کتاب «دیگری» اثر خبرنگار معروف لهستانی ریشارد کاپوشچینسکی با ترجمه هوشنگ جیرانی از سوی انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» منتشر شده است. این کتاب مجموعه‌ای از تأملات این نویسنده و روزنامه‌نگار شهیر درباره ایده غربی «دیگری» است و واجد نگاهی تازه و متفاوت به آن است.
کتاب «دیگری» دربرگیرنده مجموعه درس‌گفتارهای کاپوشچینسکی است که یکی از آنها به سال 1990 برمی‌گردد و بقیه آنها در پنج سال آخر حیات وی در نشست‌هایی در وین و کراکف ارائه شده‌اند. موضوع این سخنرانی‌ها هم اول از همه مواجهه سفیدپوست اروپایی با فرهنگ‌های ناشناخته‌ای است که تفاوت آنها ممکن است در درون «یکدیگر بودگی» بنیادین خلاصه شده و با هر نوع گفتمان برتری اخلاقی و فنی به منصه ظهور رسیده باشد.
با نگاهی به کتاب درمی‌یابیم که ارجاعات این نویسنده در رابطه با مقوله «دیگری» تقریبا همگی از منابع لهستانی و اروپای‌شرقی اندیشمندانی چون: مالینوفسکی، ژوزف تیخنر، لویناس (لیتوانیایی) و... است. این کتاب را نویسنده‌ای نوشته که در سرتاسر فعالیت خبرنگاری‌اش، با سفر به جای‌جای جهان، به دنبال شنیدن اخبار و دیدن تصاویر «بیرون از اینجا» بود. ایده بیرون از اینجا علاوه بر تمایل به شنیدن اخبار اروپای غربی، خواهان گزارش‌هایی از آن دسته مناطقی بودند که به شدت سانسور می‌شدند.
کاپوشچینسکی در این کتاب، «دگردیسی‌ها و بحران تمدن غربی، به ویژه بحران و تحلیل روابط درونی میان خود و دیگری» رابا نوعی پیروزمندی جمعی تبلیغ شده از سوی دیکتاتورها به هم پیوند می‌زند. وی در نوشتن پیرامون سرزمین‌های دوردست، مدام امکان مقایسه با مسائل و شرایط حاکم بر موطن خودش را در اختیار خوانندگانش قرار می‌دهد. عجیب آنکه، باوجود مواجهه نزدیک او با معضلات و فجایع دنیا، آنچه که وی در این کتاب درباره اروپا می‌نویسد، همراه با امیدواری است. در نظر وی، پس از پایان عصر امپراتوری‌ها و اتمام جنگ سرد، جهان در حال ادغام و تبدیل شدن به جهانی چند فرهنگی است و دیگر بودگی در حال تبدیل شدن به مواجهه‌ای مثبت میان مردمان از بند رها شده در همه قاره‌هاست.
نیل آچرسون در مقدمه کتاب می‌گوید، کاپوشچینسکی با نگاهی تاریخی به سیر تکوین و گذر به عصری جدید، در جای‌جای این کتاب اشاره می‌کند: «اروپا اکنون آزاد است تا اصول عصر قدیم روشنگری را بازیابی کند، دوره‌ای که در آن، اروپاییان فکر می‌کردند باید پل‌هایی برای فهمیدن دیگران بنا کنند. چنین تلاش‌هایی و اجرایی کردنشان، نه تنها یک وظیفه اخلاقی است، بلکه همچنین یک وظیفه فوری برای عصر ماست؛ آن هم در جهانی که همه چیز شکننده است و عوام‌فریبی، سرگشتگی، جزم‌گرایی و کین‌خواهی وسیعی به چشم می‌خورد.» اما می‌توان از آچرسون پرسید که آیا اگر امروز کاپوشچینسکی با ما همراه بود، همچنان بر نظریه‌هایش وفادارمی‌ماند؟ او درپی روی کار آمدن احزاب بنیادگرا و ملی‌گرا نیز همچنان امیدوارانه سخن می‌گفت؟ آن‌هم در اروپایی که با قدرت گرفتن دوباره احزابی که سخت درصدد اخراج پناهجویان جنگ‌زده و فقرزده آفریقایی و آسیایی هستند و دوباره بر طبل اصالت نژادی، ملی و قومی می‌کوبند؟ البته شاید نگاه امیدوارانه این نویسنده خبرساز لهستانی، افق‌های وسیع‌تری را جست‌وجو می‌کند.
کتاب «دیگری» در چهار فصل، که شامل چهار سخنرانی و درس‌گفتار کاپوشچینسکی است، نوشته شده است؛ بخش اول با عنوان «درس‌گفتارهای وین»، سخنرانی در «موسسه دانش وین» است که اول تا سوم دسامبر 2004 ایراد شده است. «دیگری من» نیز که در سمپوزیوم بین‌المللی نویسندگان در گراتس اتریش(1990) ارائه شده، بخش دوم کتاب را شامل می‌شود. کاپوشچینسکی در جریان مراسم آغاز سال تحصیلی 2003 مدرسه عالی اروپایی «پدر ژوزف تیخنر» در کراکف لهستان، سخنرانی با عنوان «دیگری در دهکده جهانی» ایراد کرد که در بخش سوم کتاب آمده است. او یک سال قبل، در دانشگاه «یاگیلونیان» همین شهر و هنگام دریافت دکترای افتخاری، سخنرانی ذیل عنوان «دیدار با دیگری به مثابه چالش قرن بیست و یکم» داشت. متن پیاده شده این سخنرانی، فصل پایانی کتاب را شامل می‌شود.
ریشارد کاپوشچینسکی خبرنگار، عکاس، نویسنده و شاعر لهستانی است. وی در مدت بیش از 25 سال در آسیا، خاورمیانه و آمریکای لاتین به عنوان خبرنگار حضور داشته و شاهد ده‌ها جنگ و انقلاب در کشورهای جهان سوم بوده است. او از نزدیک شاهد وقایع انقلاب ایران بوده و کتاب «شاه شاهان» (شاهنشاه) وی حاصل مشاهدات او از انقلاب ایران است و در آن چگونگی و تحلیل ظهور و سقوط محمدرضا پهلوی را بررسی کرده است.
نظر شما