نمودارهای تهیه شده در موسسه خانه کتاب حاکی از این است که استان تهران با انتشار حدود ۹۴۶هزار و ۱۷۷ کتاب طی چهار دهه اخیر رتبه اول را بر عهده دارد و پس از آن استان‌های قم و خراسان رضوی به ترتیب با ۱۲۵هزار و ۱۷ و ۵۰هزار و ۵۹۵کتاب در جایگاه دوم و سوم قرار دارند.
در انتهای این نمودار اما سه استان خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری و هرمزگان قرار دارند که هر کدام به ترتیب با ۴۹۶، ۵۰۹ و ۵۶۵ کتاب رتبه‌های پایانی را به خود اختصاص داده‌اند. ایبنا در این گفت‌وگو به بررسی علل تمرکزگرایی در صنعت نشر و راهکارهای تمرکززدایی در این حوزه پرداخته است.
محمدتقی عرفان‌پور؛ مدیر نشر علوم دانشگاهی در این زمینه معتقد است؛ در همه شغل‌ها فاصله بین تهران و شهرستان زیاد است و اختلاف تعداد فعالان صنفی و اقتصادی در تمام حوزه‌ها وجود دارد و منحصر به صنف نشر نیست.
وی با بیان اینکه در حوزه نشر نمی‌توان تمرکززدایی کرد، افزود: من معتقدم حداقل 85 درصد تولید فرهنگی مکتوب در تهران متمرکز شده است و بعد از آن استان قم قرار دارد.
وی با اشاره به فعالیت شهرهای مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز در حوزه تولید کتاب، گفت: در برخی از شهرها مثل اراک و همدان یک یا دو ناشر بیشتر فعال نیستند و در شهر همدان نیز، همان تعداد محدود ناشرانی هم که در تعاونی فعالیت داشتند، به علت عدم فعالیت تعطیل کرده‌اند. حتی شیراز که به شهر ادب و فرهنگ معروف است یک تعاونی یا اتحادیه صنفی ناشران ندارد.
عرفان‌پور با بیان اینکه اتحادیه‌های صنفی نقش زیادی در پویایی صنعت نشر دارند، گفت: غیر از تهران، مشهد و قم، در شهرستان‌ها تشکل صنفی و اقتصادی وجود ندارد و نبود یک تشکل قوی موجب ضعیف شدن فعالیت نشر در بسیاری از شهرها شده است.
آفت نبود نگاه فرهنگی
عرفان‌پور در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به دلایل کاهش عناوین کتاب در شهرهای دیگر نسبت به تهران، گفت: یکی از دلایل مهم این است که مدیران ما در اداره‌های کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فرهنگی نیستند و به جای اینکه در این پست کارشناس این حوزه را مدیرکل کنند، بیشتر انتصاب‌ها سیاسی است.
وی ادامه داد: در این زمینه معتقدم باید در زیرساخت‌های فرهنگی و نگاه مدیریتی، درایت فرهنگیوجود داشته باشد. زمانی که یک فرد فرهنگی و بومی برای مدیریت یک نهاد فرهنگی انتخاب می‌شود به دلیل اینکه به شهر و جغرافیای خود علاقه دارد، در هنگام مسئولیت بهتر می‌تواند به حل مسائل ناشران، نویسندگان و کتاب‌فروشان کمک کند.
عرفان‌پور با بیان اینکه بسترسازی مناسب برای استفاده از امکانات بومی از جمله ویژگی‌هایی است که مدیران محلی دارند، اضافه کرد: نبود سیاست کلان در این زمینه یکی از معضلات حوزه نشر و فرهنگ است. در بسیاری از شهرها و استان‌های ما ظرفیت‌های فرهنگی بسیار خوبی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای کتاب‌خوان کردن مردم یا توسعه عناوین تولیدی نشر استفاده کرد.
وی یادآور شد: اکنون امکانات بسیار خوبی در شهرهای مختلف کشور وجود دارد که اگر در تخصیص بودجه و امکانات از آن‌ها حمایت شود و دولت نیز در این زمینه برای تاسیس کتاب‌فروشی سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند به نتایج خوبی منجر شود.
به‌روزرسانی نشر یک ضرورت است
وی بخش سوم صحبت‌های خود را به موضوع به‌روزرسانی حوزه نشر در استان‌ها اختصاص داد و گفت: یکی از مشکلاتی که ما در استان‌ها با آن روبه‌رو هستیم این است که همگام‌سازی با فناوری‌های نوین و تجهیزات روز بسیار محدود است و بسیاری از ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه به خصوص در استان‌ها برای به‌روزرسانی اقدام نکرده‌اند.
وی افزود: به عنوان مثال سی سال قبل یک مترجم بسیار معروف آخرین ترجمه اش را به ناشر شهر خود واگذار کرد اما به دلیل اینکه بخش توزیع در آن شهر با مشکل روبه‌رو بود، انتشار آن کتاب ابتر و ناقص باقی ماند.
چند سال بعد مترجم مورد نظر، آن اثر را به ناشر تهرانی واگذار کرد و آن کتاب یکی از آثار پرفروش شد.
عرفان‌پور با بیان اینکه نشر از ضعیف‌ترین حلقه‌های اقتصادی در کشور به شمار می‌آید، یادآور شد: عموما افراد در طول سال همه هزینه‌های خود را در نظر می‌گیرند اما به کتاب فکر نمی‌کنند و مبلغی برای آن کنار نمی‌گذارند، زیرا کتاب برایشان یک جنبه تفننی دارد و به غیر از کتاب‌های درسی که به اجبار تهیه می‌کنند، سرفصلی به نام هزینه و کتاب در فرهنگ اجتماعی ما وجود ندارد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر موسسات پخش کتاب معتبر و به‌روزی در کشور مشغول فعالیت هستند که اقدامات و کارهای خیلی خوبی هم انجام داده‌اند. در این میان ناامنی اقتصادی که طی سال‌های اخیر در زمینه تکثیر غیرقانونی کتاب ایجاد شده، بنیه نشر را ضعیف کرده است.
عرفان‌پور با اشاره به سهم سایر استان‌ها و شهرستان‌ها و میزان تاثیرگذاری آن‌ها در نشر کتاب نیز گفت: گاهی دیده می‌شود کتابی در شهرستانی چاپ می‌شود و برخی افراد حرفه‌ای در شهرهای بزرگ با رونویسی از کتاب آن‌ها و اندکی تغییر در متن، آن را در تهران منتشر می‌کنند.
وی با تقبیح کپی‌برداری و رعایت نکردن حقوق صاحبان اثر از سوی سودجویان، این رویه را اقدامی نامناسب خواند که در کتابخانه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آن جلوگیری نمی‌شود و انگیزه را از مترجم، نویسنده و ناشر می‌گیرد.
وی یادآور شد: در این زمینه معتقدم سیاست‌گذاری در حوزه فرهنگ بر عهده صنف است و کار فرهنگی باید توسط افراد فرهنگی و دست‌اندرکاران این حوزه انجام شود. وضعیت امروز صنعت نشر نتیجه برخی تصمیمات نادرست در اعطای پروانه نشر و یارانه کاغذ بود که طی سال‌های اخیر آسیب‌های زیادی به صنعت نشر وارد کرد.
نظر شما