در جمع‌آوری اطلاعات اولیه متوجه شدیم که برخی فرهنگسراها برای برگزاری جلسات رونمایی یا نقد و بررسی کتاب، هفت‌خوانی تعریف کرده‌اند که اغلب نویسنده یا انجمن یا ناشر هنگام روبه‌رو شدن با این موانع از برگزاری چنین برنامه‌هایی به کلی پشیمان می‌شود.
بدون شک با توجه به فعالیت 35 فرهنگسرای وابسته به شهرداری، بررسی فعالیت‌های همه این فرهنگسراها کار دشواری است، از این رو در اين گزارش 6 فرهنگسرا در نقاط مختلف پایتخت را به‌عنوان جامعه هدف درنظر گرفتیم و به سراغ آن‌ها رفتیم تا به جمع‌آوری اطلاعات بپردازیم. در این مرحله فرهنگسراهای ارسباران، ابن‌سینا، اندیشه، فردوس، بهمن و خاوران انتخاب شدند.
در گام نخست به سراغ برنامه‌های کتابی این فرهنگسراها رفتیم تا متوجه شویم که در بازه زمانی یک ماهه (یک تیرماه تا یک مردادماه 1398) این واحدهای فرهنگی تا چه میزان به کتاب و کتابخوانی پرداخته‌اند.
فرهنگسرای ارسباران:
- برنامه کتاب پارک
-نشست «خانه ترانه»
-ویژه برنامه روز ادبیات کودک و نوجوان
-خوانش نمایشنامه «خواستگاری» چخوف
-کارگاه «نویسنده کودک، کودک نویسنده»
-رونمایی از مجموعه کتاب‌های «شهدای مدافع حرم ارتش»
-نشست «عصر شعر و ترانه»
همچنین آنگونه که در فهرست برنامه‌های این فرهنگسرا آمده در شرایط فعلی کارگاه‌های «حافظ‌شناسی و شاهنامه‌خوانی»، «زندگی با مولانا، امروز و فرداها»، «حافظ‌خوانی در رسانه»، «داستان‌نویسی»، «شناخت مولانا»، «شعر و ترانه» و «ادبیات کلاسیک ایران» برگزار می‌شود.
فرهنگسرای ابن‌سینا:
-نشست «شب شعر ترانه مهر»
-رونمایی رمان «تابستان خیس»
-کارگاه‌های خوانش و نقد و بررسی کتاب
-سلسله نشست‌های خانوادگی شاهنامه‌خوانی و استعدادیابی نقالی «گنج سخن»
-کارگاه‌های شاهنامه‌خوانی کودکان با عنوان «حکیم سخن»
همچنین این روزها کارگاه «داستان‌نویسی مقدماتی و پیشرفته» در این فرهنگسرای برگزار می‌شود.
فرهنگسرای ملل:
-نشست «دوشنبه‌های هنر و شاهنامه»
-نشست «یکشنبه‌های داستان»
در این فرهنگسرا کارگاه‌های «داستان‌نویسی کودک و ادبیات»، «داستان‌نویسی بزرگسال مقدماتی»، و «داستان‌نویسی بزرگسال پیشرفته» برگزار می‌شود.
فرهنگسرای اندیشه:
-خوانش کتاب «طهرون، خاطرات آقاجان و قصه‌های کوتاه»
- خوانش کتاب «دلتنگ نباش»
-آیین معرفی کتاب «روایت رهبری»
-نشست «کوتاه با داستان»
در این فرهنگسرا کارگاه‌های «داستان‌نویسی (مقدماتی تا پیشرفته)»، «شاهنامه‌خوانی»، «حافظ‌خوانی»، «نقد داستان»، «ویراستاری» و «عروض و قافیه» برگزار می‌شود.
فرهنگسرای فردوس:
-قصه‌خوانی کودکان
-شعرخوانی و نقد و بررسی اشعار در کانون ادبی «ترنم یاس»
-قصه‌گویی برای کودکان در «زیر گنبد کبود» کتابخانه فردوس
-خوانش نمایشنامه «کاکتوس»
-محفل ادبی «حافظ‌خوانی»
-خوانش اثر هوشنگ مرادی‌کرمانی در «پاتوق کتاب»
-شب شعر رضوی همزمان با دهه کرامت
-محفل ادبی «شعر و ترانه»
-شاهنامه‌خوان با شاهنامه‌پژوه برتر کشور
-برگزاری محفل طنز «نیشخند»
-نقد و بررسی کتاب «دروازه مردگان» و دیدار حمیدرضا شاه‌آبادی
-محفل ادبی مثنوی‌خوانی در فرهنگسرای فردوس
-بررسی کتاب «خانه‌‌ی بی‌سقف» و دیدار با سیمین عیوض‌زاده
در این فرهنگسرا کارگاه داستان‌نویسی در دو مقطع کودک و نوجوان و بزرگسال برگزار می‌شود.
