به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، در نشست نقد و بررسی کتاب «دایرة المعارف هنر» که یکشنبه ۲۲ اسفندماه در سرای اهل‌ قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد، نورالله مرادی، مشیت علائی، داوود موسایی و هلیا دارابی به‌ سخنرانی پرداختند.
 
داوود موسایی در آغاز این نشست، گفت: قرار بود کتاب دایر‌ةالمعارف هنر که امسال منتشر شد، ویراست دوم دایرةالمعارف قبلی که در دهه هفتاد چاپ شد، باشد، اما چون ویراست، معیارهایی دارد و اثر جدید بنا به شخصیت مستقلش در محدوده آن نمی‌گنجید، این اثر کار دومی از مجموعه دایرةالمعارف هنر است.
 
مدیر انتشارات فرهنگ معاصر افزود: سعی داریم ویراست جدیدی که از دایرةالمعارف جدید انجام شده است، در اردیبهشت‌ماه سال ۹۶ به چاپ برسد تا بتوانیم آن را در نمایشگاه کتاب سال آینده در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم.
 
موسایی با اشاره به ضرورت وجود سرمایه و وقت زیاد برای انتشار دایره کتاب‌هایی نظیر دایرةالمعارف هنر گفت: دایرةالمعارف‌های این‌چنینی برای به سرانجام رسیدن، به زمان، حوصله و هزینه زیادی نیاز دارد، به همین دلیل نهادهای دولتی و خصوصی از انتشار چنین آثاری استقبال نمی‌کنند. از زمان انتشار نخستین چاپ از دایرةالمعارف هنر، این اثر تا امروز ۱۵ بار و هر بار در تیراژ چهار و پنج هزار، تجدید چاپ شده است.

وی گفت: در آغاز قرار ما بر این بود که حدود ۴۰ درصد به دایرةالمعارف نخست افزوده شود اما ویراست دوم به شکلی درآمد که دیگر نمی‌توانست در ادامه اثر قبلی منتشر شود.
 
موسایی با تأکید بر تلاش و کوشش همه عوامل برای انتشار دایرةالمعارف هنر، افزود: نمی‌توانم ادعا کنم که اثر پیش روی شما بعد از ویراست دوم، کامل‌ترین اثر در این حوزه است اما می‌توانم بگویم این کتاب تمام آن چیزی است که ناشر و تیم گردآوری و تدوین این دایرهةالمعارف می‌توانستند انجامش دهند.
 
هلیا دارابی از اعضای هیئت گردآوری کتاب دایرةالمعارف هنر در بخشی از این نشست با تأیید سخنان داوود موسایی مدیر انتشارات فرهنگ معاصر گفت: تدوین چنین کار بزرگی کار نهادهای بزرگ دولتی است و از توان یک ناشر خصوصی واقعاً خارج است. کاری که آقای موسایی و دوستانشان برای به اتمام رسیدن این دایرةالمعارف انجام داده‌اند واقعاً جای قدردانی و تشکر دارد.
 
دارابی ادامه داد: برای تألیف این دایرةالمعارف از منابع متعددی به زبان انگلیسی، آلمانی و ...، دیکشنری‌ها و کتاب‌های راهنمای هنر که تا امروز در سطح جهان منتشر شده و در دسترس ما بوده، استفاده کرده‌ایم. ما معیارهای منطقه‌ای و محلی را برای مداخل این کتاب در نظر گرفتیم. بر این اساس کشورهای آسیایی و افریقایی که در دایرةالمعارف‌های امریکایی و اروپایی کمتر مورد توجه قرار می‌گرفتند، در این دایرةالمعارف مورد توجه ویژه ما بوده‌اند.
 
عضو هیئت گردآوری دایرةالمعارف هنر گفت: در این اثر ۷۰۰ مدخل به هنرمندان ایرانی اختصاص داده شده که می‌تواند بانک اطلاعاتی ارزشمند و موثقی برای مراجعه باشد. این کتاب، پنج هزار و 637 مدخل و هزارو 500 تصویر در خود جای داده که هرکدام از آن‌ها، با دقت برگزیده شده‌اند تا حتی‌الامکان بهترین نماینده از هنرمندان یا جنبش‌های خاص باشند.

