فرودگاه را بستند
در روز چهارم بهمن 1357 جلسه شورای انقلاب اسلامی در منزل آیت‌الله مطهری برگزار شد و عمده مباحث این جلسه درباره بازگشت امام به ایران و نیز بسته شدن فرودگاه مهرآباد بود. احمد صدر حاج سیدجوادی که یکی از اعضای شورای انقلاب بوده است، در یادداشت‌هایی که در فاصله نهم دی ماه تا بیستم بهمن ماه 1357 نوشته است، روایتی پرجزئیات از این جلسه ارائه داده است. یادداشت‌های صدر حاج سیدجوادی در سال 1386 در کتابی با نام «خاطرات صدر انقلاب» منتشر شده است.
حاج سیدجوادی نقل می‌کند که اولین موضوع طرح شده در جلسه، به بازگشت امام به ایران و بسته شدن فرودگاه‌ها مربوط بود. صبح روز چهارم بهمن ماه، امام خمینی در نوفل‌لوشاتو در جمع کارکنان اقامتگاه خود، تصمیم قطعی خود برای بازگشت به ایران را اعلام کرد و گفت: «ما راهی ایران هستیم و من بیعتم را از شماها برداشتم و چون ممکن است در سفر خطری پیش بیاید من میل ندارم که شما به خاطر من خدای نخواسته در خطر بیفتید. من سنم گذشته ولی شما جوان هستید.» (روزشمار انقلاب اسلامی؛ دفتر ادبیات انقلاب اسلامی؛ جلد سیزدهم. ص: 319)
صدر حاج سیدجوادی سخنان خود در جلسه شورای انقلاب درباره بازگشت امام به ایران را این‌گونه نقل کرده است: «در کار خطیر خطرات هم وجود دارد و این‌گونه انقلابات مستلزم کارهای خطیر است. اگر مقصود و منظور مهم و بسیار باارزش باشد به هر حال تغییر رژیم سلطنت خودکامه به جمهوری اسلامی دموکراتیک که خواست ملت است کار بی‌اندازه خطیر و بزرگی است که به دست توانای رهبری اندیشمند و دوراندیش و باریک‌بین با همت والای ملتی فداکار و با ایثار خونهای فراوان به دست می‌آید.»
به گفته حاج سیدجوادی، در ادامه جلسه، آیت‌الله طالقانی اخباری را که درباره بسته شدن فرودگاه به ایشان رسیده بود، این‌گونه نقل کرده است: «دیشب نظامی‌ها سه هواپیمای ملی ایران را که خلبانان آماده پرواز کرده بودند، خراب کرده‌اند که ترمیم آنها مدتی وقت لازم دارد. آنها باند فرودگاه را با تانک و توپ بسته‌اند و هیچ هواپیمای مسافری نمی‌تواند از فرودگاه خارج یا به آن داخل شود. همچنین نظامیان مسافران را به سالن‌های پرواز فرودگاه راه نداده‌اند.»
آیت‌الله طالقانی در ادامه گفته است: «اطلاعیه فرمانداری نظامی تهران و حومه هم از طریق رادیو به کارکنان هواپیمایی ملی اهانت کرده و آنها را اخلالگر و اوباش نامیده است. به دروغ، فرودگاه را با وضع جوی بد اعلام کرده‌اند، در صورتی که هواپیماهای آمریکایی در فرودگاه می‌نشینند و یا مسافران خود و نظامیان را به خارج می‌برند.» (خاطرات صدر انقلاب؛ ص: 90 و 91)
به گفته آیت‌الله طالقانی علت خراب کردن هواپیماها به وسیله نیروهای نظامی این بوده است که کارکنان هواپیمایی ملی ایران (هما) اعلام کرده بودند چرا امام خمینی با هواپیمای خارجی به ایران بیاید؟ برای همین سه هواپیما را آماده کرده بودند تا برای انتقال ایشان به ایران، به فرانسه بفرستند.
پس از اعلام بسته بودن فرودگاه‌ها تا هشتم بهمن توسط سازمان هواپیمایی کشوری، کارکنان این سازمان اعلامیه‌ای منتشر کردند. در این بیانیه اطلاعاتی که آیت‌الله طالقانی در شورای انقلاب طرح کرد، به اطلاع عموم رسیده بود. در گزارشی که روزنامه کیهان در همان روز از ماجرای بستن فرودگاه منتشر کرد، به نقل از یکی از محافظان هواپیما چنین نوشته شده بود: «پست نگهبانی من از ساعت 6 بعدازظهر شروع شد. همه چیز عادی بود اما در نیمه شب دو سروان نیروی هوایی و چهار نفر شخصی‌پوش با یک جیپ آهوی بیابان نیروی هوایی کنار هواپیماهای تخت جمشید و خوزستان که برای پرواز انقلاب در نظر گرفته شده بودند توقف کردند و به محافظ هواپیما گفتند می‌خواهیم در دستشویی هواپیما دستمان را بشوئیم. اما آنان موتور هواپیما را دستکاری کردند و مدتی بعد نیز یک کامیون پر از سربازان و افسران نیروی هوایی وارد شدند و کارکنان هما را بیرون کردند.»
