عباس اسماعیلی؛ پژوهشگر و نویسنده این کتاب، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، درباره ضرورت پرداختن به این موضوع خاص، روند تالیف و محتوای اثر، سخن گفت.
روند پژوهش و تدوین این کتاب چگونه بود و چند سال زمان برد؟
چندین سال قبل، مقام معظم رهبری در جلسه‌ای در شهر شیراز به این نکته اشاره کردند که درباره همه یگان‌های درگیر جنگ، کتاب‌‌هایی نوشته شده و تنها درباره لشکر 8 نجف اشرف به فرماندهی شهید احمد کاظمی و لشکر امام حسین (ع) به فرماندهی شهید حسین خرازی، هیچ کتابی وجود ندارد. این سخنان با کنگره شهدای نجف‌آباد همزمان شد که مسئولیت کمیته تألیف و تدوین را در آن کنگره برعهده داشتم. 50 جلد کتاب برای این کنگره تدوین و چاپ شد که پس از آن به خدمت رهبری رسیدیم و ایشان از نتیجه کار رضایت داشتند.
از سال 1392 و در پی تاکید رهبری، مسئولان لشکر مصمم شدند تا نقش و عملکرد رزمندگان این لشکر را در دوران دفاع مقدس، مکتوب و در قالب هشت جلد به چاپ برسانند که «چند قدم تا نجف»،کتاب اول از این مجموعه است. کتاب حاضر، ضمن انعکاس نقش مردم نجف‌آباد در صحنه‌های دفاعی پس از انقلاب اسلامی در گوشه و کنار ایران، به حضور تشکل‌های مردمی در جنگ، ورود سپاه به عرصه و نقش بسیج تا زمان تشکیل تیپ می‌پردازد. تا پیش از آن مشغول نوشتن کتابی درباره تاریخ دفاع مقدس نجف‌آباد بودم که با شروع کنگره آن‌را نیمه‌تمام گذاشتم و به پیشنهاد مسئولان لشکر 8 نجف اشرف، بنا شد کتاب را به کارنامه عملیاتی و روایت شفاهی رزمندگان بنیان‌گذار این لشکر، تغییر دهم.
کار در این زمینه بسیار سنگین و زمان‌بر برد و با احتساب بیش از 2 سالی که پیش از آن صرف کار روی موضوع تاریخ دفاع مقدس نجف‌آباد شده بود، به نتیجه رسیدن این پژوهش نزدیک به 6 سال زمان برد. یافتن آدم‌های درگیر در موضوع بسیار سخت بود. برخی از آنها شهید شده یا از دنیا رفته بودند و برخی نیز جانباز شده بودند. حدود 200 گفت‌وگو انجام شد، ولی به دلیل گذشت زمان، روایت‌هایی که از سوی افراد مختلف بیان می‌شد، با هم تناقض داشت که تطبیق روایت‌ها و تبدیل آنها به یک روایت درست از تاریخ، کار بسیار دشواری بود. مشکل دیگر این بود که زبان مشترکی ازنظر نحوه بیان روایت‌ها وجود نداشت و لذا با سختی‌های زیادی روبه‌رو شدیم. در نهایت با تطبیق دادن همه زبان‌ها، به یک زبان مشترک رسیدیم.
پس از انجام مصاحبه‌ها، با دیدگاه علمی و فنی، نوشتن را آغاز کردم که البته مسئولان لشکر، دید دیگری داشتند و اصلاحاتی روی کار صورت گرفت. پیش از تدوین نهایی کتاب، به دلیل عارضه قلبی و مغزی بیش از 6 ماه بستری شدم و عبدالحمید امانی، کار ویرایش و اصلاحات را انجام داد و در نهایت کتاب در پاییز 1395 از سوی انتشارات ستارگان درخشان، چاپ و راهی بازار نشر شد.
کتاب با چه روش و رویکردی تدوین شد و چه دوره‌هایی از تاریخ جنگ را شامل می‌شود؟
با بررسی و تحقیقی که انجام داده بودم، متوجه شدم بچه‌های نجف‌آباد در بیشتر عملیات‌ها و هرجایی از کشور که نیاز بوده، حضور داشته و کارهای بزرگی هم انجام داده‌اند که متاسفانه به‌صورت منسجم جمع‌آوری و تدوین نشده است. کار را مقطع‌بندی کرده و با شاهدان عینی که خودشان وقایع را از نزدیک درک کرده بودند، صحبت کردم. با تدوین این کتاب، گمشده‌هایی از دفاع مقدس برای مردم نجف‌آباد تداعی شد. رویکرد ما در تدوین این اثر، تاریخ شفاهی و در مواردی استفاده از مطالب آرشیوی بود. البته ذکر این نکته لازم است که اوایل جنگ، روایت‌های معدودی به‌صورت مکتوب وجود داشت، لذا روایت‌ها در سینه رزمندگان بود و تصمیم گرفتم به‌جای استفاده از نوشته‌ها که شاید مستند و دقیق بودنشان کاملا به اثبات نرسیده، با شاهدان عینی حاضر در صحنه عملیات‌ها گفت‌وگو کنم.
متن کلی هر فصل با فیش‌برداری از اسناد مکتوب اعم از کتاب‌ها، نشریات، دست‌نوشته‌ها و متن‌های پیاده شده از مصاحبه‌ها است. در ابتدای هر فصل تلاش شده خوانندگان از یک منظر کلی با روند تاریخی دفاع مقدس، آشنا شوند.
