هرچند در این سال‌ها با پروژه حذف زوائد بصری و پیرایش شهری جداره خیابان انقلاب، رنگ و رویش تازه شده اما همچنان ناخوش‌احوال است و با مشكلات عديده‌اي دست به گريبان. مشکلاتی که بسیاری از فعالان و دست‌اندرکاران این حوزه را درگیر خود کرده است.
مشکلاتی از جنس دود و اتوبوس
از مهم‌ترين اين مشكلات، مسئله ايستگاه مبدأ خطوط اتوبوس‌راني ميدان انقلاب‌ـ‌ميدان خراسان و ميدان انقلاب‌ـ‌ميدان سپاه، حدفاصل خیابان منیری جاوید و خیابان ۱۲ فروردین است. اتوبوس‌هاي دودزای اين خطوط كه اغلب تنها با پنج يا شش مسافر ايستگاه را ترك مي‌كنند، در زمان انتظار براي مسافرگيري مثل سدي براي ديده شدن كتاب‌فروشي‌هاي اين پياده‌رو هستند و سبب كاهش فروش كتاب‌فروشي‌های منطقه، زشتی آن و تراكم و ازدحام بیش از اندازه در اين بخش از خيابان انقلاب شده است.
همچنین پارک موتورسیکلت‌ها و تجمع دستفروشان موز و کیف و... گذشته از ايجاد تراكم زياد جمعيت و سختی آمد و شد، آلودگيِ شنیداری و دیداری و فساد اخلاقي، فرهنگي و اقتصادي نيز به همراه دارد. مشکل دیگر حضور افرادي موسوم به دادزن است، افرادي كه مشتریانشان دانشجویان كارشناسي، کارشناسی ارشد و دكترا است و محصول تلاش همکارانشان تحقيق، پايان‌نامه و پروپوزال دانشگاهی. بساط كتاب‌هایی که غیرقانونی تکثیر می‌شوند نیز بی‌رونق نیست. این دردها را بگذارید کنار کسادی رو به فزونی بازار کتاب. بی‌خود نیست که کم کم چهره این راسته فرهنگی با فست‌فودی‌ها و کافه‌ها در حال دگرگونی است.
در این زمینه نیایش سرامی؛ مدیرمسئول نشر باد و عضو کارگروه ساماندهی راسته فرهنگی خیابان انقلاب در گفت‌وگو با ایبنا با اشاره به پیشینه کوشش‌ها برای تغییر در اوضاع این خیابان، گفت: مشکلات راسته فرهنگی انقلاب که بیشتر در ضلع جنوبی خیابان انباشت یافته‌اند در سال‌هاي گذشته بارها با مسئولان شهری در ميان گذاشته شده اما شوربختانه برای حل این مشکلات کمتر اقدامي انجام شده است.
وی افزود: نخستین کوشش‌ها بازمیگردد به سال ۱۳۸۵ که اتحادیه ناشران و کتابفروشان وقت تهران پیشنهادهایی برای بهبود اوضاع این راسته به شهرداری تهران داد. اما آغاز دور تازه تلاش‌ها به آبان سال ۱۳۹۶ بازمیگردد و بازدید اعضای شورای شهر تهران و شهردار منطقه از راسته فرهنگی خیابان انقلاب، برنامه‌ای که با همت همکارانم در تیم مطالعاتی مدیران نشر ایران تدارک دیده شد.
سرامی با اشاره به این بازدید گفت: این گروه در بازارچه کتاب پای صحبت‌های کتابفروشان، موزعان و ناشران این منطقه نشستند. عاجل‌ترین خواسته اهل نشر از آنان ساماندهی دستفروشان این راسته (در حدود ۱۰۰ دستفروش) بود. همچنین دیگر مشکلات و مطالبات صنفی بازگفته شد، رایزنی‌هایی انجام گرفت و قول‌هایی داده شد.
سرامی درباره نتایج این دیدار نیز توضیح داد: پس از آن از سوی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران پیشنهادهایی برای بهبود اوضاع این منطقه به رییس کمیسیون اجتماعی- فرهنگی شورا و شهردار منطقه داده شد و ثمرات این دست کوشش‌ها تا اینجا این بوده است که اکنون با همکاری شهرداری‌های مناطق ۱۱ و ۶ و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی طرح بهسازی راسته فرهنگی خیابان انقلاب در دست تهیه است و برای آن در بودجه‌ی سال جاری شهرداری تهران تاکنون دو میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شده است. طرح مطالعاتی کار توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در دست انجام است و طی چند نشست نیز نظر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران برای این پروژه اخذ شده است.
