرفتن در دستور کار همه نهادهای مرتبط با موضوع کتاب دارد و خوشبختانه امروز تمام دستگاه‌های مرتبط با موضوع کتاب و کتابخوانی نیز در این موضوع اتفاق نظر دارند؛ بر این اساس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در کنار برنامه‌ریزی‌های دولت در تدوین فعالیت‌های فرهنگی برنامه ششم توسعه، با تشکیل کارگروهی از متخصصان و فعالان این حوزه، پیشنهادها و راهکارهایی برای ترویج کتابخوانی در سراسر کشور ارائه داد.
محسن پرویز، سخنگوی انجمن قلم ایران در این باره می‌گوید: «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در دوره جديد، بنده و تعدادی از مدیران و مسئولان فرهنگی از جمله جناب آقای صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد را دعوت کرد تا در تدوین برنامه‌هایی برای ترویج کتابخوانی مشارکت داشته باشیم. حاصل برگزاری نشست‌ها و جلسات مختلف در این کارگروه، منتج به 11 بند پیشنهادی شد که موضوع توسعه فرهنگ کتابخوانی با اولویت کتابخانه‌های روستایی یکی از بندهای پیشنهادی این کارگروه بود که در ادامه توسط آقای مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به کمیسیون فرهنگی مجلس ارائه شد.»
در نهایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز شنبه 18 دی ماه و در ادامه بررسی لایحه برنامه ششم توسعه، ماده 107 این لایحه را مبنی بر تحقق توسعه فرهنگیِ متکی بر حفظ و ارتقای ارزش‌های اسلامی، انقلابی و ملی، در هفت بند به تصویب رساندند که بند پنجم آن دولت را مکلف کرده تا نسبت به فراهم کردن تمهیدات لازم برای «توسعه فرهنگ کتابخوانی با اولویت کتابخانه‌های روستایی در مناطق کمتر توسعه‌یافته» اقدام کند.
بر اساس این مصوبه دولت باید با توجه به طرح آمایش سرزمین و نیازهای منطقه‌ای، تا پایان سال اول اجرای برنامه ششم توسعه با نرخ رشد سالانه (پنج درصد) مطابق قانون بودجه سنواتی نسبت به وضعیت موجود، به تشویق و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تعاونی در تولید کتاب و محصولات فرهنگی و سایر کالاهای فرهنگی و هنری، اقدام کند.
بدون شک این مصوبه گامی بلند در توزیع عدالت فرهنگی در حوزه کتاب و کتابخوانی در کشور خواهد بود؛ اما اینکه تا کنون چه افداماتی در حوزه توسعه کتابخانه‌های روستایی صورت گرفته و تصویب قانون فوق چه تأثیری بر روند برنامه‌ریزی و فعالیت‌ها در این حوزه خواهد داشت، موضوعی است که از سه دستگاه‌ها فعال در حوزه ترویج کتابخوانی در روستاها، شامل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد خواهد جویا می‌شویم.
محمد اله‌یاری، معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانیِ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به مهمترین فعالیت‌های صورت گرفته و در دست اجرای این نهاد درباره 700 کتابخانه روستایی تخت پوشش این نهاد می‌گوید: «وضعیت شغلی ناپایدار کتابداران روستایی یکی از مهمترین دغدغه‌های موجود در این حوزه بود که نهاد در دوره جدید مدیریتی خود، قرارداد این کتابداران را اصلاح کرد و به این ترتیب افزایش دریافتی، حق بیمه، سنوات و به طور کلی هر مزایا و خدماتی که شامل کتابداران داران شهری می‌شد، به این کتابداران نیز اختصاص یافت.
همچنین نهاد موضوع مقاوم‌سازی، عمران، بهسازی و شاداب‌سازی کتابخانه‌ها را با اولویت کتابخانه‌های روستایی در دستور کار خود قرار داده و تا کنون تعدادی از این کتابخانه‌ها نوسازی شده‌اند. پیش از این تصوری وجود داشت که بر اساس آن نشریات و مجلات به لحاظ تعداد و موضوعی به صورت محدود به این کتابخانه‌ها ارسال می‌شد، اما خوشبختانه اکنون تعداد و موضوعات مجلات، نشریات و همین‌طور کتاب‌های ارسالی به کتابخانه‌های روستایی با کتابخانه‌های شهری برابری می‌کند.»
