به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) طبق شرایط نمایشگاه بین­‌المللی کتاب تهران، کتاب­‌های منتشر شده در 6 سال گذشته می­‌توانند برای فروش در نمایشگاه عرضه شوند که این کتاب­‌ها (511.806 عنوان) 4/38 درصد کتاب­‌های منتشر شده پس ار انقلاب اسلامی است که در بانک اطلاعات خانه کتاب ثبت شده است. 

کاهش شمارگان کتاب در سال 1397 
اگرچه تعداد عنوان کتاب‌­ها در سال 1397، حدود 101 هزار عنوان، حدود 3/1 درصد بیش از سال گذشته با 99.604 عنوان بوده است، اما افزایش قیمت کاغذ و مشکلات ناشی از تورم و تحریم‌ها موجب کاهش قابل توجه مجموع شمارگان کتاب­‌ها از 144،636،504 نسخه در سال 1396 به 139.393.974 نسخه در سال 1397، یعنی کاهش 6/3 درصدی شده است. 

             

سهم 51 درصدی تولید کتاب در اختیار 3 شاخه
در سال 1397، از نظر موضوعی کتاب‌­های کمک‌درسی و آموزشی با 19 %، ادبیات با 17 % و کودک و نوجوان با 15 % و این سه موضوع در مجموع 51 % از کتاب­‌های سال 97 را تشکیل می­‌دهد.

افزایش عنوان کتاب‌ها در  5 حوزه
همچنین تعداد عناوین سال 1397، در حوزۀ فلسفه و روانشناسی (18 %)، ادبیات (16 %)، زبان (9 %)، تاریخ و جغرافیا (5 %) و علوم طبیعی و ریاضیات (1 %) نسبت به سال 1396 افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌­ها، برابر یا کمتر بوده است.

62 درصد کتاب‌ها سال 97 چاپ نخست است
در سال 1397، از نظر نوبت چاپ: 62 % کتاب‌ها چاپ اول و 38 % چاپ مجدد بودند، تنها در دو حوزه کمک آموزشی و کودک و نوجوان تعداد کتاب­‌های چاپ­ مجدد بیش از چاپ اول بوده است. در سایر حوزه‌­ها چاپ اول بیشتر است و بیشترین نسبت چاپ اول به مجدد در سه حوزه ادبیات، علوم عملی، علوم اجتماعی و دین بوده است.

پیشتازی تالیف با سهم 75 درصدی 
از نظر نوع تولید، 75 % کتاب‌­ها تألیف و 25 % ترجمه بوده است، هر چند بیشترین درصد کتاب­های تالیفی (25 % کل تالیف) متعلق به موضوع کمک درسی و آموزشی و سپس ادبیات (23 %) بوده و متاسفانه بیشترین ترجمه (27% کل ترجمه) در حوزه کودک و نوجوان و سپس ادبیات (21 % ) بوده است.

سهم اندک شهرستانی‌ها از تولید کتاب
از نظر جغرافیای نشر، 76 % کتاب­‌ها در تهران و 24 % در استان‌های دیگر، عمدتاً مراکز استان­ها منتشر شده که از این سهمِ 24 درصدیِ شهرستان­ها، 10 % در استان­های قم (با 7 %) و خراسان رضوی (با 3 %) منتشر شده است و 14 % سهم بقیه استان­ها بوده است. 

بیشترین کتاب­‌های انتشار یافته در تهران به موضوع کمک درسی و آموزشی (22 %) و در شهرستان­‌ها به موضوع دین (21 %) اختصاص داشته است.

بیشترین شمارگان کتاب در انحصار کمک‌درسی‌ها
از نظر شمارگان، دو حوزه کمک درسی و آموزشی با 27 % و کودک و نوجوان با 22 % به تنهایی تقریباً نصف (48 %) مجموع شمارگان تولیدی کتاب­‌های کشور را تشکیل داده‌­اند.
«میانگین شمارگان» کتاب­‌ها در سال 1397، تقریباً مطابق روال تمام سال­‌های گذشته باز هم کاهش یافته و به عدد 1401 نسخه برای هر کتاب رسیده که در مقایسه با تعداد 1467 نسخه سال گذشته، 5/4 % کمتر شده است. 