وی ادامه داد: آنچه من از شرکت در این نشست‌ها فهمیده‌ام این است که شهرداران مناطق میلشان به انجام کارهای کالبدی است که البته بار مالی زیادی دارد و احتمالاً تأثیرشان بر حال‌وروز منطقه کمتر است و در اولویت کارها و خواسته‌ها قرار نمی‌گیرد. مثلاً مطابق با اسناد بالادستی باید حدفاصل خیابان ۱۶ آذر تا خیابان قدس زیرگذر دانشگاه تهران شکل بگیرد.
سرامی با بیان اینکه امیدواریم به‌زودی اقدامات در این زمینه محقق شود، گفت: البته حالا خزانه شهرداری تهران خالی است و کسر بودجه زیادی دارد. شرکت توسعه فضاهای فرهنگی، فاز اول آن را در خیابان فخر رازی متمرکز کرده است. قرار است که این خیابان بسته شود و در این منطقه یک پلازا با هویت فرهنگی پدید آید. البته اعضای شورای شهر نظر تعدیل‌کننده‌ای دارند تا پروژه به بیراهه نرود و خواست اهل صنف نیز همین است و خواست اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز در آن نامه ذکر شده.
چند پیشنهاد
به گفته مسئولان و دست‌اندرکاران، هدف از طرح این پیشنهادها، تعدیل نابسامانی‌های پیش گفته است به شكلي كه با ساماندهی اوضاع این خیابان، در این منطقه فضايي مناسب، آرام، درخور كتاب، با امكانات رفاهي مناسب و شب‌زنده به وجود بيايد.
سرامی با اشاره به چند پیشنهاد درباره بهسازی راسته فرهنگی خیابان انقلاب گفت: در این زمینه معتقدم تغییر مبلمان شهری و ایجاد مبلمان‌های مبتنی بر هم‌نشینی گروه‌های اجتماعی و دانشجویان، ایجاد چند کافه‌ی سیار برای عرضه نوشیدنی‌های گرم و سرد، ایجاد کتابفروشیهای دست‌دوم عمودی (طاقچه‌ی کتاب) بر دیواره دانشگاه تهران، جانمایی تندیس مشاهیر فرهنگی ایران و ایجاد سقف و سرپناه در نواحی مختلف این راسته برای نشستن و توقف شهروندان و گردشگران منطقه از جمله اقداماتی است که می‌توان در این زمینه اجرایی کرد.
وی ادامه داد: همچنین ایجاد دیوار و حائل صوتی با پوشش گیاهی و شیشه‌ای برای مرزبندی میان خیابان و پیاده‌راه، نورپردازی برای شب‌های زنده‌ی خیابان، محدود کردن جوی‌های منطقه به طوری که تنها درختان امکان آبیاری قطره‌ای داشته باشند، ایجاد مناطق ویژه سرپناه‌دار برای بساط‌گسترها در ضلع شمال خیابان جهت ساماندهی این خرده‌فروشان بی‌مکان و جانمایی پارکینگ موتورسیکلت برای کارکنان منطقه را نیز می‌توان در زمره کارهایی قرار داد که در بهسازی این راسته فرهنگی موثر خواهد بود.
سرامی بخش سوم پیشنهادات خود را به برخی جانمایی‌‌ها در این راسته اختصاص داد و گفت: جانمایی پارکینگ عمومی برای گردشگران منطقه، جانمایی بارانداز برای تخلیه و تحویل کالا در روبروی کتابفروشیهای راسته به تعداد مورد نیاز در مرز خیابان و پیاده‌راه، جانمایی یک مجموعه سرویس بهداشتی در منطقه، طراحی و اجرای پنل‌های اطلاع‌رسانی درباره منطقه (برای نمونه فلش‌های راهنمای کتابفروشیهای منطقه) و جانمایی باکس‌های تبلیغ کتاب رویاروی کتابفروشیهای راسته که خود کتابفروشان متولی دکوراسیون جذاب و معرفی کتاب در آن باشند را نیز می‌توان در کنار اقدامات دیگر قرار داد.
یک شبکه تعاملی
به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت‌هایی که در راسته فرهنگی خیابان انقلاب قرار دارد، جای یک مجموعه‌ی ویژه برای صنعت نشر با هدف تعامل میان حلقه‌های مختلف این صنعت در تهران در این منطقه خالی است. مجموعه‌ای که بتواند زنجیره‌های فعال در این حوزه را به یکدیگر متصل کند. سرامی با طرح این ایده نوین از این مجموعه به عنوان شبکه تعاملی کتاب (تالار نشر ایران) نام می‌‌برد که می‌تواند سه مولفه پدیدآورندگی، انتشار و خواندن را به هم متصل کند.