البته بر اساس اسناد بالادستی در نهاد کتابخانه‌های عمومی، امکان تأسیس کتابخانه‌های عمومی تنها در روستاهایی که جمعیتی بیش از 1500 نفر دارند امکان‌پذیر است؛ اما طبیعتا روستاهایی نیز وجود دارند که با جمعیتی کمتر از 1500 نفر، به خدمات کتابخانه‌ای نیاز دارند؛ اله‌یاری درباره این روستاها نیز توضیح می‌دهد: «بر اساس تقاضاهایی که در این باره وجود دارد، ما موضوع کتابخانه‌های سیار را در روستاها اجرا کردیم تا نیازهای موجود در این مناطق را پوشش دهیم. همچنین هماهنگی‌هایی با خانه‌های بهداشت و مدارس این روستاها برای قرار دادن چند قفسه کتاب انجام دادیم تا به این مناطق هم ارسال کتاب داشته باشیم. همچنین با انجمن ناشران فرهنگی کودک و نوجوان تفاهمنامه‌ای برای اهداء کتاب به این مناطق به صورت رایگان به امضاء رسانده‌ایم. خوشحال هستیم که توجه به کتابخانه‌های روستایی در مجلس مورد توجه قرار گرفت و این موضوع انگیزه ما را برای ادامه این مسیر بیشتر خواهد کرد.»
علی‌اصغر سیدآبادی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت ارشاد نیز درباره فعالیت‌های این وزارتخانه در ترویج کتابخوانی در روستاها می‌گوید: «ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه‌های مختلفی را برای تحقق عدالت فرهنگی در حوزه کتابخوانی طراحی کرده‌ایم؛ با وجود اینکه به تأثیر غیرقابل انکار تأسیس کتابخانه‌های روستایی اعتقاد داریم، اما در عین حال معتقدیم که کار ترویج کتابخوانی تنها در فیزیک کتابخانه صورت نمی‌گیرد. بر این اساس سه برنامه «جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب»، «ارسال و هدیه دادن کتاب به روستاها» و همچنین برگزاری «جام باشگاه‌های کتابخوانی» را در دستور کار داریم و قطعا با تصویب این قانون، این گونه فعالیت‌های ما روندی سریع‌تر و گسترده‌تر پیدا خواهد.»
مرتضی طاهریان، معاون فرهنگی هنری ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد نیز درباره فعالیت‌های این ستاد در ترویج کتابخوانی در روستاها می‌گوید: «به طور کلی فعالیت‌های ما در این حوزه به اهداء کتاب، تجهیز کردن کتابخانه‌ها، اختصاص سرانه نقدی بر اساس درجه‌بندی کتابخانه‌ها، آموزش کتابداران و ارائه نرم‌افزارهای مرتبط اختصاص دارد اما مشخصا بر کتابخانه‌های روستایی تمرکز ویژه‌ای داریم. از آنجا که همه روستاها دارای مسجد هستند، با اختیاراتی که از سوی وزارت ارشاد به ما داده شده، مجری طرح‌های این وزارتخانه در روستاها هستیم.
راه‌اندازی «کتابخانه فاطمه‌ها»، «کتابخانه‌های سیار روستایی» از جمله برنامه‌های ما در روستاها بوده که در سال آینده چند طرح ملی در حوزه کتابخوانی در روستاهای کشور خواهیم داشت که از این میان می‌توان به برگزاری مسابقه «کتابخوانی روستایی» و جشنواره «اهل قلم روستا و عشایر» اشاره کرد.»
در این میان باید به این موضوع توجه داشت که امروز کارکرد کتابخانه در روستا از محلی برای خواندن و مطالعه کردن بسیار فراتر می‌رود و در واقع کتابخانه برای روستاییان به عنوان کانون فعالیت‌های متنوع فرهنگی، هنری و اجتماعی مطرح است که می‌تواند با جذب جوانان به توسعه روستاها کمک کند. بر این اساس امید است تا با مصوبه مجلس و حضور فعال مؤسسات خصوصی در کنار نهادهای دولتی برای توسعه کتابخانه‌ها روستایی، در آینده‌ای نزدیک شاهد توسعه فرهنگ کتابخوانی و در ادامه تقویت زیرساخت‌های صنعت نشر در کشور باشیم.
دوشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۳:۱۰
نظر شما