در بخش دیگری از آیین نقد و بررسی «دایرةالمعارف هنر»، مشیت علائی با قدردانی از تلاش‌های اعضای گردآوری این اثر به‌ویژه رویین پاکباز گفت: با توجه به اینکه دایرةالمعارف هنر تا امروز ۱۵بار تجدید چاپ شده است، جای خوشحالی است که مخاطب کتاب دایره رشته‌های مختلف هنری در طول سال‌های گذشته، چنین اقبالی به این اثر داشته‌اند اما ایراداتی وجود دارد که باید به آن‌ها اشاره کنم.
 
علائی با اشاره به ضرورت‌هایی که باید در نگارش  دایرةالمعارف هنر مورد توجه قرار بگیرد، گفت: از نظر روش‌شناسی، تقسیم این کتاب به دو بخش اصلی و فرعی دقیقاً به چه معناست؟ چرا باید هنر سرزمین‌هایی همچون چین و ژاپن با آن پیشینه طولانی در بخش فرعی این اثر قرار بگیرد؟ این طبقه‌بندی بر چه اساسی امتیاز اصلی بودن را برای برخی قائل شده و از برخی دیگر سلب کرده است؟
 
برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۸۵ با تأکید بر اینکه نام همه دست‌اندرکاران دایرةالمعارف باید در آن ذکر شود، افزود: با توجه به اینکه تعداد دست‌اندرکاران این کتاب فارغ از میزان کاری که انجام داده‌اند، قطعاً بیش از 12 نفر است، بنابراین مهم بود که نام همه افراد با ذکر منابعی که از آن‌ها برای نوشته‌هایشان بهره برده‌اند، در کتاب ذکر می‌شد.
 
این نویسنده و شاعر با اشاره به وجود اطلاعات ارزشمند در دایرةالمعارف هنر، گفت: اساساً کتاب‌هایی به‌عنوان دایرةالمعارف هنر شناخته می‌شوند که فقط به هنر نقاشی بپردازند بر این اساس کتاب دایرةالمعارف هنر آقای پاکباز با توجه به مداخلی که دارد، بهتر بود با عنوان دایرةالمعارف هنر و زیبایی‌شناسی نام‌گذاری شود.
 
نورالله مرادی پیشکسوت عرصه کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز در بخشی از این آیین گفت: چون من در زمینه هنر تخصص ندارم، نمی‌توانم از نظر محتوایی درباره این کتاب نظری بدهم اما با توجه به تخصصم در زمینه مرجع‌شناسی می‌توانم درباره این بخش، صحبت کنم.

وی ادامه داد: عوامل مختلفی در ارزیابی یک دایرةالمعارف اهمیت دارد اما دو عامل که از همه مهم‌تر هستند، می‌توانند به ما نشان دهند که اثر پیش رو، کتاب معتبری است یا خیر. نخست؛ نویسنده‌اش در حوزه‌ای که کتاب منتشر شده چه‌قدر اعتبار دارد؟ و دوم؛ ناشر آن اثر تا چه اندازه اعتبار دارد؟ با توجه به سرویراستاری آقای پاکباز و انتشار دایرةالمعارف هنر از سوی انتشارات فرهنگ معاصر می‌توانیم بگوییم که این اثر معتبر است.
 
مرادی گفت: من برخلاف آقای موسایی اصلاً با ورود نهادهای دولتی به انتشار آثار مهمی همچون دایرةالمعارف‌ها موافق نیستم، چون نهاد دولتی کوهی به استواری اُحد پشت سر خود می‌بیند و خیلی هم برایش مهم نیست که اثر نهایی خوب از آب دربیاید یا نه، اما ناشر خصوصی چون به دنبال کسب سود بیشتر است، تلاش می‌کند که بهترین اثر را ارائه دهد. در چنین شرایطی به نظر من بهتر است که همه نهادهای فرهنگی ناشران خصوصی را به انتشار چنین آثاری تشویق کنند.
 
وی با اشاره به رویه موجود و ناکارآمد انتشار دایرةالمعارف‌ها در ایران، اظهار کرد: متأسفانه در گذشته برخی از ناشران از ابتدا برنامه‌ریزی می‌کردند که مثلاً یک دایرةالمعارف ۳۰ جلدی را منتشر کنند که همه آن آثار، امروز ناقص و نیمه‌کاره مانده‌اند. خبر خوبی که در انتشار ویراست دوم این کتاب به ما رسید این بود که کتابی یک جلدی امروز به کتابی سه جلدی تبدیل شده و احتمالاً در سال‌های بعد می‌تواند به مجموعه‌ای بیست جلدی تبدیل شود.