احمد صدر حاج سیدجوادی
نامه بختیار به امام
آن‌گونه که احمد صدر حاج سیدجوادی گفته است بحث دیگری که در جلسه شورای انقلاب، در تاریخ چهارم بهمن 1357 مطرح شده است، به نامه‌ای که شاپور بختیار خطاب به امام خمینی نوشته بود، مربوط می‌شد. بختیار این نامه را برای آیت‌الله بهشتی یکی دیگر از اعضای شورای انقلاب فرستاده بود و ایشان نامه را در جلسه شورای انقلاب قرائت کردند.
صدر حاج سیدجوادی در کتاب خود درباره این نامه چنین می‌نویسد: «مقدمه نامه مقداری تعارف و تجلیل از امام و متن آن متضمن چهار نکته است: 1. برنامه دولت بختیار همان است که امام و ملت ایران خواسته‌اند و برای رسیدن به آن کوشش و انقلاب کرده‌اند و اگر مهلت داده شود این برنامه ادامه خواهد یافت.
2. هر چند تشریف‌فرمایی پیشوا و زیارت ایشان برای همه و دولت موجب سعادت است ولی به دلیل اینکه هنوز گروه‌های عصیانگر و مخالف دست از مخالفت برنداشته و در حال طغیان هستند، استدعای دولت این است که در حرکت امام تاخیری روی دهد تا موقع مناسب شود.
3. پس از تشریف‌فرمایی اگر امام خمینی درصدد تعیین سازمان سیاسی برآیند یقیناً دولت به وضع خطرناک و مشکلی دچار خواهد شد که مسئولیت عواقب وخیم چنین اقدامی را دولت از خود سلب می‌کند.
4. با توجه به نکات مذکور امیدواریم امام اجازه دهند هر تغییری که منظور نظر ایشان است از طریق قانون و دموکراتیک عملی گردد و در خاتمه امید این است که تقاضاها مورد عنایت خاص قرار گیرند والا پیشامدهایی قطعاً موجب تاثر و تالم خواهد شد.» (همان. صص: 91 و 92)
به گفته صدر حاج سید جوادی پس از قرائت نامه‌ای که برخی مفاد آن ذکر شد، اعضای شورای انقلاب نظرشان این بود که معلوم نیست امام از اساس این نامه را بپذیرند.
جلسه ارتشیان با هایزر درباره ورود امام
از دیگر وقایع مهم چهارم بهمن، جلسه مشترک سران ارتش با ژنرال رابرت هایزر بود. هایزر که به عنوان فرستاده نظامی ویژه کارتر رئیس جمهور آمریکا به ایران آمده بود شرح این جلسه را در کتاب خاطرات خود با نام «ماموریت در تهران» نوشته است. این کتاب را علی‌اکبر عبدالرشیدی به فارسی ترجمه کرده و نشر اطلاعات آن را منتشر کرده است.
در این جلسه هایزر با اشاره به گزارش نشریات می‌گوید: «اپوزیسیون می‌کوشد ورود خمینی را به طور زنده از تلویزیون پخش کند و کمیته‌ای ویژه، مسئول استقبال از او شده است. قرار است راهپیمایان به صورت منظم حرکت کنند و خمینی قرار است نطقی سیاسی در بهشت زهرا ایراد کند.»
رابرت هایزر
هایزر در این نشست همچنین به سران ارتش اطلاع داده بود که امام با یکی از پروازهای شرکت ایرفرانس به ایران خواهد آمد. او در خاطرات خود درباره ایده بستن فرودگاه با تانک که به گفته نظامیان حاضر در نشست به ارتشبد ربیعی فرمانده نیروی هوایی و شاپور بختیار تعلق داشته است نوشته است: «همه ما احساس می‌کردیم این حرکت مسخره است که مسیر او (امام) را عوض کنیم. فکر می‌کردیم این احتمال بیشتر وجود دارد که او بلافاصله بعد از ورود دولت خود را تشکیل دهد.»
ارتشبد قره‌باغی رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران در این نشست گفته بود اگر لازم باشد 1500 تا 3000 نفر را بازداشت می‌کنم تا نظم برقرار شود. هایزر درباره این سخن قره‌باغی در خاطرات خود نوشته است: «سخنان قره‌باغی هماهنگ با مشی بختیار بود. برای من روشن بود که بختیار مثل چای است. هر چه آب داغتر شود، غلیظ‌تر می‌شود.»
به اعتقاد هایزر تاخیر انداختن در ورود امام حتی برای 24 ساعت هم مایه خوشحالی بود. چرا که زمان بیشتری برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کرد. به اعتقاد هایزر ساده‌ترین راه این بود: «اعلام کنیم فرودگاه بسته است ولی باند را نبندیم. این کار به ما امکان می‌داد راه تدارکات را باز نگه داریم و تخلیه افراد خودمان را هم ادامه دهیم. ما کار تخلیه آمریکائیان از ایران را شدت بخشیدیم.»
پس از پایان جلسه و بازگشت هایزر به دفترش، او با واشنگتن تماس گرفت. پیام واشنگتن این بود: «به بختیار و فرماندهان ارتش ایران بگویید ما با آنها هستیم و مهم این است که خمینی را از کشور دور نگه داریم.» (ماموریت در ایران. ص: 207)
نظر شما