خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ـ علی‌الله سلیمی: بازار نشر در ایران خلاءهای زیادی دارد که باعث شده، دست‌اندرکاران این حوزه نتوانند به استانداردهای لازم در امور نشر دست یابند. وجود همین خلاء‌ها باعث شده مشکلات بسیاری بر سر راه فعالان این بخش ظاهر شود که یکی از آن‌ها، چاپ و نشر غیرمجاز برخی از کتاب‌ها در بازار کتاب ایران است که از این مسأله خیلی‌ها ضرر می‌کنند؛ از مؤلف به عنوان صاحب اثر گرفته تا ناشر که مسئولیت اجرایی در امور نشر را دارد. همچنین مخاطبان این آثار، که طبعاً در صورت نشر غیرمجاز با آثاری با کیفیت به‌مراتب پایین‌تر مواجه می‌شوند.
 
به نظر می‌رسد، یکی از علت‌های اصلی این رویکردِ برخی افراد متخلف و سودجو، وجود برخی خلاء‌های قانونی باشد که تعریف درست و جامعی در این زمینه ندارد و معمولاً با برداشت‌های متفاوت همراه است.
 
از سوی دیگر، قوانینی هم که در این زمینه در کشور ما وجود دارد، ضمانت اجرایی چندانی ندارد و تاکنون کمتر اتفاق افتاده است که در مراجع قانونی کشورمان، فردی به اتهام تخلف در امور نشر یا انتشار غیرمجاز آثار، تحت پیگرد قانونی قرار گیرد و در نهایت محاکمه شود. چنین وضعیتی باعث شده است افراد متخلف و سودجو با خیال نسبتاً راحت به سراغ کارهای غیراخلاقی و غیرقانونی در زمینه نشر بروند و صدمات زیادی به پیکره نحیف حوزه نشر در کشور بزنند.
 
این وضعیت در وهله نخست، به وضعیت نشر در کشور آسیب جدی می‌زند که در حال حاضر هم شرایط چندان مناسبی ندارد. اغلب فعالان نشر و کارشناسان این حوزه معتقدند پیگیری‌های حقوقی در زمینه نشر غیرمجاز، معمولاً طولانی‌مدت است و خیلی‌ها ترجیح می‌دهند وارد این پروسه طولانی‌مدت نشوند و خسارات وارده را به نوعی بپذیرند. در حالی که با تدوین قوانین مدون می‌توان چارچوب‌های مشخصی برای متخلفان این حوزه در نظر گرفت تا به مرور شاهد کاهش این نوع جرائم در بخش نشر باشیم.
 
مسئله دیگری که در این بحث اهمیت دارد، شناخت انگیزه‌های احتمالی افراد متخلف است که در شرایط کنونی دست به انتشار غیرمجاز آثار می‌زنند. بی‌گمان یکی از علت‌های اصلی در این زمینه، به مسئله مالی برمی‌گردد که به دلیل افزایش قیمت کتاب در سال‌های اخیر که البته هم‌سو با سایر اقلام و کالاها در بازار ایران است، برخی افراد متخلف و سودجو را وسوسه می‌کند، دست به این عمل غیراخلاقی و غیرقانونی بزنند. آنها با بهره‌گیری از امکانات اولیه و غیرحرفه‌ای، معمولاً کتاب‌های اصلی را در سطح کیفی به‌مراتب پایین‌تر تکثیر و چاپ می‌کنند و با تعیین قیمت‌های پایین، برخی مخاطبان را که توان مالی پایینی دارند وسوسه می‌کنند تا به سوی این آثار غیرمجاز روی آورند.
 
این در حالی است که در شرایط فعلی که برخی از مخاطبان کتاب به دلیل گرانی این محصول فرهنگی توان تهیه کتاب‌های مورد علاقه خود با کیفیت بالا و استانداردهای لازم را ندارند، به ناچار ترجیح دهند کتاب‌های غیرمجاز با کیفیت پایین را تهیه کنند و به این شکل و به سهم خود ضربه‌ای به اقتصاد بازار نشر در کشور بزنند.
 
علت دیگر در این زمینه می‌تواند به نبود برخی کتاب‌ها در بازار کتاب ایران مربوط باشد که به دلایل مختلف ناشر از تجدید چاپ کتاب خودداری می‌کند. این مسئله خود می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که اختلاف مؤلف و ناشر یا محدودیت‌های نظارتی و ممیزی از جمله این دلایل است.
 
با این حال، به نظر می‌رسد، مشکل چاپ غیرمجاز کتاب در ایران لاینحل نباشد و طبعاً راهکارهایی در این زمینه وجود دارد که یکی از آن‌ها، تدوین قوانین جدید و مطابق با شرایط فعلی بازار نشر و جامعه ایران است؛ قوانینی که ضمانت اجرایی سفت و سختی داشته باشد و از سوی دیگر، اطلاع‌رسانی لازم درباره ظرفیت‌های این قوانین جدید به فعالان حوزه نشر صورت گیرد.

نکته دیگری که اتفاقاً اهمیت به‌مراتب بیشتری دارد، فرهنگ‌سازی در بخش مخاطبان این آثار است. آن‌ها با پرهیز از خرید کتاب‌های غیرمجاز می‌توانند بازار افراد متخلف در این بخش را کساد کرده و به نوعی به فروکش کردن تبِ داغِ چاپِ غیرمجاز کتاب‌ها کمک کنند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که به یاد بیاوریم آن نکته طلایی در حوزه اقتصاد را که تأکید می‌کند؛ گردش مالی در بازار، ارتباط مستقیمی با عرضه و تقاضا دارد و تا زمانی که تقاضایی برای کالایی در بازار وجود نداشته باشد، موفقیتی برای عرضه آن محصول وجود ندارد. بنابراین، با لحاظ کردن چنین راهکارهایی می‌توان تا حدود نسبتاً زیادی بر سر راه چاپ غیرمجاز کتاب در بازار کتاب ایران مانع ایجاد و مسیر چاپ و نشر قانونی را هموارتر کرد.