خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در همدان - زلیخا کرمی: طرح «تابستانه کتاب» که از ۲۵ تیرماه همزمان با سایر استان‌ها در ۱۵ کتابفروشی استان همدان نیز آغاز شد، امروز پنجشنبه ۳ مرداد به کار خود پایان می‌دهد. بر اساس آمار رسمی منتشرشده از سوی خانه کتاب، موسسه مجری این طرح، تاکنون ۵۵۳۶ نسخه کتاب به مبلغ یک میلیارد و ۸۹۸ میلیون و ۶۰۶ هزار و ۸۹۷ ریال به فروش رسیده است. برای اطلاع از چند و چون اجرای این دوره از طرح‌های حمایتی خانه کتاب، با «پژمان نصیری‌شرف» مدیر کتابفروشی «ایران زمین»، یکی از کتابفروشان مطرح شهر که در این «تابستانه کتاب» امسال مشارکت داشت، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

طرح تابستانه کتاب را در سال جاری چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مزایای طرح تابستانه کتاب بر کسی پوشیده نیست و مهمترین بخش مفید آن تخفیفی است که به کتابخوان‌ها داده می‌شود که یک یارانه مستقیم به علاقه‌مندان به کتاب است‌. جای خوشحالی دارد که امسال سقف خرید افزایش یافت و از ۱۰۰ هزار تومان به ۱۲۰ هزار تومان رسید؛ هر چند اگر آن را با افزایش قیمت کتاب مقایسه کنید، به لحاظ توان خرید، رشد چندانی نداشته است و عملاً اگر بخواهیم مطابق با واقعیت و طبق آیین‌نامه نگاه کنیم، نمی‌شود از یک خریدار چند کد ملی گرفت و استفاده کرد. اما با توجه به افزایش قیمت و اینکه کتاب‌ها بعضاً گرانتر از ۱۲۰ هزار تومان هستند، مانند کتاب «در جستجوی زمان از دست رفته» که الان قیمتی نزدیک به ۵۰۰ هزار تومان دارد، شخص برای خرید آن تنها تا همان سقف ۱۲۰ هزار تومان می‌تواند از تخفیف استفاده کند و اگر بخواهد از تخفیف به صورت کامل استفاده کند، باید پنج کدملی ارائه کند که طبق قانون تخلف است و ما فقط می‌توانیم ۱۲۰ هزار تومان را برایش در نظر بگیریم. باید تدبیری برای کتاب‌هایی که قیمتشان بالاتر از سقف تعیین شده است، نیز در نظر گرفت و کسانی که خریدار چنین کتاب‌هایی هستند را درک کنند که آنها نیز بتوانند به کتاب‌های مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند.

ابهامی را در این طرح می‌بینید؟

مسئله‌ای که برای من سوال شده است، در خصوص بحث حمایت از کتاب‌های تالیفی است که ۲۵ درصد تخفیف برای کتاب‌های تالیفی و ۱۵ درصد برای آثار ترجمه ترجمه شده در نظر گرفته شده است. اگر منظور مهیا کردن و عینی کردن شعار تولید داخلی است که به نظر من این شعار به این نوع حمایت مرتبط نیست، زیرا منظور از تولید داخل، تولید صنعتی است؛ این تولید فکری عملاً به آن معنا نیست. بسیاری از کتاب‌ها در ایران نوشته می‌شود که عملاً بر پایه همان کتاب‌های خارجی است؛ ۷۰ الی ۸۰ درصد کتاب‌هایی که در بازار هستند، آثار ترجمه شده و نهایتاً ۲۰ الی ۲۵ درصد آن تالیفی است. اگر بشود به گونه‌ای دیگر به مسئله نگاه کرد و حداقل حمایت از آثار ترجمه شده را نیز بیشتر کرد، بهتر است؛ زیرا اختلاف زیادی در تخفیف اعمالی دارند هر چند که این انتخاب با برگزارکنندگان طرح بوده و ما دقیقاً از چگونگی آن خبر نداریم اما پیشنهاد می‌کنم که از آثار ترجمه‌شده نیز حمایت بیشتری به عمل آید.
 
بسترهای نرم‌افزاری این طرح را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در دوره‌های اول سایتِ در نظر گرفته شده به کندی کار می‌کرد ولی امسال استفاده از سایت و بهره‌گیری از امکانات آن مناسب‌تر بود و بسیار بهتر از ادوار گذشته کار می‌کرد.
 
فروش شما در این چند روز که تابستانه کتاب اجرا می‌شد، چگونه بود؟

ما در سه روز اول نیمی از سقف تعیین شده را پر کردیم و یقیناً قبل از اتمام طرح سقف فروش برای کتابفروشی پر خواهد شد. به عقیده من بودجه‌ای که برای کتابفروشی‌های شهرستان‌ها در نظر گرفته‌اند، بسیار محدود است؛ به عنوان مثال برای کتابفروشی ما ۶ میلیون تومان در نظر گرفته‌اند که چهار میلیون و هشتصد هزار تومان از آن به عهده برگزارکنندگان طرح و یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به صورت مشارکتی میان برگزارکنندگان و کتابفروشی است که این مبلغ بسیار پایین است، بهتر بود سقف فروش را کمی بالاتر در نظر می‌گرفتند؛ زیر کتاب گراتر شده است و خیلی بد است که روز پنجم و ششم طرح به مشتری بگوییم که طرح ما و سقف فروش ما تمام شده و او را به کتابفروشی دیگری ارجاع دهیم که احتمالاً در آنجا نیز سقف فروش پر شده باشد ما ناچاریم بعد از پر شدن سقف فروش تخفیف‌ها را خودمان ارائه کنیم و عملاً ۲۵ درصد تخفیف برای کتابفروشی‌ها غیرممکن است زیرا این عدد سود ما را شکل می‌دهد اگر از آن صرف نظر کنیم، فرآیند برای ما زیان‌ده خواهد شد. امیدواریم این مسئله نیز در دوره‌های بعدی لحاظ شود.
 