فرهنگسرای بهمن:
-برگزاری ویژه برنامه ادبیات کودک و نوجوان
-ویژه‌برنامه «کودک و شاهنامه»
در این فرهنگسرا نیز مثل فرهنگسراهای دیگر کارگاه داستان‌نویسی در سطوح مختلف برگزار می‌شود.
فرهنگسرای خاوران:
-برپایی کارگاه «قصه‌گویی خلاق»
-نشست «شنبه‌ها با کتاب» در مجتمع شهیدان جعفری‌نژاد
-شب شعرهای ماندگار به میزبانی خانه فرهنگ شهید ملکان
-طرح اهدا و مبادله کتاب با عنوان «اهدای دانایی»
-مسابقه کتابخوانی «دخیل عشق» در مجتمع شهیدان جعفری‌نژاد
-شب شعرهای ماندگار به مناسبت بزرگداشت میلاد امام رضا (ع)
-شب شعرهای ماندگار به مناسبت شهادت امام صادق(ع) در ملکان
در این فرهنگسرا نیز سه کارگاه «داستان‌نویسی»، «نقد کتاب» و «آئین نگارش» برگزار می‌شود.
آمار برنامه‌های کتابی این شش فرهنگسرا که تقریبا جزو فعال‌ترین فرهنگسراهای پایتخت هستند، نشان می‌دهد که پرداختن به برنامه‌های کتابی در راستای رفع تکلیف انجام می‌شود. البته در بیشتر این فرهنگسراها برنامه‌های سینمایی و نمایشی بسیار چشمگیر و با قدرت دنبال می‌شود که بدون شک این نگاه به نگاه کلی جامعه به مقوله هنر برمی‌‌گردد.
مجوز ارشاد برای ما قابل قبول نیست!
با بررسی برنامه‌های فرهنگسراها متوجه شدیم که نویسنده، شاعر و مترجم نباید از فرهنگسراهای سطح شهر توقع داشته باشد که با او تماس بگیرند و برای اثرش جلسه رونمایی یا نقد و بررسی برگزار کنند. بنابراین یا خودش یا ناشرش یا یکی از انجمن‌های ادبی فعال باید پا پیش بگذارند و به سراغ اولین خوان، یعنی گرفتن مجوز بروند. در نخستین مراجعه به فرهنگسراها به شما می‌گویند که برای برگزاری نشست، کتاب شما باید به سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران برود و در آنجا بررسان کتاب را بخوانند و بررسی کنند که آیا کتاب شما شرایط لازم برای برگزاری نشست را دارد یا خیر. هنگام شنیدن این موضوع خواستم به نیمه پر لیوان نگاه کنم و پیش خودم گفتم که چه کار جالبی؛ قطعا کارشناسان کتاب را می‌خوانند و اگر این کتاب از نظر محتوایی ضعیف باشد، قبول نمی‌کنند؛ اما در پرس‌وجو‌های تکمیلی متوجه شدم که دوستان کارشناس به کیفیت کتاب کاری ندارد و کتاب را بررسی می‌کنند تا خدایی نکرده در محتوای کتاب مشکل ارزشی وجود نداشته باشد. حال سوال این است که وقتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی حوزه کتاب به اثری مجوز می‌دهد و این اجازه را صادر می‌کند که کتاب در سطح کشور توزیع شود، چه کسی این اجازه را به شهرداری تهران داده تا برای اهل قلم تصمیم بگیرد که کتاب‌شان صلاحیت لازم را دارد یا خیر! با در نظر گرفتن این موضوع، آیا بعد از گذشت چند دهه از انقلاب اسلامی زمان آن نرسیده که نهادها دست از موازی‌کاری بردارند و پا در کفش دیگران نکنند تا به این شکل هر کار از سوی سازمان مربوطه پیگیری شود؟ از همه این مباحث که بگذریم پروسه بررسی کتاب در شهرداری نیز روند جالبی دارد. برای مثال برخی فرهنگسراها معتقدند که طی سه، چهار روز برای شما مجوز می‌گیرند اما این پروسه در برخی فرهنگسراها به چند ماه هم می‌رسد.
