به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «پژوهشی در اندیشه‌های ابن‌خلدون» نوشته محمدعلی شیخ به تازگی روانه کتابفروشی‌ها شده است.
تأثیر عظیمی که عبدالرحمن بن خلدون، حکیم اندلسی قرن نهم هجری، بر فرهنگ معنوی جهان، به‌ویژه فلسفه تاریخ و علوم اجتماعی، نهاده است، نوبسنده را بر آن داشته که درباره اندیشه‌های این متفکر بزرگ اسلامی دست به پژوهش بزند.
نویسنده در مقدمه کتاب در همین باره می‌نویسد: «این پژوهش دیری بپایید و طی آن، به‌قدر توان، بسیاری از کتاب‌ها و مقاله‌های مهمی را که در این‌باره نوشته شده بود، مطالعه کردم و با دقت هرچه بیشتر در تحلیل جهان‌بینی حکیم، که به‌طور عمده در کتاب (مقدمه) فراز آمده است، همت گماردم و این مجموعه را که حاصل کوشش و بررسی‌های متعدد است، با عنوان پژوهشی در اندیشه‌های ابن‌خلدون فراهم آوردم.»
این مجموعه در هشت فصل تدوین شده است: فصل اول، نمودار زندگی و محیط اجتماعی و آثار حکیم است. اوضاع جهان اسلامی، به‌ویژه قسمت غربی آن در قرن نهم هجری، و سیر و سلوک حکیم و کتاب‌های او در این فصل به میان می‌آید.
فصل دوم به فلسفه و روش علمی حکیم و روزگار پیش و پس از او اختصاص دارد و جهان‌شناسی او، یعنی بینش او درباره چگونگی کلی واقعیت‌های عینی و شناخت‌شناسی وی، و در واقع بینش او درباره مبدأ، انواع، ملاک و ارزش شناخت انسانی مورد تحلیل قرار می‌گیرد و سپس رأی او در مورد علوم اجتماعی، به‌ویژه علم تاریخ و علم اجتماع، عرضه می‌شود، و روش‌شناسی او، یعنی بینش وی درباره شیوه‌هایی که باید در پژوهش امور اجتماعی به کار بست، مطرح می‌شود و نیز از فلسفه و روش علمی پیش و پس از او یاد می‌شود.
فصل سوم از نتایجی که در زمینه مقام حکیم در عرصه فلسفه و روش علمی به دست می‌آید گفت‌وگو می‌کند. فصل چهارم جامعه‌شناسی حکیم و روزگار پیش و پس از او را در بردارد. در این فصل، آرای او در موضوعاتی مهم مانند زمینه طبیعی زندگی اجتماعی و چگونگی جامعه یا دولت و عصبیت یا روح گروهی و آموزش و پرورش و مختصات جامعه ابتدایی و متمدن و روان‌شناسی اجتماعی سنجیده می‌شود و همچنین از جامعه‌شناسی پیش و پس از او سخن می‌رود.
در فصل پنجم نظریات پیشینیان و پسینیان او درباره امور یادشده ارزشیابی می‌شود. فصل ششم فلسفه تاریخ حکیم و دوران پیش و پس از او را باز می‌کند و مباحث اصلی آن جبر تاریخ و تکوین دولت و مراحل سیر دولت و تکرار تاریخ است و نیز از فلسفه روزگار پیش و پس از او گفت‌وگو می‌شود.
فصل هفتم آرای حکیم را درباره دیگران در موارد مذکرو مقایسه می‌کند و به نتیجه‌گیری می‌پردازد. فصل هشتم ابتکارهای علمی حکیم را برمی‌شمارد و در پرتو تمدن اسلامی و تمدن اروپایی سده پانزدهم میلادی به تبیین آن ابتکارها و توجیه جهان‌بینی و نیز شخصیت حکیم و تأثیرگذ او در جهان علم می‌پردازد.
کتابنامه‌ای که در پایان می‌آید از مآخذ و منابعی که مطالب آن در این مجموعه آمده است، یاد می‌کند. در نگارش تلاش شده است مطالب تا حد ممکن مستند باشند و هرآنچه از مقدمه در زیرنویس‌ها آمده است، هم به متن عربی و هم به ترجمه فارسی آن ارجاع داده شده است.
در پشت جلد کتاب نیز می‌خوانیم: «کتابی که اکنون در دسترس است، پژوهشی است در اندیشه‌های ابن‌خلدون؛ دانشمندی که در ابراز نظریه‌های تازه و بدیع از روزگار خود بسیار پیش افتاده بود و دانش تاریخ را که آمیزه‌ای از اخبار مبالغه‌آمیز و ناسره و حاوی ستایش صاحبان زر و زور بود گردآورده بود. از این‌رو ارزش علمی خود را از دست داده بود. ابن‌خلدون در پیشگفتار مقدمه کتاب العبر، به پیراست خود، سخت به آن شیوه در تاریخ‌نگاری بتاخت و خود به پالایش آن پرداخت تا جایی که تاریخ را پایه و اصلی از حکمت به‌شمار آورد. مورخان بزرگ اسلامی اخبار روزگار گذشته را گردآوردند، ولی نااهلان آن اخبار با به نیرنگ‌های باطل درآمیختند و به جعل مطالب نادرست در آن پرداختند. ابن خلدون می‌گوید: چون این وضع را دیدم، به نوشتن کتابی رو آوردم که احوال نژادها و نسل‌های جوامع بشری را فراگیرد و علل آغاز تشکیل دولت‌ها و تمدن‌ها را بیان دارد، به‌گونه‌ای که خواننده را به علل حوادث آشنا سازد.»
کتاب «پژوهشی در اندیشه‌های ابن‌خلدون» نوشته محمدعلی شیخ با شمارگان هزار نسخه در 248 صفحه به بهای 13 هزار تومان از سوی انتشارات علمی فرهنگی منتشر شده است.
سه‌شنبه ۱۰ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۰:۰۰
نظر شما