مبالغ حاصل از تخفیف‌ها که از سمت برگزارکنندگان طرح به کتابفروشی‌ها اختصاص داده شده است، به چه صورت بازگردانده می‌شود؟

این پرداخت طی ۴ الی ۶ ماه صورت می‌گیرد و البته ما با علم به این موضوع و پذیرش آن وارد طرح شدیم زیرا گزینه دیگری نداشتیم و لازم بود که در این طرح شرکت کنیم. البته به نظر من این مبلغ زیادی نیست و می‌توانست زودتر از این زمان نیز پرداخت شود با افزایش قیمت کتاب و پرداخت این مبلغ پس از ۴ الی ۶ ماه عملاً نمی‌توانیم کتاب‌هایی را که در این مدت فروخته‌ایم، با همان قیمت تهیه کنیم و حداقل ۵۰ الی ۶۰ درصد طبق روند کنونیِ افزایش قیمت، گران خواهد شد. ای کاش این مبلغ کمی سریعتر به کتابفروشی‌ها بازمی‌گشت تا کمک بیشتری به این فرایند اقتصادی شود.

اطلاع‌رسانی این طرح چگونه بود؟ آیا آن را مطلوب می‌دانید؟

نمی‌دانم میزان اطلاع رسانی چقدر بوده است اما به نظرم خیلی قوی نیست و بسیاری از افراد در جریان نیستند. پیش‌تر‌ها وقتی طرح در حال آغاز بود، دو سه روز پیش از آن بنرهایی را در ابعاد و اشکال مختلف برای ما ارسال می‌کردند و به دست ما می‌رسید؛ اما اکنون تنها یک فایل pdf را بر روی سایت بارگذاری کرده‌اند تا آن را چاپ و جهت اطلاع رسانی روی شیشه ویترین کتابفروشی نصب کنیم. وقتی نمایشگاهی مثل نمایشگاه کتاب تهران برگزار می‌شود، تمام سیستم خبررسانی ایران در خدمت این رویداد کتاب است در حالی که به نظر من نمایشگاه کتاب با این رویداد قابل قیاس نیست و این کار بسیار مهم‌تر و جدی‌تر است.
 
از استقبال مردم از این طرح رضایت دارید؟

استقبال نسبت به سال قبل خیلی کمتر شده بود که هم می‌تواند به دلیل وضعیت معیشت مردم و هم بحث اطلاع‌رسانی طرح باشد. البته از میزان فروش سایر کتابفروشی‌ها اطلاعی ندارم و این بسیار بد است که بین کتابفروشی‌ها رابطه نزدیکی وجود ندارد؛ امیدوارم که صنف ما کاری کند که کتابفروشی‌ها منسجم‌تر از گذشته با هم ارتباط داشته باشند. اگر در حد داشتن یک اتوماسیون داخلی بین کتابفروش‌ها ارتباط درون شبکه‌ای وجود داشته باشد و ما بدانیم سایر کتابفروشی‌ها چه کتاب‌هایی دارند و مشتری را به سمت هر کتابفروشی که کتاب مورد نظر را دارد، هدایت کنیم، بسیار عالی و جوابگو خواهد بود. بهتر است فضایی ایجاد شود که در خصوص کتاب هم‌اندیشی کنیم؛ وقتی کتابفروشی‌ها از هم فاصله دارند، در نتیجه نمی‌توانند چانه‌زنی کنند و برای افزایش سقف خریدی که برای ما در نظر گرفته‌اند، یک درخواست واحد و مشترک داشته باشند.
 
سخن آخر؟

نظارت در این طرح باید خیلی دقیق باشد. در طرح‌های قبلی نیز این مسئله برای من دغدغه بوده است؛ خودم کتابفروشی‌هایی را دیدم که در طرح ثبت نام کرده و بودجه اولیه را دریافت کردند؛ در حالی‌که واقعاً کتابفروش نبودند. طبیعتاً چنین تخلف‌هایی از انرژی مالی طرح می‌کاهد.

از طرفی برخی با داشتن مجوز کتابفروشی در طرح ثبت‌نام می‌کنند، هزینه اولیه طرح را دریافت کرده و خیلی راحت از طریق ثبت چند کد ملی، بدون فروش کتاب تخلف می‌کنند، به همین دلیل با توجه به اینکه پای منافع مشتری در میان است، نیاز به نظارت ویژه‌تر و جدی‌تری احساس می‌شود. مادامی که پای کتابخوانان در میان است، باید خیلی دقیق‌تر عمل کنیم که دقیقاً تخفیف‌های کتاب به کتابخوان‌ها برسد.

نکته دیگر اینکه ما باید کتاب را به منظر شهری وارد کنیم؛ صرفاً ساخت المان‌های کتاب تاثیرگذار نیست کتاب باید به شکل محتوا تولید شود نه به شکل نما. این طرح باید استمرار داشته باشد و به شکل کلان مطرح شود و نگذارند طرح آسیب ببیند و با اتفاقات کوچکی که وجود دارد یا نوسانات دلار و کم شدن بودجه دولتی، تعطیل شود؛ باید از این طرح حمایت کرد و من مطمئن هستم در قیاس با هزینه‌هایی که در جامعه می‌شود، واقعاً این طرح پرهزینه‌ای نیست و مطمئن هستم هزینه قند و چای که در اداره‌ها پرداخت می‌شود، به مراتب بیشتر از هزینه طرح است!