به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «داستان آواز پرجبرئیل» نوشته عباس محمدی به تازگی روانه بازار نشر شده است.
جبرئیل در قرآن کریم رساننده وحی الهی به پیامبر اکرم است و مقام فرشته پیام‌رسان را دارد. با توجه به نقش جبرئیل و فرازهایی از سوره نور در قرآن کریم سهروردی عارف و فیلسوف مسلمان قرن پنجم در داستانی تحت عنوان آواز پر جبرئیل همه کائنات را زائیده پرچپ و راست و سیاه سفید جبرئیل معرفی می‌کند و با دیدگاه رمزی به تصویرسازی ذهنی این مضمون پرداخته است.
صور خیال یا تصویر در شعر فارسی تصویری است که به کمک کلمات ساخته می‌شود و یک توصیف یا استعاره و تمثیل قدرت آن را دارند که تصاویر بدیعی در ذهن مخاطب بیافریند. تبدیل این صور ذهنی و کلامی به صور تصویری در ذهن تصویرگر و نقاش صورت می‌گیرد. خیال یا تصویر و تصویرسازی و نقاشی، در قالب فرم و رنگ بر پهنه دوبعدی بوم یا کاغذ ترسیم می‌شود و تصاویر توسط تصویرگر از صورت خیالی به شکل عینی در می‌آید.
یک تصویر معادل هزار کلمه است و یکی از خصوصیات ذهنی انسان امروز آن است که بیشتر مجذوب تصویر می‌شود این در حالی است که گوش دادن خسته‌کننده است و اثری که از راه چشم وارد می‌شود قدرتی هیپنوتیزم کننده دارد. در تصویرسازی آواز پرجبرئیل پرداخت به عالم سایه‌ها و عالم مثال موجود در عرفان اسلامی ... بهره‌گیری از دنیای مثالی نگارگری ایرانی، و توجه خاص به عناصر تصویری موجود در نقش و نگاره‌های هنر تصویری دوره سلجوقیان و همچنین المان‌های تصویری زرتشتی و ساسانی برای خلق اثری فاخر مثمر ثمر خواهد بود. بهره‌گیری از قابلیت بصری خوش‌نویسی اسلامی که در اصل تصویر کلام است و تلفیق آن با عناصر تصویری سایه‌وار و ترانسپرنسی تصویرگر را در ارائه اثری در خور توجه یاری می‌رساند.
برگردان و تفسیر، تصویری یک متن رمزی به دلیل نبود مصداق عینی عناصر رمزی در این عالم تصویرگری این اثر را با مشکل مواجه می‌کند. اما توجه به تعاریف عالم ماوراء و عالم مثال ارائه توسط سهروردی و همچنین انتزاع آمیخته با حال و هوای نگارگری ایرانی به تصویرگری داستان آواز پرجبرئیل یاری می‌رساند.
ضرورت تالیف کتاب
در زمینه پرداخت به آثار داستانی و رمزی تمثیلی سهروردی کار تحقیقی و مکتوب بسیاری صورت گرفته است ولی متاسفانه جنبه تصویری و قابلیت‌های آن کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. سهروردی به‌عنوان یکی از سه پایه عرفان است اهمیت به‌سزایی در فلسفه دارد. آثار او از نظر کمی و کیفی جزو نادر آثار موجود در زمینه ادبیات رمزی محسوب می‌شوند. در تفاوت تمثیل و رمز می‌توان گفت در تمثیل عناصر تشبه رعایت می‌شود و نوعی رمزگشایی برای وضوح و آشکار شدن نویسنده صورت می‌گیرد اما در آثار رمزی سلسله مراتب تشبیه رعایت نمی‌گردد و به همین علت برای عامه مردم قابل فهم نیست. این مسئله تحقیق و خلق اثر تصویری در این‌گونه داستان‌ها را مشکل می‌کند. مهجور ماندن آثار تمثیلی رمزی سهروردی مانند: آواز پرجبرئیل.
قصه غربت غربی، لغت موران، عقل سرخ و ... به طبع آن شخصیت نویسنده نزد عامه مردم باعث شد قابلیت‌های تصویری این اثر را مورد بررسی قرار دهم چرا که عامه مردم خصوصاً جوانان امروزی با تصویر ارتباط بهتری برقرار می‌کنند و این مسئله باعث خواهد شد طیف گسترده‌ای با این آثار و همچنین فرهنگ غنی اسلامی، ایرانی و باستانی کشورمان آشنا شوند.
پیشینه تحقیق و موضوع کتاب
در زمینه بررسی قابلیت‌های تصویری متون فاخر توجه زیادی صورت نگرفته است و می‌توان گفت تعداد آن‌ها به چندین اثر می‌رسد از جمله احمدرضا بطی جهرمی در کتاب بررسی قابلیت‌های تصویری شاهنامه می‌نویسد: «در شاهنامه ما با صدا، بوم، مزه، رنگ و حتی درونیات آدم‌ها آشنا می‌شویم که این نتیجه قدرت جادویی و تصویرسازی قوی فردوسی است. صدا همواره تصویر را به ذهن می‌آورد اما تصویر همواره صدا را به همراه ندارد. کلمه جنبه عقلانیت دارد ولی تصویر بیشتر جنبه احساسی دارد چرا که هدف اول انسان در برخورد با کلمه شناخت و آگاهی است اما در برخورد با تصویر جنبه احساسی ارجعیت دارد و کلمات تصاویر را به‌همراه خود دارند.
آقای شفیعی کدکنی در کتاب خیال و تصویر در شعر فارسی اعتقاد دارد که: «در ادبیات ایران زمین بیشترین تصویردهی ذهنی توسط کلام در قرن چهارم و پنجم صورت گرفته است ایشان صناعت‌های ادبی مانند: تشبیه، و تمثیل و رمز را بن مایه ارائه خیال و تصویر معرفی کرده‌اند و معتقد است، عنصر اصلی شعر خیال است و در این مورد آثار منظومی هستند که به دلیل نداشتن خیال در حیطه شعر قرار نمی‌گیرند. و برعکس آثاری هستند که قالب نثر دارند اما به خاطر ارائه خیالی قوی و بدیع شعر محسوب می‌شوند.»
تقی‌پور نامداریان در کتاب رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی به بررسی رمز و تمثیل در ادبیات ایران خصوصاً آثار ابن‌سینا و سهروردی پرداخته است. در این کتاب به قابلیت‌های رمزی و سابقه رمزگشایی داستانهای رمزی و تمثیلی ابن‌سینا و سهروردی پرداخته شده است.
اما در مورد قابلیت‌های بصری یک اثر خصوصا آثار رمزی سهروردی متأسفانه آثار قابل توجهی در دست نیست و فعالیتی جز چند پایان‌نامه دانشجوی صورت نگرفته است و به همین جهت است که مولف کتاب حاضر عباس محمدی به این موضوع پرداخته است.
مخاطبان در کتاب حاضر در قالب چهار فصل می‌توانند با عناوینی چون سهروردی و دیدگاه اشراقی او، صناعت ادبی رمز، مشخصه نگارگری ایرانی اسلامی، فضا و زمان در آواز پر جبرئیل و ... آشنا شوند.
کتاب «داستان آواز پرجبرئیل» نوشته عباس محمدی با شمارگان 500 نسخه در 160 صفحه به بهای 25 هزار تومان توسط انتشارات روزگار منتشر شده است.
شنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۷
نظر شما