چند می‌گیری جلسه برگزار کنی؟
بعد از اینکه کتاب مجوز بگیرد پا در خوان دوم می‌گذاریم و تازه مشکل اصلی شروع می‌شود؛ چراکه در این بازار بلبشو که ناشر علاقه چندانی به چاپ شعر و داستان ایرانی ندارد، اگر مولف موفق به دریافت حق‌التالیف هم شده باشد باید چیزی روی آن بگذارد و برای برگزاری یک جلسه ساده در این فرهنگسراها هزینه کند. برای اینکه بهتر متوجه شوید که برگزاری این جلسات چقدر هزینه روی دست شما می‌گذارد، به سراغ تک تک این فرهنگسراها رفتیم تا شرایط موجود را بررسی کنیم.
فرهنگسرای ارسباران نخستین مقصد ما برای برگزاری یک جلسه نقد و بررسی بود. طی چهار روز در سه نوبت صبح، ظهر و عصر با مرکز ادبی و روابط عمومی این فرهنگسرا تماس گرفتیم که متاسفانه هیچکس پاسخگوی ما نبود. سوال اینجاست که چرا کارمندان این دو بخش پاسخگوی ارباب رجوع نیستند و به چه دلیل به خود اجازه می‌دهند که چنین برخوردی با مخاطب داشته باشند. برای صحت این موضوع می‌توانید شماره تماس این فرهنگسرا را از پایگاه اینترنتی فرهنگسرا تهیه کنید و با آن تماس بگیرید تا متوجه میزان پاسخگویی این فرهنگسرا باشید!
در گام دوم به سراغ فرهنگسرای ابن‌سینا رفتیم؛ مسئولی که پاسخگوی تلفن ما بود در توضیح شرایط برگزاری جلسه نقد و بررسی کتاب گفت: «ما دو سالن داریم که می‌توانید جلسه خود را در آن برگزار کنید اما این نکته را بگویم که 20 روز قبل از برگزاری جلسه باید کتاب را به ما بدهید تا بتوانیم مجوزهای لازم را تهیه کنیم. اگر کتاب تایید شود، اجاره سالن بزرگ در روزهای عادی ساعتی یک میلیون تومان و دو روز آخر هفته (پنجشنبه و جمعه) یک میلیون و 200 هزار تومان است. همچنین هزینه سالن کوچک از شنبه تا چهارشنبه ساعتی 240 هزار تومان و پنجشنبه و جمعه 275 هزار تومان است. البته قول می‌دهیم که جلسه شما را در فضای مجازی هم تبلیغ کنیم تا سالن پر شود.»
با توجه به اجاره ساعتی سالن‌های این فرهنگسرا اگر فردی بخواهد در روزهای پنجشنبه و جمعه یک جلسه دو ساعته برگزار کند برای سالن بزرگ باید دو میلیون و 500 هزار تومان و برای سالن کوچک 500 هزار تومان هزینه کند؛ البته این هزینه جدا از پذیرایی و هزینه سخنران است.
اگر شما نمی‌توانید برای برگزاری جلسه نقد و بررسی اثر خود زیاد هزینه کنید، فرهنگسرای بهمن می‌تواند مکان مناسبی برای شما باشد؛ البته به شرط آنکه صبور باشید و زیاد برای این کار عجله نکنید. یکی از مسئولان این فرهنگسرا در تشریح شرایط برگزاری یک جلسه ادبی در این فرهنگسرا می‌گوید: «اگر بخواهید جلسه را در کتابخانه برگزار کنید، یک پروسه دو سه ماهه دارد و در صورت تایید به صورت رایگان برای شما جلسه خواهیم گذاشت. البته ما جلسه نقد و بررسی نداریم و اینجا فقط می‌توانید جلسه رونمایی بگیرید.»
در ادامه متوجه شدیم که اگر بخواهیم جلسه نقد و بررسی کتاب شعر یا داستانی را برگزار کنیم باید به سراغ مسئول بخش سالن‌ها برویم. برای تکمیل جواب‌مان با یکی از مسئولان سالن‌های فرهنگسرای بهمن ارتباط برقرار کردیم که او در اعلام هزینه‌ها گفت: «هزینه برگزاری جلسه در سالن کوچک سه میلیون تومان، سالن 400 نفره پنج میلیون تومان و برای سالن 1500 نفره 35 میلیون تومان است. البته به دلیل اینکه برنامه شما کتابی است، شاید تخفیف 20 - 30 درصدی هم به شما بدهیم؛ اما شما مبنا را همان قیمت‌های اعلام شده در نظر بگیرید.»
