خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- کتاب «در دفاع از یک آموزش لیبرال» اثر فرید زکریا ترجمه تازه از این تحلیل‌گر سیاست خارجی آمریکا به تازگی با ترجمه مظفر رویایی و مرضیه شریعتی در نشر بوتیمار منتشر شده است. زکریا در این اثر در دفاع از آموزش علوم انسانی و گسترش آن سخن می‌گوید و از کاهش علاقه دانشجو‌ها به ادامه تحصیل در این رشته‌ها و افزایش علاقه‌مندی  و توجه دانشجو‌ها به رشته‌های فنی و مهندسی و پزشکی را نقد کرده است. مظفر رویایی به پرسش‌های ما درباره این کتاب پاسخ می‌دهد. پیش‌تر از فرید زکریا کتاب‌ «آینده آزادی؛ اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی» با ترجمه امیرحسین نوروزی در نشر طرح نو منتشر شده است. رویایی می‌گوید: «علاقه‌مندان به رشته‌های علوم انسانی کم شده و به زودی جامعه آمریکا از متفکر خالی می‌شود. وقتی در جامعه‌ای بازوی تفکر وجود نداشته باشد آن جامعه به بحران می‌رسد و خشک و ماشینی می‌شود.»

چرا این کتاب را برای ترجمه انتخاب کردید؟
پیش از این آثار دیگری از فرید زکریا در ایران منتشر شده بود و من نیز با عقاید و افکار وی آشنا بودم و می‌توان گفت با بخش اعظمی از نظراتش موافق هستم. فرید زکریا متفکری است که اندیشه معتدلی دارد و همواره بیان می‌کند که به هیچ ایدئولوژی تعلق ندارد چراکه وظیفه‌اش را کشف حقیقت از عمق مسایل می‌داند. بنابراین او متفکری است که به دنبال کشف یک عقیده مطلق نیست. این کتاب را سال گذشته یکی از دوستان من از کشور سوئد برایم آورد که به تازگی در آنجا منتشر شده بود و با توجه به پیشینه ذهنی سابق من درباره وی تصمیم به ترجمه این کتاب گرفتم.

ایده اصلی کتاب فرید زکریا چیست؟
زکریا در این کتاب در دفاع از آموزش لیبرال سخن می‌گوید. منظور اصلی او نیز در این باره معطوف به نقد کاهش علاقه به رشته‌های علوم انسانی است که او اصطلاحاً آنها را لیبرال می‌خواند. وی معتقد است که اکنون علاقه به رشته‌های فنی، مهندسی و تجربی بسیار زیاد است، چون فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها به راحتی می‌توانند جذب بازار کار شوند اما در مقابل علاقه به رشته‌های آزاد و لیبرال که او از آن با عنوان رشته‌های علوم انسانی تعبیر کرده، کاهش یافته است. در دهه 90 نیز این علاقه و ورود به رشته‌های علوم انسانی به یک سوم گذشته رسیده و 60 درصد از علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته‌ها کم شده است. به گفته وی، رشته‌های آزاد و لیبرال رشته‌هایی هستند که قدرت تفکر در آنها وجود دارد و محدود به فن و تخصص نیستند. از سوی دیگر آن موضوعی که جامعه را متحول می‌کند، رشته‌های علوم انسانی از جمله جامعه‌شناسی، تاریخ و فلسفه است. زکریا معتقد است در حال حاضر تعداد علاقه‌مندان به رشته‌های علوم انسانی کم شده و به زودی جامعه آمریکا از متفکر خالی می‌شود. وقتی در جامعه‌ای بازوی تفکر وجود نداشته باشد آن جامعه به بحران می‌رسد و خشک و ماشینیزه می‌شود.