او معتقد است؛ این شبکه تعاملی همه مراحل از پدیدآوردن تا خواندن یک کتاب را شامل می‌شود. تالار نشر ایران می‌تواند شامل بخش‌های مختلفی مثل تعامل با عوامل تولید محتوا، نمایش کتاب، آژانس ادبی بین‌المللی، سالن اجتماعات نشر و باشگاه مخاطبان کتاب باشد.
سرامی با اشاره به کارکردهای بخش تعامل با عوامل تولید محتوا توضیح داد: این بخش به ناشران برای انتخاب مترجم، نویسنده، مصحح، ویراستار و نمونه‌خوان، تصویرساز، عکاس، صفحه‌آرا و... مشاوره‌های تخصصی می‌دهد و بر اساس دادگان متصل به خانه کتاب و دیگر دیتابیس‌های موجود تشکل‌های صنفی عمل می‌کند. همچنین بخش نمایش کتاب، مسئول برگزاری رونمایی کتاب در اشکال گوناگون آن است و برنامه‌های آن برای حداکثر کردن جذب مخاطب است که برنامه‌هایی چون نمایش‌نامه‌خوانی کتاب، قصه‌خوانی کتاب و جمع‌خوانی کتاب را در بر می‌گیرد.
وی درباره کارکردهای آژانس ادبی بین‌المللی نیز گفت: این آژانس پل ارتباطی میان ناشران و پدیدآورندگان داخل با ناشران و پدیدآورندگان خارج از کشور است و برای تحقق طرح گرنت فعالیت خواهد کرد. این آژانس با بهره‌گیری از دادگان موجود ناشران، پدیدآورندگان، بازار، نیازها و پتانسیل‌ها تعامل میان آنها را ساماندهی می‌کند و از فعالیت‌های آن اعطای حق نشرانه و عقد قرارداد خواهد بود.
سرامی درباره سالن اجتماعات نشر و باشگاه مخاطبان کتاب، یادآور شد: سالن اجتماعات نشر محلی برای برگزاری نشست‌های صنفی و کارگاه‌های تخصصی و آموزشی صنعت نشر خواهد بود و باشگاه مخاطبان کتاب نیز برای ایجاد ارتباط و تعامل مستقیم و پویا میان خوانندگان یک کتاب با هدف ترویج کتابخوانی فعالیت می‌کند و از دیگر فعالیت‌های این بخش تعامل پدیدآور با مخاطب اثر خویش و به وجود آوردن امکان ارتباط پویا و مستقیم میان آنها است.
نکات کلیدی تدوین طرح
می‌توان گفت که با توجه به رویکرد تازه مدیریت شهری و شورای شهر تهران برای اداره شهر و تلقی مدیران تازه بر صدر نشسته از توسعه و تأکید آنها بر انسان‌محور بودن شهر، در طرح بهسازی پیاده‌راه خیابان انقلاب به نظر می‌رسد باید وجوه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری طرح توأمان با هم در نظر گرفته شوند.
این موضوع بدان معنا است که قرار نیست ما در این طرح با تغییر چیدمان و مبلمان شهری و تغییر در سازه‌ها یا ابنیه منطقه و نهایتاً افزودن سرویس بهداشتی و مبلمان شهری یا انتقال ایستگاه‌های اتوبوس به هدفی که برای ارائه و اجرای طرح تعیین شده است، دست پیدا کنیم. اگر قرار است کاری انجام شود که آینده بهتری را برای این خیابان مرکزی در شهر رقم زند و به سهم خود منجر به بهبود اوضاع کسب و کار کارگزاران نشر در این راسته گردد و از سوی دیگر موجب بالا رفتن سرانه مطالعه در تهران شود، جز طراحی‌های فیزیکی مربوط به طرح باید به اثرات فرهنگی تغییر و تحولات پیش رو نیز اندیشید و برای حداکثرسازی منافع حاصل از آن برنامه‌ریزی کرد.