شمارگان کمتر از 1000 نسخه‌ای برای 31 درصد از کتاب‌های سال 97
البته 31 % کتاب­‌ها شمارگان کمتر از 1000 نسخه را در شناسنامه دارند که تقریباً در شناسنامه نیمی از آن‌ها (53 %) شمارگان 500 نسخه‌­ای درج شده است.
«میانگین شمارگان» در حوزه‌­های علوم کاربردی 10 %، علوم‌اجتماعی 4 %، زبان و فلسفه و روانشناسی 2 % افزایش داشته اما در سایر حوزه­‌ها کاهش داشته است.

ارزش ریالی مجموع قیمت پشت جلد کتاب­‌های سال 1397، حدود 27 هزار میلیارد ریال بوده است که 40 % آن به حوزه کمک‌درسی و آموزشی اختصاص داشته است.

«میانگین قیمت» کتاب در سال 1397، مبلغ 22 هزار 600 تومان بوده که در مقایسه با 17 هزار و ششصد تومانِ سال پیش از آن، 28 % افزایش داشته است.

 بیش از 5 هزار ناشر در تولید کتاب سال 97 فعال بودند
کتاب­‌های سال 1397 را 5.507 ناشر منتشر کرده‌­اند که از این تعداد، 4.542 ناشر (82 %) «حقوقی» (دارای پروانه نشر) و 965 ناشر (18 %) «حقیقی» (ناشر مولف، سازمان‌ها و نهادها و ناشران موردی) بوده‌­اند.

سهم 56 درصدی ناشران حرفه‌ای از تولید کتاب
از جنبه سهم ناشران در تولید کتاب‌های سال 1397، آمار نشان می­‌دهد ناشران حرفه‌­ای (ناشر حرف‌ه­ای به ناشری گفته می­‌شود که سالانه بیش از 50 عنوان کتاب منتشر کند) که 7 درصد تعداد ناشران را تشکیل می‌­دهند، 56 درصد تولید کتاب را بر عهده داشته‌­اند.

الف) ناشران حقوقی (دارای پروانه نشر): 82 درصد ناشران/   4/98 درصد تولید کتاب
ناشران «فعال» (ناشرانی که در سال 1397 فقط یک کتاب منتشر کرده­اند): 14درصد ناشران= 5/0 (نیم) درصد تولید کتاب
ناشران «کم کار» (ناشرانی که از 2 تا 20 عنوان کتاب منتشر کرده­اند): 62 درصد ناشران= 20 درصد تولید کتاب 
ناشران «پرکار» (ناشرانی که از 21 تا 50 عنوان کتاب منتشر کرده­اند): 16 درصد ناشران= 22 درصد تولید کتاب
ناشران «حرفه­ای» (ناشرانی که بیش از 50 عنوان کتاب منتشر کرده­اند): 8 درصد ناشران= 56 درصد تولید کتاب
ب) ناشران حقیقی ( موردی و ناشران مولف): 17 درصد ناشران=  5/1 درصد تولید کتاب
 
ضرورت ارزیابی کیفی به­‌جای کمّی و نقش جشنواره‌­ها و جوایز

• در حوزۀ کتاب بسیاری از آمارها و ارزیابی­ها کمّی است، لذا ضرورت دارد به سوی ارزیابی­های کیفی گام برداشت. تعداد و تنوع و رونق جشنواره­ها و جوایز کتابی می­تواند خلاء ناشی از ارزیابی­های کیفی را بپوشاند.
  در سال 1397، تعداد 34 جایزه و جشنواره ادبی در کشور برگزار شده که حاصل آن انتخاب 515 عنوان کتاب بوده است. این جشنواره­ها به شش گروه با تعداد زیر قابل تقسیم هستند:

6 جایزۀ سالانه (کتاب سال، کتاب سال حوزه، دانشجویی و فارابی)
9 جایزۀ ادبی
9 جایزۀ تخصصی (رشد، رضوی، پاسداران اهل قلم)
4 جایزۀ کودک (بیشتر جشنواره و جوایز دولتی هستند که بهتر است جوایز خصوصی هم بیشتر شود)
6 جایزۀ کتاب استانی

• در حوزه­های ادبیات و کودک و نوجوان و دین، خوشبختانه جوایز به‌­ویژه در بخش خصوصی به تعداد و اندازه مطلوب هست اما در بسیاری حوزه­‌های دیگر از جمله فلسفه، هنر، تاریخ، علوم و فنون و پزشکی و مهندسی علوم اجتماعی و نظایر آن یا نیست یا بسیار اندک است که ضرورت دارد ایجاد شود.