برای تکمیل این گزارش به فرهنگسرای خاوران مراجعه کردیم؛ مسئول سالن‌های این فرهنگسرا گفت که برای برگزاری یک برنامه دو ساعته در سالن 200 نفره باید دو میلیون تومان هزینه کنیم. وقتی از مسئول مربوطه سوال کردیم که سالن ارزان‌تری ندارید، در پاسخ گفت که به مسئول سالن اجتماعات مراجعه کنید. از این رو برای ادامه روند گزارش با مسئول سالن اجتماعات نیز تماس گرفتیم که در جواب گفت: «ویدئو پروژکتور و تهویه سالن اجتماعات خراب است و شما برای نقد و بررسی بهتر است که سالن فرهنگ (سالن 200 نفره) را بگیرید.»
هزینه برگزاری در فرهنگسرای ملل رایگان است اما اگر نویسنده یا شاعر مطرحی نباشید، بعید است که بتوانید نظر کارشناسان این فرهنگسرا را جلب کنید. برای برگزاری جلسه نقد و بررسی در این فرهنگسرا باید 10 روز زودتر کتاب را تحویل فرهنگسرا دهید؛ چراکه پروسه گرفتن مجوز 10 روز طول می‌کشد. بعد از آن می‌توانید در جلسه یکشنبه‌های نقد کتاب این فرهنگسرا که هر یکشنبه از ساعت 16 تا 18 برگزار می‌شود، وقت بگیرید و در صورت تایید دبیر این بخش، جلسه نقد و بررسی کتاب خود را برگزار کنید.
در آخرین قدم به سراغ فرهنگسرای اندیشه رفتیم که مسئول این فرهنگسرا در پاسخ به درخواست ما، تعداد مهمانان حاضر در نشست را جویا شد، که در جواب گفتم: «حدود 50 نفر.» او در ادامه گفت: «ما سالن 120 نفره داریم که هزینه آن برای یک سانس سه ساعته یک میلیون و 500 هزار تومان است. البته اگر جلسه وسط هفته باشد، کمی تخفیف هم می‌دهیم.»
در ادامه به مسئول سالن‌ها توضیح دادم که سالن 120 نفره برای نقد و بررسی کتاب زیادی بزرگ است که در جواب گفت: « اگر کمتر بخواهید که باید کلاس بگیرید. اگر مهمان کم دارید با فرهنگسرای رسانه تماس بگیرید شاید آنجا کلاس کوچکی داشته باشند که به درد شما بخورد.»
با اینکه کار جمع‌آوری اطلاعات برای ما تمام شده بود؛ اما در راستای توصیه مسئول فرهنگسرای اندیشه با فرهنگسرای رسانه تماس گرفتم و متوجه شدم که برای اجاره هر سانس سالن 60 نفره باید 400 هزار تومان هزینه کنیم.
بی شک یکی از کارکردهای فرهنگسراها ایجاد محیط فرهنگی و ارزان قیمت برای شهروندان است که با قیمت‌های اعلام شده از سوی برخی فرهنگسراها می‌توان متوجه شد که روی ارزان بودن خدمات فرهنگسراها به اهالی قلم چندان نباید حساب کرد و اگر نویسنده یا شاعری هوس برگزاری نشست نقد و بررسی یا رونمایی به سرش زد باید حق‌التالیف چاپ اول و دوم کتابش را برای این موضوع کنار بگذارد.
به یک کارشناس برای بررسی کتاب نیازمندیم
اگر فکر می‌کنید که بعد از صدور مجوز و اجاره سالن، فرهنگسرا برای شما منتقد یا کارشناس پیدا می‌کند، سخت در اشتباه هستید و این موضوع نیز مثل پذیرایی پایان مراسم بر عهده شماست. مسئول یکی از این فرهنگسراها در پاسخ به این درخواست که من منتقد نمی‌شناسم، گفت: «اگر قرار باشد که ما منتقد دعوت کنیم، هزینه هر منتقد 300 هزار تومان می‌شود. البته اگر چهره‌های مطرح مد نظر شما باشد، باید بیشتر هزینه کنید.»
با همه این تفاسیر اگر فرهنگسرای مد نظر شما سخنران نداشت می‌توانید در فضای مجازی به دنبال این افراد بگردید. برای مثال این روزها آگهی سفارش سخنران در نرم‌افزارهای درج آگهی بسیار رایج است؛ درست مثل تصویر پایین.
حرف آخر...
در پایان باید گفت که اگر فردی با یک کتاب ارزشمند اما غیرمطرح تمایلی برای برگزاری جلسه‌ای کتابی در یکی از فرهنگسرای پایتخت داشته باشد، باید چند میلیونی هزینه کند و این موضوع مغایرت دارد با موضوع حمایت از هنرمندان جوان و آینده‌دار که یکی از اهداف تاسیس فرهنگسراهاست.
نظرات