سرامی با بیان اینکه راسته فرهنگی خیابان انقلاب طرح پیوست فرهنگی جامع و مانعی نیاز دارد، گفت: تجربه باغ کتاب تهران که با آن فاصله دور و درازی نیز نداریم باید توسط طراحان و مجریان طرح کنونی مطالعه شود. باغ کتاب آمد اما با ابهام و سرگشتگی، ساخته شد در حالی که برای کاربری آن برنامه‌ریزی قطعی نشده بود و به نظر می‌رسد طراحان این ایده ابتدا در نظر داشتند که باغ کتاب نمایشگاه کتابی باشد که در همه روزهای سال پابرجاست اما بارها خواستند که محلی برای نمایشگاه کتاب تهران باشد.
سرامی با بیان اینکه طرح پیشنهادی شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران باید با نگاهی کلان، جامع و آینده‌نگر، آینده این خیابان فرهنگی را بر پایه تحولات امروز بازار کتاب و صنعت نشر ایران طراحی کند، عنوان کرد: تحولات اجتماعی و تکنولوژیک دهه گذشته هم فرصت‌های تازه‌ای پیش روی کتابفروشان نهاده و هم تهدیدهایی را برای آنان رقم زده است، این فرصت‌ها و تهدیدها باید در طرح بهسازی پیاده‌راه خیابان انقلاب مد نظر قرار گیرند.
وی با اشاره به طرح‌های اولیه گفت: در طرح‌های اولیه خدماتی همچون سرویس‌های بهداشتی و پارکینگ در این خیابان دیده شده است، برای آنکه شهروند و گردشگر شهری که به منطقه آمده از امکانات موجود در این خیابان بهره بگیرد و با خیال آسوده‌تری در خیابان انقلاب با هدف کتاب‌گردی گشت و گذار کند. به عبارت دیگر خیابان فخررازی تسهیل‌گر آمد و شد در راسته‌ی فرهنگی خیابان انقلاب است اما اصل بهسازی، توسعه و رونق باید با تمرکز بر خیابان انقلاب انجام شود.
وی تأکید کرد که اگر می‌خواهیم با زیباسازی و بهسازی منطقه، بار ترافیک انسانی را در آن افزایش دهیم و به عبارتی محیطی دلپذیر برای دوستداران کتاب فراهم کنیم، باید در نظر داشته باشیم که برای کتابفروشان منطقه به عنوان مهمترین عوامل دیگر در کار خدمات‌رسانی، تسهیلاتی برای رفع موانع کسب و کار ایجاد کنیم. مثلاً با طراحی و اجرای بارانداز در مرز میان خیابان و پیاده‌راه، تأمین و تجهیز آسان‌تر کالا را برای آنان ممکن سازیم که در این زمینه لازم است نظر کتابفروشان این راسته و مسائل و مشکلاتشان دیده شود.
سرامی با اشاره به گوناگونی هویت مناطق مختلف در خیابان انقلاب، گفت: راسته فرهنگی خیابان انقلاب حدفاصل میدان انقلاب تا چهارراه ولیعصر دارای مناطقی با شخصیت، شکل و هویت گوناگون است، به عنوان مثال در یک منطقه عرض کمتری داریم و در یکی دیگر تمرکز کتابفروشی‌ها کمتر است و این مسئله باید در باز‌طراحی منطقه مد نظر قرار گیرد.
وی یادآور شد: برای آنکه راسته فرهنگی خیابان انقلاب اصالت بیشتری داشته باشد، حذف تمامی فروشگاه‌ها و مراکز غیرکتابی در این راسته باید مد نظر قرار گیرد. مثلاً در این راسته چند بانک وجود دارد و اغذیه‌فروشی‌هایی که باید برای انتقال آنها از منطقه فکری کرد، همچنین تغییر فصل‌ها باید در چیدمان و مبلمان‌های شهری این منطقه مد نظر قرار گیرد. برای روزهای آدینه و تعطیل این خیابان نیز باید چاره‌اندیشی شود، شوربختانه کتابفروشیهای این منطقه در این روزهای تعطیل که شهروندان فراغت بیشتری برای گردش در شهر را دارند، تعطیل‌اند.
در پایان این گزارش باید گفت جمعیتی که در این منطقه آمد و شد دارد از دیرباز بیشتر اهالی و اصحاب فرهنگ همچنین دانشجویان و اقشار بزرگسال جامعه هستند و از سویی دیگر عمده‌ی کتابفروشیهای منطقه، کتابفروشیهای بزرگسال آموزشی و عمومی‌اند، در این میان باید منطبق با پتانسیل‌های موجود و هویت و پیشینه منطقه، توسعه و رونق آن را تعریف کنیم. موضوعی جدی و مهم که می‌تواند در جذب کتاب‌خوان‌ها و علاقه‌مندی مردم تهران به مطالعه موثر باشد.
نظر شما