به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، در دومین نشست از نشست‌های سوژه با موضوع تجربه‌نگاری در حوزه رسانه، «کافه کتاب آفتاب» در مشهد روز جمعه 8 شهریورماه میزبان سیدعلی میرفتاح، داستان‌نویس و سردبیر کنونی روزنامه اعتماد و نویسنده کتاب‌هایی مثل «قلندران پیژامه‌پوش (نشر افق)»، «گیت دخانی: گزارش پنج دیدار (نشر پیدایش)» و «یک غول، یک جن، یک پری (نشر علم)» بود.

در این جلسه که باحضور روزنامه‌نگاران، نویسندگان و علاقه‌مندان و فعالان حوزه رسانه درمشهد برگزار شد، سیدعلی میرفتاح سردبیر هفته‌نامه «کرگدن» سخنان خود را با اشاره به اهمیت رسانه با توجه به گسترش سواد در جامعه آغاز کرد و گفت: در گذشته آدم باسواد خیلی کم بود و مردم مجبور بودند از همان تعداد قلیل که سواد خواندن و نوشتن داشتند، تبعیت کنند و حرف آنها را بی‌چون و چرا قبول کنند. مثلاً در قدیم ما میان نویسندگان فقط جمال‌زاده را داشتیم که هرچه را می‌نوشت، می‌خواندیم و مورد ستایش قرار می‌دادیم. اما امروزه با توجه به گسترش سواد و آگاهی میان مردم، اهمیت و حساسیت رسانه بیش از پیش رخ می‌نماید.

سردبیر روزنامه اعتماد همچنین درباره اهمیت قالب و فرم در رسانه اظهار کرد: ما روزگاری می‌پنداشتیم که ظرف مهم نیست بلکه آنچه داخل آن قرار می‌دهیم، مهم است. مثلاً فکر می‌کردیم تلویزیون ظرفی است که هم می‌توان با آن برنامه‌های هجو و مستهجن نشان داد و هم می‌توان از آن به عنوان ابزاری برای انتقال مفاهیم اخلاقی استفاده کرد؛ اما از این موضوع غافل بودیم که اتفاقاً این قالب است که بر فرم غلبه می‌کند و آن را دستخوش تقلید کوکورانه می‌کند. مثلاً ما در تلوزیون خودمان با برنامه‌های بی‌شماری رو‌به‌رو هستیم که هیچ خلاقیتی در آنها دیده نمی‌شود بلکه صرفاً یک کپی‌برداری محض از برنامه‌های تلوزیون‌های غربی است. این مساله حتی در حوزه رسانه هم دیده می‌شود و ما شاهد غلبه تفکرات کپی‌برداری شده در این زمینه هستیم.

میرفتاح، نگاه کلیشه‌ای و نهادینه شده در ذهن مردم ایرانی مبنی بر خودکم‌بینی ایرانیان را مورد نکوهش قرار داد و گفت: ما نباید آن‌قدر توی سر خودمان و فرهنگ‌مان بزنیم و خود را کم ببینیم؛ اتفاقاً ما نسبت به گذشته بسیار پیشرفت کرده‌ایم و این پیشرفت، مدیون تلاش روشنفکران و کسانی است که حاضر شدند برای تغییر خود و جامعه‌شان یک قدم رو به جلو بردارند. به‌طور مثال ما در گذشته نمی‌توانستیم اینقدر آزادانه کنار هم جمع شویم و راجع به موضوعات دلخواه گپ‌و‌گفت کنیم. اینکه ما مدام خود را عقب‌مانده و فاقد درک و شعور بدانیم، باعث پیشرفت ما در هیچ زمینه‌ای نمی‌شود.

نویسنده کتاب «قلندران پیژامه‌پوش» درباره محافظه‌کاری و دروغ در جامعه ایرانی و بازتاب آن در رسانه هم عنوان کرد: آنچه بر ایرانیان از گذشته تا حال رفته است، خوی آنان را کمی محافظه‌کار کرده است. زیرا مردم ایران در برهه‌هایی از تاریخ مجبور بودند به خاطر حفاظت از جان و مال و خانواده خود در برابر حاکمان و گاه دشمنان دروغ بگویند و رو به تملق‌گویی بیاورند که این موضوع از نظر من نشان از هوش آنان دارد. من دروغ را توجیه نمی‌کنم و آن را کار بدی می‌دانم اما بر این تاکید دارم که محافظه‌کاری را خیلی هم منفی نبینیم؛ یعنی یک حدی از محافظه‌کاری نشان‌دهنده عقلانیت هم هست.

وی در ادامه افزود: یک دلیل دیگر برای محافظه‌کاری در رسانه، سیاست است که در همه جا حضور دارد. اصلاً خود من به خاطر دغدغه‌های سیاسی که داشتم به نوشتن روی آوردم. بخش زیادی از اهالی رسانه ما، اهل رسانه نیستند این‌ها از عالم سیاست به اینجا کوچ کرده‌اند. این مساله خیلی سابقه دارد. شاید فقط در دهه ۶۰ اهالی رسانه به شکل جدی در فضای رسانه وجود داشتند. بعد در دهه ۷۰، سیاسیون و آدم‌هایی که در حوزه دیگر حتی حوزه‌های اقتصادی بودند، بنا به دلایلی وارد این وادی شدند و با خودشان هم ملاحظات و مسائل و حتی دعواهای خود را آوردند و وظیفه رسانه‌ها تحت‌الشعاع این موضوع قرار گرفت.

میرفتاح همچنین به اقبالی که رویداد دوم خرداد به مطبوعات نشان داد، اشاره کرد و آن را «نقطه عطفی در تاریخ مطبوعات ایران دانست که به دلیل رفتار خود روزنامه‌نگاران در عرض یک سال نابود شد و از بین رفت» و در ادامه با نگاهی به آن دوران گفت: به گمان من، هزینه کار سیاسی با هزینه کار مطبوعاتی باید جدا باشد. شما به عنوان یک روزنامه‌نگار وقتی طوری رفتار کنید که حاکمیت، احساس خطر بکند، بسیار طبیعی است که به عنوان یک موجود زنده از خودش دفاع کند. از این رو اگر روزنامه‌نگاران در جریان سرنوشت‌ساز دوم خرداد، هوشمندانه‌تر رفتار می‌کردند، امروز شاهد فضای بازتری در مطبوعات بودیم.

بر اساس این گزارش، دومین جلسه نشست‌های سوژه با پرسش و پاسخ تعدادی از روزنامه‌ نگاران با سیدعلی میرفتاح به پایان رسید.