طرف مصاحبه‌های شما بیشتر فرماندهان جنگ بودند یا رزمنده‌ها؟
در دنیا برای تاریخ شفاهی تعریف خاصی وجود دارد که براساس آن فرماندهان در اتاق‌های فکر عملیات هستند و لذا مصاحبه‌شوندگان ما بیشتر از نیروها و فرماندهان عملیاتی نظیر فرماندهان گردان بودند. در سپاه به دلیل اینکه نیروها از ابتدا تعلیمات و تفکر نظامی نداشتند، لذا فرمانده گردان خودش همراه با نیروهای زیردستش در عملیات‌ها شرکت می‌کرد و با آنها همراه بود.
ذکر این نکته نیز لازم است که برخی از فرماندهان جنگ از آن روزها می‌نویسند که بیشتر خاطره است، درحالی‌که تاریخ شفاهی با خاطره از نقطه‌نظر علمی، تفاوت‌های بسیاری دارد. اگر تاریخ شفاهی خوب نوشته شود، تاریخ جنگ هم خوب نوشته و معرفی می‌شود.
ترتیب فصل‌های کتاب نشان می‌دهد که محتوای آن از شروع جنگ تا پایان عملیات طریق‌القدس و زمان تشکیل رسمی لشکر 8 نجف اشرف را دربرمی‌گیرد. درباره فصل‌های کتاب و محتوای آن توضیح دهید.
کتاب در 10 فصل با عنوان‌های «جهاد سازندگی نجف‌آباد (از تشکیل جهاد تا پایان عملیات طریق‌القدس)»، «کردستان، جنگ با کومله و دمکرات»، «جبهه شوش»، «جبهه نثاره، فارسیات و محمدیه»، «جبهه ذوالفقاریه و جزیره مینو»، «جبهه سرپل‌ذهاب»، «جبهه فیاضیه»، «جبهه حمیدیه»، «جبهه مریوان، عملیات محمد رسول‌الله» و «جبهه دهلاویه، عملیات طریق‌القدس (آزادسازی بستان)»، شرح حضور و دلاوری‌های بچه‌های نجف‌آباد در دوران پررالتهاب جنگ را روایت می‌کند.
نیروهای انقلابی زیادی در نجف‌آباد وجود داشت و تعداد زیادی از نیروهای مسئول نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور در برهه پنج ساله اول انقلاب، نجف‌آبادی بودند. این نیروها از روی احساس تکلیف برای دفاع از آب و خاک، در جبهه‌ها پراکنده شدند. هرجا بحرانی احساس می‌شد، بچه‌های نجف‌آباد حضور داشتند. فصل اول کتاب درباره نقش جهاد سازندگی نجف‌آباد در دوران دفاع مقدس است. جهاد سازندگی پس از انقلاب اسلامی، نخستین نهادی بود که به فرمان امام خمینی (ره) تشکیل شد و کارهای زیرساختی بسیاری در جنگ انجام داد. فصل بعدی نیز به وقایع منطقه کردستان اشاره دارد. دشمنان این مرز و بوم پس از ناکامی در مناطقی همچون بلوچستان، برای از پا درآوردن انقلاب، کردستان را نشانه گرفتند. یکی از نقاط عطف نشان دادن و معرفی شخصیت‌های نظامی نجف‌آباد همچون شهید احمد کاظمی، کردستان بود. این بچه‌ها در کردستان طریق جنگیدن را یاد می‌گیرند و از تجربیات کردستان در جبهه‌های جنوب استفاده می‌کنند.
تا پیش از اینکه محسن رضایی به فرماندهی سپاه پاسداران منصوب شود، نیروها به‌صورت گردان‌های پراکنده می‌جنگیدند. پس از پیروزی در فیاضیه، زمزمه‌هایی مبنی بر ساماندهی گردان‌ها در قالب تیپ به گوش رسید. محسن رضایی تاکید کرد که باید به‌صورت لشکر جنگ را ادامه دهیم. بعد از شکست حصر آبادان، سردار شهید احمد کاظمی که در بستان و سرپل ذهاب و سروآباد و ... حضور داشت، به محض دریافت نامه منصوب شدن به‌عنوان فرمانده تیپ، صبح عملیات بستان، جای فرمانده شهید گردان، فرماندهی را به‌دست گرفت. در ادامه تیپ در یک مدرسه در شوش تشکیل شد.
تدوین این کتاب، گام نخست از تولید مجموعه‌ای هشت جلدی از تاریخ شفاهی جنگ است. انعکاس نقش مردم نجف‌آباد در صحنه‌های دفاعی پس از انقلاب، حضور تشکل‌های مردمی در جنگ، ورود سپاه به عرصه و نقش بسیج تا زمان تشکیل تیپ، محورهایی است در این جلد به آنها پرداخته می‌شود. جلد دوم این مجموعه به چه محورهای مهمی اشاره دارد؟
جلد دوم این مجموعه به تشکیل تیپ نجف اشرف، دفع تک عراق در تنگ چزابه و رقم زدن عملیات «مولای متقیان (ع)»، حضور در عملیات «فتح‌المبین» و نبرد حماسه‌ساز «الی بیت‌المقدس» اختصاص دارد.
نظر شما