زکریا همچنین با توجه به دیدگاه‌های میانه روی خود معتقد است که اسلام تاثیر زیادی در تاریخ علم جهان داشته است و علم از دارالطلبه‌های اسلامی به غرب آمده و ما اگر بخواهیم به دنبال تنوع و آزاداندیشی در جامعه باشیم باید جلوی روندی که اکنون درباره رشته‌های علوم انسانی رخ داده را بگیریم. او از سوی دیگر به تاریخ آموزش‌های رسمی طی 300 سال گذشته برمی‌گردد و می‌گوید در یونان چگونه بلاغت، فصاحت و فلسفه و نمایش تدریس می‌شده و جوانان یونان را چگونه به یادگیری این علوم فرا می‌خواندند. این در حالی است که متن‌نویسی و تفکر در دانشجویان امروزی کاهش یافته است و متاسفانه امروزه جوانان ما چیزی از تفکر، بلاغت، فصاحت و... نمی‌دانند و این مسایل موجب شده که جامعه ما با خطرات بزرگی مواجه شود.

پیشنهادهای زکریا برای افزایش علاقه به رشته‌های لیبرال چیست؟
زکریا معتقد است باید برنامه‌ریزی‌های کلان در کشور صورت گرفته و ضمانت اجرایی برای تامین شغل و آینده رشته‌های علوم انسانی به وجود بیاید. از سوی دیگر باید زمینه علاقه‌مندی به این رشته‌ها با تاسیس سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌ها از یک سو و نیز تخصیص بودجه از سوی دیگر پدید بیاید.

زکریا معتقد است رشته‌های لیبرال تفکر را به افراد یاد می‌دهند.
او در ابتدا تاریخچه بسیار جالبی از زندگی خود ارائه می‌کند. پس از آنکه درباره کاهش علاقه به رشته‌های علوم انسانی سخن گفت این ایده را بسط می‌دهد و در فصل بعدی شرح می‌دهد که چگونه این موضوع موجب شد که فن‌گرایی باعث محدود شدن کانال‌های فکری در ما شود و در نتیجه جامعه هم از دستاوردهای فکری آن برخوردار نشود. امروز مردم در حالی که در بمباران‌های اطلاعاتی از طریق کتاب، روزنامه و اینترنت قرار دارند راهی برای استغنای روحی خود ندارند. زکریا در فصل بعدی کتاب هم درباره حکومت اشرافی طبیعی سخن می‌گوید. زکریا در این فصل یادآور می‌شود که وقتی دانشگاه ویرجینیا تاسیس می‌شود از اشرافیت ذهن و تربیت انسان و رشد آن سخن گفته می‌شود. جفرسون اندیشمند بزرگ آمریکایی از این ایده حرف می‌زند و می‌گوید باید اشرافیت طبیعی به وجود بیایید و این اشرافیت باید در جهتی باشد که از اختلاف طبقاتی پرهیز و به سویی حرکت کنیم که افراد علاقه‌مند به یادگیری تفکر و رشته‌های لیبرال باشند.

زکریا در این کتاب می‌گوید قدرت بدون دانش، اثری ندارد.
او در این فصل از دانش و قدرت صحبت می‌کند و در عین حال قدرت را منکر نمی‌شود اما می‌گوید اگر به آن دانش تزریق نکنیم، قدرت ضایع می‌شود. اگر قدرتی وجود دارد، سقف و ستون آن دانش است. وی همچنین معتقد است نباید به جوانان ما که امروز دچار معضلات فرهنگی و بیکاری هستند، چیزی را دیکته کرد اما می‌توان زمینه‌هایی را فراهم آورد که اخلاق در جامعه حاکم شود. در پایان باید گفت که فرید زکریا در این کتاب در چهار بخش اصلی خود از آموزش لیبرال دفاع می‌کند و در فصول مختلف این ایده را شرح و بسط می‌دهد. تلاش من این بوده که کتاب همراه با زیرنویس‌هایی باشد که نکات نامفهوم در متن را شرح دهد و در واقع بتواند نظر اصلی زکریا در کتاب را برای مخاطب قابل فهم کند.