این کتاب نخستین بررسی جامع وضعیت مسلمانان در کاناداست؛ کشوری که به لحاظ تجربه جهانی مهاجران در کشورهای مقصد غالباً به مثابه استثنایی بر قاعده شناخته می‌شود. آگاهی از این تجربیات باید برای خواننده ایرانی اهمیت ویژه داشته باشد، چرا که سالانه نزدیک به 10 هزار ایرانی کشور خود را به قصد اقامت دائم در کانادا ترک می‌کنند. رقمی که در 10 سال گذشته ایران را به یکی از کشورهای عمده مهاجر فرست به کانادا تبدیل کرده است.
این کتاب حاصل کار پژوهشی سنگین و چندین ساله‌ای است روی داده‌های مربوط به سرشماری‌ها، نظر سنجی‌ها، مصاحبه‌های رو در رو، مباحثات طولانی با سایر پژوهشگران و بالاخره مشاهدات نویسنده. نسخه انگلیسی کتاب را انتشارات دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در 2014 منتشر کرد و در سال 2015 این کتاب از سوی انجمن جامعه‌شناسی کانادا به عنوان کتاب سال انتخاب شد و جایزه معروف جان پورتر را دریافت کرد. نویسنده کتاب متولد بروجرد ایران است و در حال حاضر استاد جامعه‌شناسی و صاحب کرسی مطالعات قومی در دانشگاه کلگری کانادا است.
بخش نخست مشتمل است بر کلیات موضوع «مسلمانان به مثابه معضل» و رویکردهای موجود در این باره. در فصل نخست از این بخش جنبه‌های اجتماعی ـ جمعیت‌شناختی مواجهه مسلمانان با دموکراسی‌های لیبرال غربی مرور می‌شوند. در فصل سوم به سه رویکرد تئوریک پرداخته می‌شود که درصدد شناخت ابعاد گوناگون مسئله مسلمانان به مثابه معضل و پاسخ دادن به آن بر آمده‌اند. برای هر یک از این رویکردها مصداق‌هایی هم فراهم می‌آید و نقاط ضعف و قوت آنها به اجمال بررسی می‌شوند.
در بخش دوم کتاب مشتمل بر فصل‌های چهارم و پنجم، بنیان‌های چارچوب مفهومی این پژوهش طرح می‌شوند که برای بررسی مسئله «مسلمانان به مثابه معضل» و همچنین موضوع کلی‌تر پیوندیابی مهاجران یا جوامع میزبان به آنها تکیه شده است. کسانی که آثارشان بر محتوای این چارچوب مفهومی تاثیر داشته است عبارت‌اند از پیربوردیو و چارلز تیلی، هر دو جامعه‌شناس، آمارتیا سن، اقتصاد‌دان برنده جایزه نوبل که به قلمرو فلسفه سیاسی وارد شده است و چندین روان‌شناس اجتماعی صاحب‌نظر در تئوری تماس. فرض غالب در چارچوب مفهومی پیشنهاد شده این است که ماهیت پیوندیابی مهاجران مسلمان با کشورهای جدیدی که به آن وارد شده‌اند به کیفیت تعامل میان آنان با جامعه میزبان اعم از فضای نهادی، اقتصاد، وسایل ارتباط جمعی و قلمرو جمعی آن جامعه بستگی دارد.
در فصل‌های بخش دوم با عنوان «مسلمانان در کانادا: جلوی صحنه» به جنبه‌های گوناگون زندگی مسلمانان در کانادا پرداخته می‌شود. در این بخش میزان شباهت یا تفاوت وضعیت کانادا با کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا نیز بررسی خواهد شد.
در فصل 6 به بحث‌های کیفی و در فصل 7 به داده‌های کمی تجربی در این خصوص پرداخته می‌شود. یافته‌های گزارش شده در فصل هفت نشان می‌دهد که گرچه مسئله «مسلمانان به مثابه معضل» در کانادا به وخامت و جدیت برخی کشورهای دیگر نیست اما موضوعاتی در این خصوص هستند که نیاز به توجه ویژه دارند.
بخش چهارم با عنوان «مسلمانان در کانادا: پشت صحنه» مشتمل بر سه فصل است و به کنکاش عمیق‌تر عواملی می‌پردازد که ورای الگوهای طرح شده در بخش سوم قرار دارند. در این راه در فصل هشت به جنبه‌های اقتصادی و در فصل 9 به جنبه‌های اجتماعی این امر پرداخته خواهد شد. در فصل 10 نیز تدابیری برای بهبود موقعیت مسلمانان در کانادا پیشنهاد می‌شوند.
در فصل نهایی کتاب یعنی فصل 11 درباره نتایج کلی این مطالعه بحث می‌شود. این نتایج ذیل دو عنوان جای می‌گیرند: مواردی که با سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات مربوط به اسکان مهاجران سر و کار دارند و مواردی که به موضوعات نظری‌تر درباره چند فرهنگ‌گرایی مربوط می‌شوند. همچنین در این فصل چند ایده کلی درباره مسیرهای ممکن برای آینده روابط مسلمانان و شهروندان بومی کانادا طرح شده است. این فصل نهایی کتاب با فهرستی اجمالی از عرصه‌ها و موضوعاتی که لازم است در پژوهش‌های آتی به آنها پرداخته شوند به پایان خواهند رسید.
این کتاب به مخاطب ایرانی خود چه می‌تواند بدهد؟ در پاسخ به این پرسش باید مخاطبان ایرانی کتاب را به دو دسته تقسیم کرد: آنها که به مهاجرت فکر می‌کنند و آنها که به «موضوع مهاجرت» می‌اندیشند. این کتاب برای دسته نخست حاوی اطلاعاتی درباره مهاجرت و بعضی مسائل پس از آن است که شاید پیش از مهاجرت به آنها نیندیشیده باشند و برای دسته دوم مشتمل بر نکاتی تئوریک یا روش‌شناختی و همچنین اشاراتی به پیشینه پژوهش در این باره است. سودمندی کتاب برای دسته دوم در همین است که در ایران هیچ مرکز و نهادی وجود ندارد که به طور جدی درگیر چنین مطالعاتی باشد.
کتاب «در تنگنای بیم و امید: پژوهشی درباره زندگی مهاجران مسلمان در کانادا» نوشته عبدالمحمد کاظمی‌پور با ترجمه بهرنگ صدیقی با شمارگان 500 نسخه در 319 صفحه به بهای 28 هزار تومان از سوی نشر نی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
نظر شما